سالانه ۱۳ پزشک بر اثر خودکشی از دنیا می‌روند!
برخی از رسانه‌ها طی چند روز گذشته به نقل از یک متخصص طب اورژانس مدعی شدند که آمار خودکشی در میان پزشکان مرد ۴۰ درصد و در پزشکان زن ۱۳۰ درصد، نسبت به جمعیت عمومی، افزایش یافته است.
برخی از رسانه‌ها طی چند روز گذشته به نقل از یک متخصص طب اورژانس مدعی شدند که آمار خودکشی در میان پزشکان مرد ۴۰ درصد و در پزشکان زن ۱۳۰ درصد، نسبت به جمعیت عمومی، افزایش یافته است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، آماری که گرچه هنوز منبعی برای آنها ذکر نشده است اما رئیس سازمان نظام پزشکی معتقد است که این آمار کمتر از نرم جهانی است و در این مورد سیاهه نمایی می شود.آمار منتشرشده توسط رسانه‌ها گرچه تاکنون نه رد و نه تأیید شده است، اما موضوع جدیدی نیست و تاکنون بارها در سال‌های اخیر به آن اشاره شده است.
همچنین در گزارشی دیگر بنا به‌گفته همین متخصص طب اورژانس بیمارستان بهارلو با نام نیما شهریارپور، آمده است: «طبق بررسی‌های انجام‌شده، آمار خودکشی در جامعه پزشکی ۳.۱ تا ۵ برابر افزایش پیدا کرده است. به‌طوری که در جمعیت دستیاری (رزیدنتی) کشور که معادل ۱۴ هزار نفر است، سالانه به‌طور متوسط ۱۳ خودکشی منجر به مرگ داریم.»
این موضوع اما تاکنون بارها از سوی متخصصان و مسئولان متولی مختلف مورد تأکید قرار گرفته است. به‌عنوان مثال چندی قبل، وحید شریعت، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، در این خصوص گفت: «مشاهدات میدانی نشان می‌دهد میزان خودکشی به‌طور کلی در کل جمعیت کشور افزایش پیدا کرده اما به‌طور خاص در بین دستیاران پزشکی، این افزایش بسیار بیشتر از جمعیت عمومی است.این موضوع را آمارهای خودکشی دستیاران پزشکی که رسانه‌ای شده و مطالعاتی که در بین خودِ دستیاران پزشکی در مورد فکر خودکشی انجام شده ثابت می‌کند و قابل انکار نیست.
نتایج تحقیقی که خانم دکتر فهیمه سعید، استادیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، در سال ۱۴۰۱ روی تعدادی از رزیدنت‌ها انجام داد، نشان داد حدود ۳۰ درصد دستیاران پزشکی به‌خودکشی فکر کرده‌اند. این آمار حتی اگر قابل تعمیم نباشد به هر حال تخمینی از وضعیت موجود را نشان می‌دهد.
همچنین زمستان سال گذشته انجمن علمی روانپزشکی ایران برای دومین بار طی چهارماه، نامه‌ای را خطاب به بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، نوشته و ضمن تقاضای برگزاری جلسه‌ای فوری برای ارائه گزارشی از وضعیت موجود، خواستار گفت‌وگو درباره راه‌های همکاری جهت حل مشکل شد. در این بین مهم است که بدانیم نتیجه یک پژوهش نشان می‌دهد، خطر خودکشی در میان پزشکان بالاتر از سایر مشاغل است.
چرا خودکشی؟
می‌گویند، دکتر سمیرا آل‌سعیدی از پسِ تنهایی‌هایش برنیامد و خانه آخرت را بر خانه دنیوی کنونی ترجیح داد. بعد از خودکشی وی، مهدی عبدوس، از همکاران پزشک آل‌سعیدی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خانم دکتر سمیرا آل‌سعیدی، فوق‌تخصص روماتولوژی، از میان ما رفت. ایشان روز قبل پلن دارویی خودکشی خود را با رزیدنت‌ها مطرح کرده، آنها موضوع را جدی نگرفته و سربه‌سر ایشان هم می‌گذارند. مرحوم به گواهی همکاران، خوش‌اخلاق، فعال و باوجدان کاری بوده.
از ایشان یک فرزند به یادگار مانده است. شاید – آن مرحومه- در لحظات آخر زندگی گفته من زنی هستم که دنیا را روی انگشتان خود می‌چرخانم، اما از پسِ دلتنگی‌هایم بر نمی‌آیم. پزشکان بیشتر از سایر اقشار جامعه در معرض تنش و استرس‌های فراوان کاری هستند. آنها سرمایه کشور هستند. احترام‌شان را حفظ کنید. تنهای‌شان نگذارید.»
سیدمحمد میرخانی، مشاور اجتماعی سازمان نظام پزشکی، یکی از کارشناسانی است که تاکنون بارها در این زمینه صحبت کرده است. وی در سخنان اخیر خود در این مورد گفته است: «چند سالی است خودکشی در کادر درمان به‌ویژه پزشکان، نسبت به گذشته زیادتر شده است. البته باید بگویم که در کشوری مانند آمریکا آمار خودکشی بالاتر است. با این حال مسئله مهم این است که در جامعه کنونی ما شیب خودکشی افزایش یافته و حتی ممکن است درصورت اجرا نشدن پیشگیری‌های ضروری، به‌زودی نرخ خودکشی ایران از سایر کشورها بیشتر شود.»
این پزشک همچنین تأکید می‌کند: «ما هم‌اکنون در ابتدای موج گذار از مهاجرت‌ها و خودکشی‌های جامعه پزشکی هستیم. این مقدمه شرایط کنونی است و به‌نظر من ماحصل سال‌های سال مدیریت غلط درمانی است که اگر جلوی این روند گرفته نشود، ادامه پیدا می‌کند. در چنین فضایی اصلاحات، جوابگو نیست و نیاز به تحول است.»
او این مسئله را با توجه به آمار خودکشی قطعی ۱۶ نفر در سال ۱۴۰۲ بیان می‌کند با تأکید بر این نکته که ممکن است آمارها از این عدد بیشتر باشد، اما سکوت خانواده‌ها و آبروداری، مانع از اعلام خودکشی شود. میرخانی پدیده خودکشی را چند عاملی می‌داند و تأکید می‌کند: «هیچ‌وقت نمی‌توان گفت، یک نفر به چه علت اقدام به خودکشی کرده است. قطعا عوامل زیادی در این موضوع نقش دارند، اما به‌طور کلی مسائلی در جامعه پزشکی وجود دارد که ممکن است تشدیدکننده عوامل شخصی فرد شود.»
او معتقد است: «زمانی رشته پزشکی، رشته بسیار محبوبی بود و موقعیت مالی خوبی هم داشت. پزشک با مداوا کردن بیمار، حس خوبی پیدا می‌کرد و از جایگاه مطلوبی بهره‌مند می‌شد، اما متأسفانه در چند دهه اخیر مشکلات مالی بیشتر شده است. پزشکان معمولا به‌دلیل شرایط شغلی از نظر خانوادگی و عاطفی حساس‌تر می‌شوند و از سوی دیگر بیداری‌های مکرر، فرد را به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند.»
میرخانی با بیان مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار روی خودکشی پزشکان می‌گوید: «یکی دیگر از عوامل، سختی کار است که وقتی با ناکامی‌های پزشکی روبه‌رو شود، فرد را دچار ناراحتی عمیق می‌کند. از سوی دیگر بحث برخوردهای خشن بیمار و خانواده‌های او با پزشک است. چون موقعیت پزشکان در چند سال گذشته افت کرده است در بسیاری از مواقع خانواده خیلی از بیمارانی که فوت کردند؛ پزشک را مقصر جلوه می‌دهند.
خانواده بیمار معمولا بدون هیچ بررسی برخوردهای خشن نسبت به پزشک معالج اعمال می‌کنند. مواردی دیده شده که حتی به پزشکان حمله کردند یا آنها را با چاقو زدند. به‌طور کلی میزان امنیت پزشکان پایین آمده است.» حال باید دید که نتایج این اقدامات چه می‌شود و آیا می‌تواند روند صعودی خودکشی‌ها را کاهش دهد یا نه؟
با ادامه خودکشی‌های سریالی پزشکان چندی قبل و بعد از مرگ پرستوبخشی(یکی از پزشکانِ خودکشی کرده)، محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، درباره موضوع خودکشی گفته بود: «کمیته ویژه‌ای برای رسیدگی به مشکلات نیروهای طرحی راه‌اندازی شده است تا از حوادثی مانند نورآباد پیشگیری کند.» او تأکید کرده بود: «کمبود پزشک و نبود برنامه‌ای برای پزشکان متخصص بومی اتفاقاتی، چون مرگ پرستو بخشی را رقم می‌زند.» همچنین قرار بود کمیته‌ای برای پیگیری و بررسی خودکشی‌ها فعال شود.
رئیس‌زاده در مورد سرانجام اقدامات کمیته ویژه رسیدگی به مشکلات روحی و روانی پزشکان به شهروند، می‌گوید: «این کمیته سال گذشته چندبار تشکیل جلسه داد. حتی یک «خط داغ» آنلاین هم با انجمن روانپزشکی راه‌اندازی کردیم تا پزشکان اگر احساس افسردگی یا مشکل دیگری کردند، بتوانند از طریق این خط با مشاوران و روانشناسان این مرکز مشورت کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون- زمان مصاحبه - گزارش چند ماهه اخیر فعالیت این «خط داغ» آنلاین در دسترسم نیست. فقط همین قدر می‌دانم که نتایج آن مثبت بوده و توانسته به خیلی از پزشکان مشاوره بدهد.»رئیس سازمان نظام پزشکی همچنین در مورد صحت آمارهای منتشرشده در مورد خودکشی پزشکان و افزایش آن نیز می‌گوید: «واقعیت این است که خودکشی در جامعه پزشکی نیز مانند همه اقشار دیگر وجود دارد، اما این آمار نسبت به سایر اقشار کمتر است.
ضمن آنکه آمارهای سال ١٤٠٢نیز نسبت به ١٤٠١و ١٤٠٠نیز کمی بیشتر بوده است، اما اگر بخواهیم صادق باشیم، باید بگوییم که به‌نظر می‌رسد این آمار در صورتیکه چاره‌اندیشی نشود، احتمالا در آینده نیز افزایش خواهد داشت. کمااینکه طی دو ماه اخیر نیز ٤مورد خودکشی پزشکان گزارش شده است(که البته خودکشی بودن یکی از آنها در هاله‌ای از تردید است). وگرنه آمار ما نسبت به نُرم جهانی اصلا بالا نیست.»
وی تصریح می‌کند: «ما سال گذشته گزارش کاملی در مورد آمار پزشکانی که خودکشی کرده‌اند و دلایل آن آماده، به نهادهای مربوطه ارائه کردیم. براساس این گزارش ریشه اکثر خودکشی‌های کادر درمان در مسائل اقتصادی بوده است. به‌خصوص در مورد رزیدنت‌ها. برای همین چندی قبل جلسه‌ای با دکتر قالیباف - رئیس مجلس - داشتیم که ایشان نیز مسئله را به بخش توسعه وزارت بهداشت ارجاع دادند که در حال پیگیری است.»
رئیس‌زاده با اشاره به افزایش ٤٠درصدی حقوق رزیدنت‌ها نیز می‌گوید: «با اینکه با این افزایش، حقوق آنها به حدود ١٥میلیون در ماه رسیده، اما هنوز هم این رقم قابل‌قبول نیست. ضمن آنکه در کنار این افزایش حقوق از تمامی سازمان‌های نظام پزشکی کشور در شهرها و استان‌های مختلف نیز خواسته‌ایم تا توجه ویژه‌ای به فارغ‌التحصیلان پزشکی که در حال گذران «طرح » خود هستند، داشته باشند و به مشکلات آنها رسیدگی کنند.»
وی در نهایت به‌عنوان راهکاری کلی برای کاهش آمار خودکشی بین پزشکان می‌گوید: «آنچه مسلم است، این است که باید میل امید به زندگی را بین پزشکان و به‌خصوص رزیدنت‌ها افزایش داد و در جهت امیدآفرینی به شکل واقعی حرکت کرد. از سویی باید تلاش کرد تا جایگاه پزشک به‌عنوان محرم‌ترین‌های مردم حفظ شود. نه اینکه وی را خون‌آشام و زیرمیزی بگیر و... بخوانیم! اینهاست که می‌تواند یک پزشک را به آینده خود امیدوار کند.به هر تقدیر چه بخواهیم و چه نخواهیم خودکشی پزشکان نیز یکی از واقعیت‌های تلخ جامعه ماست که به اذعان اکثر کارشناسان با کمی تدبیر و شاید برنامه‌ریزی و ریشه‌یابی و مسئله بتوان روندی نزولی به آن داد. راهکارهایی چون توجه به معیشت پزشکان یا تلاش برای حفظ و شأن و جایگاه آنها و بهبود شرایط کاری و به‌طور خلاصه کاهش فشارهای وارده بر آنها. راهکارهایی که می‌توانند عاملی شوند برای بهبود وضعیت پزشکان و در نهایت بهبود وضعیت درمان بیماران در کشور. رویه‌ای که تلاشی چندجانبه را از سوی تمامی متولیان می‌طلبد.»
