شکست طرح 18 ساله تفکیک زباله از مبدا

گروه راه و شهرسازی|

تفکیک زباله از مبدا همچنان در پایتخت یک معما است. آنگونه که مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند اعلام کرده است، طرح 18 ساله تفکیک زباله از مبدا شکست خورده است. این همه در حالی است که شهروندان تهرانی صرفا در همان سال های اولیه اجرای این طرح شاهد ترویج، تبلیغ و آموزش این طرح در میان شهروندان بودند و به ویژه طی سال های اخیر، اقدامی در این باره صورت نگرفته است. به عبارت دیگر، نمی توان صرفا فعالیت «200 نفر آموزشگر در یک ابرشهر چند میلیون نفری» را تلاش برای ترویج طرح تفکیک زباله از مبدا قلمداد کرد، بلکه در خوشبینانه ترین حالت می توان گفت، مدیریت شهری طی 18 سال گذشته، اولویت‌های دیگری داشته و نتوانسته است، طرح یادشده را پیش ببرد، در عوض «ذینفعان» وضعیت موجود با گسترش و شبکه یابی خود توانسته‌اند، ضمن سوءاستفاده از کودکان و افراد معتاد، به سودهای کلان دست یابند. در چنین شرایطی است که، مدیران شهرداری تهران برای مقابله با ریشه مساله (تفکیک زباله از مبدا) به معلول آن یعنی برخورد با ضایعات فروش‌ها و ضایعات‌خرها مبادرت کرده است. به گفته رضا محمدی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران میزان تفکیک از مبدأ حتی به درصد هم نمی رسد. محمدی با تأکید بر اینکه یکی از معضلات ما زباله گردی است، افزود: شعار تفکیک از مبدأ سال‌ها مطرح می شود و بیش از ۱۸ سال است که آموزش تفکیک از مبدأ داده می شود. بیش از ۲۰۰ نفر آموزشگر در سطح شهر آموزش تفکیک از مبدأ می دادند؛ اما میزان تفکیک از مبدأ حتی به درصد نمی رسد. تمام آموزشگران تجمیع شدند تا در حوزه نوماند کار کنند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران همچنین اعلام کرد: دستور قضایی محکمی برای مقابله با ضایعات فروشی‌ها دریافت کردیم و در مدت اخیر ۸۵ مجموعه ضایعات فروشی پلمب و بیش از ۱۵۰ خودرو توقیف شده است.

کاهش 70 درصدی عدم آراستگی شهری

رضا محمدی در دویست و بیست و پنجمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران در ارائه گزارشی از عملکرد سازمان مدیریت پسماند، با بیان اینکه زیرساخت‌ها برای اخذ درآمد پیمانکار از محل طرح نوماند فراهم شده است گفت: دستور قضایی محکمی برای مقابله با
ضایعات فروشی‌ها دریافت کردیم. ضایعات‌فروشی‌ها بدون دخالت شهرداری در سامانه مجوزها، اجازه فعالیت دریافت کرده بودند و ما جلوی این درگاه را گرفتیم. کسانی که پیش از این نیز اقدام کرده بودند، باید توسط شهرداری بررسی شوند. ماشین آلاتی که به صورت غیرمجاز پسماند جمع آوری
می کنند، توقیف می شوند. در مدت اخیر ۸۵ مجموعه ضایعات فروشی پلمب و بیش از ۱۵۰ خودرو توقیف شده است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با بیان اینکه عدم آراستگی ناشی از فعالیت زباله گردها در یک ماه گذشته کاهش ۷۰ درصدی داشته است، تأکید کرد: این طرح تا پایان فروردین ادامه خواهد یافت تا میزان زباله‌گردی مجددا کاهش یابد. او با بیان اینکه مدیریت پسماند پیش از این به عنوان یک سازمان ستادی تعریف شده بود، اظهار کرد: قرار بر این شد بر مبنای اساسنامه، سازمان پسماند عملیاتی باشد و ما در اقدام اخیر خود به اساسنامه پرداختیم. پایتخت به یک اقدام تحولی در زمینه مدیریت پسماند نیاز داشت؛ از این رو، در دوره پیشین مدیریت شهری به دهه ۷۰ بازگشتیم و با ۱۵۴ پیمانکار، امور دنبال شد. هر ناحیه به یک و یا بعضاً به دو پیمانکار واگذار شد و بیشترین نارضایتی از وضعیت رفت و روب به ۵، ۶ سال اخیر مربوط می شود. محمدی ادامه داد: ۱۳۰ میلیون مترمربع سطح رفت و روب شهر است. بر اساس آنالیزها برای هر ۱۰ هزار مترمربع یک کارگر در نظر گرفته بودند. گفتند ۱۴ هزار پاکبان برای شهر نیاز داریم و خود به خود جاروی مکانیزه از چرخه خارج شد. تا قبل از قرارداد جدید و در دوران فرآیند غلطی که وجود داشت، ۴۰ میلیون تومان هزینه یک جاروی مکانیزه بود؛ اما امروز هزینه اجاره آن ۱۲۰ میلیون تومان است. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند با تأکید بر اینکه عملاً مکانیزاسیون را حذف کردند، گفت: براساس قراردادهای قبل باید سرمایه ۶ تا 7 میلیارد تومانی به کار گرفته می شد تا از یک جاروی ۴۰ میلیون تومانی استفاده شود. ما پیمانکارانی که توان فنی داشته باشند تا بتوانند ۱۴ هزار پاکبان را مدیریت کنند، نداشتیم و به ناچار به سمت یک اقدام تحولی با زیرساخت درست رفتیم؛ به سمت مدیریت فرامنطقه ای رفتیم. وی با بیان اینکه قراردادها سه ساله منعقد شد تا پیمانکاران ماشین آلاتی
که از شهر خارج شده بود را بازگردانند، افزود: دو هزار میلیارد تومان در هشت ماه اخیر از سوی پیمانکاران سرمایه گذاری و ماشین آلات خریداری شده است. امروز پیمانکاران با توجه به اینکه خودشان سرمایه گذاری کرده و ماشین آلات خریداری کرده‌اند با حساسیت بیشتری خدمات ارائه می دهند. مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند با بیان اینکه درخصوص ماشین‌های دیزلی با مشکل روبه رو
هستیم، اظهار کرد: ۸۰ دستگاه ماشین دیزلی خریداری شده اما هنوز موفق به شماره گذاری نشده‌ایم. هم جغرافیای قراردادها و هم مدت پیمان ها اصلاح شده است. سامانه نوماند زیر نظر سامانه شهرزاد راه اندازی شد. در این راستا توان پیمانکاران افزایش یافت و با توجه به اینکه ممکن بود رانندگان آموزش لازم را ندیده باشند، این آموزش صورت گرفت تا نوماند در ۲۲ منطقه شهر تهران اجرا شود و باید تا پایان خردادماه اطلاع رسانی نیز انجام شود. زیرساخت ها ایجاد شده و از هر نقطه از تهران با ما تماس گرفته شود که شرایط برای جمع آوری پسماند آنها فراهم است. محمدی با تأکید بر اینکه ناحیه سه منطقه ۲۱ روزانه ۱۵ تن و یکی دیگر از نواحی شهر روزانه ۱۵۰ تن زباله دارد، گفت: ما فهرست بهای ابلاغی سازمان برنامه را ابلاغ کردیم تا عدالت اجرا شود. امروز عدد عادلانه ای برای جمع آوری پسماند در نواحی مختلف داریم و مبنای کارشناسی‌ برای
قیمت گذاری، مدت قراردادها و جغرافیای کار وجود دارد. وی با بیان اینکه این اقدامات در بازه زمانی ۵ تا ۶ ماهه انجام شد، تاکید کرد: باید قضاوت شهروندان را مبنای کار خود قرار دهیم. ما از نگاه سامانه ۱۳۷ عملکرد را در ۱۰ آیتم بررسی کردیم. به‌طوری که در تیرماه ۳۶ هزار و ۶۰۲ شکایت از عملکرد مدیریت پسماند داشتیم که اقدامات زیرساختی داشتیم؛ البته هنوز در خیابان ۱۰۰ درصد کار خود را انجام نداده ایم اما با این وجود نارضایتی ها در بهمن ماه به ۱۸ هزار مورد رسید. در این بازه زمانی نارضایتی ها ۵۰ درصد کاهش یافت. با این وجود معتقدیم همین ۵۰ درصد نیز میزان بالایی است. این را هم باید درنظر گرفت که آبگرفتگی در بهمن ماه روند افزایشی دارد؛ اما با این وجود پیام های نارضایتی ۵۰ درصد کاهش یافته است.

ورود روزانه ۶۰۰۰ تن زباله به آرادکوه

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند همچنین از ورود ۶۰۰۰ تن زباله به صورت روزانه غیر از زباله ارزشمند به مجموعه آرادکوه خبر داد. محمدی در پاسخ به انتقادات، پیشنهادات و سوالات اعضای شورا در حوزه مدیریت پسماند ضمن قدردانی از نگاه مثبت اعضای شورا و ارائه پیشنهاداتی که در نظافت بهتر شهر کمک می‌کند، اظهار کرد: ورودی زباله تهران به مجموعه آرادکوه پس از تفکیک حدود ۶۰۰۰ تن غیر از زباله ارزشمند است. در مورد کودکان کار نیز ممنوعیت جدی در قراردادهای ما وجود دارد. این‌که کودک کار با لباس شهرداری باشد تخلف است و برخورد با آن صورت می‌گیرد. زباله‌گردهای سطح شهر و کودکان کاری که بیش از ۷۰ درصد آنها از اتباع هستند قطعا به عنوان یک وظیفه از اقدامات آنها جلوگیری خواهیم کرد؛ اما برای مقابله ریشه‌ای با موضوع باید ضایعات‌فروشی‌ها را جمع‌آوری کنیم.

جای خالی مطالعات در طرح جدید

در این حال، یکی از اعضای شورای شهر تهران گفت: وقتی قرار است طرحی نو در شهر اجرا شود پشتوانه‌های علمی و مطالعاتی آن مهم است، من جای مطالعه را در طرح جدید جمع‌آوری پسماند در تهران خالی می‌بینم. ناصر امانی پیرو ارائه گزارش عملکرد سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران گفت: وقتی قرار است طرحی نو در شهر اجرا شود پشتوانه‌های علمی و مطالعاتی آن مهم است، من جای مطالعه را در طرح جدید خالی می‌بینم. در اطراف حرم امام رضا (ع) با آن همه زائر شما یک زباله نمی‌بینید، شهرداری مشهد از چه مکانیزمی استفاده می‌کند که آنقدر شهر تمیز است؟ ما یکبار مدیران شهری را به مشهد بردیم تا از تجربیات آنها استفاده کنند، لازم نیست ما سراغ شهرهای خارجی برویم، نمونه‌های خوبی در داخل داریم. وی با اشاره به مشارکت مردم گفت: مشارکت مردم فقط از طریق منتفع شدن مردم از سود تفکیک زباله میسر خواهد شد. از طریق طرح«نوماند» و اپلیکیشن «شهرزاد» این موضوع را داریم. اما از ۱۷۰ هزار پلاک در منطقه ۸، ۷۰۰ نفر عضو شدند و در تهران فقط ۱۰ هزار نفر عضو شدند که باید مشخص شود چگونه تبلیغ می‌شود. به اضافه اینکه در طرح جدید جمع‌آوری پسماند گفته می‌شود الزامی درباره تعداد نیرو وجود ندارد، می‌خواهی یک نیرو بیاور یا ۱۰۰ نیرو. من در ناحیه این موضوع را بررسی کردم که سبب عدم توجه به نظافت معابر و کوچه‌های فرعی شده است. امانی ادامه داد: محدود کردن تعداد پیمانکار و گسترده شدن جغرافیای حضورشان ضمن اینکه محاسنی دارد معایبی هم دارد و قدرت مانور شهرداری در زمان بحران تقلیل می‌دهد. مناطق و نواحی شهرداری را از مهم‌ترین مسوولیت‌شان که نظافت شهر است، سلب مسوولیت کرده است. آیا اعمال نظر ۲۵ درصدی مناطق نظارت کافی را برای‌شان فراهم می‌کند؟ آیا حقیقت دارد که تنها یک پیمانکار در تهران فعال است و مابقی پیمانکاران زیر مجموعه او هستند؟