بر اساس آمارهاي منتشرشده از سوي يك موسسه بين‌المللي، ايران با ثبت رشد ۱۹ درصدي توليد نفت و ميعانات در سال گذشته، دومين كشور جهان از اين نظر بوده است.اما نكته قابل تامل و سوال برخي از كارشناسان آنجايي است كه ايران با اين رتبه چرا بايد به واردكننده برخي از فرآورده‌ها تبديل شود؟
آمار منتشرشده در گزارش مرور آماري انرژي جهان كه از سوي موسسه انگليسي IE منتشر شده نشان مي‌دهد ايران رتبه دوم جهان در افزايش ميزان توليد نفت خود در سال گذشته را كسب كرده است.
توليد نفت خام و ميعانات ايران در سال 2023 با رشد 19 درصدي نسبت سال قبل از آن مواجه شده و به 3 ميليون و 940 هزار بشكه در روز رسيده است. ايران در سال پيش از آن 3 ميليون و 331 هزار بشكه در روز نفت توليد كرده بود.
رشد 19 درصدي توليد نفت خام و ميعانات ايران در سال 2023 كه با وجود تداوم تحريم‌هاي غيرقانوني امريكا به دست آمده است بيش از 13 برابر متوسط رشد توليد نفت دنيا در اين سال بوده است. كل توليد نفت خام و ميعانات دنيا در سال 2023 با رشد 1.4 نسبت به سال قبل از آن به 82 ميليون و 636 هزار بشكه در روز رسيده است.
بر اين اساس، ايران ركورددار رشد توليد نفت در ميان توليدكنندگان بزرگ نفت طي سال ميلادي گذشته بوده است. در واقع بيشتر توليدكنندگان نفت در اين سال نه تنها رشد توليد نداشته‌اند بلكه با كاهش توليد مواجه شده‌اند. براي مثال توليد نفت خام و ميعانات عربستان در سال 2023 كاهش 8.6 درصدي پيدا كرده است. توليد نفت عراق در اين سال 3.9 درصد، كويت 4.3 درصد، عمان 1.5 درصد، امارات 3.4 درصد، الجزاير 3.4 درصد، و روسيه 1.1 درصد كاهش داشته است. از جمله كشورهاي مهمي كه افزايش توليد داشته‌اند نيز مي‌توان به كانادا با رشد 1.4 درصد، امريكا با رشد 8.5 درصد، آرژانتين با رشد 13.8 درصد و چين با رشد 2.1 درصد اشاره كرد. كشور گويان در سال 2023 رشد 40.8 درصدي در توليد نفت خود داشته و در رتبه نخست جهان از اين نظر قرار گرفته هرچند توليد نفت اين كشور فقط 391 هزار بشكه در روز بوده است.
بر اساس اين گزارش ايران هفتمين توليدكننده بزرگ نفت خام و ميعانات دنيا طي سال ميلادي گذشته بوده و 4.8 درصد از كل نفت خام و ميعانات توليدي دنيا مربوط به ايران بوده است. امريكا با سهم 15.6 درصدي بزرگ‌ترين توليدكننده در دنيا بوده و روسيه با 12.8 درصد، عربستان با 11.6 درصد، كانادا با 6 درصد، عراق با 5.2 درصد، و چين با 5.1 درصد به ترتيب در رتبه‌هاي دوم تا ششم و قبل از ايران قرار گرفته‌اند. در همين زمينه، مهدي اسلامي، كارشناس حوزه انرژي در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» در پاسخ به اين سوال كه چرا ايران به يك كشور واردكننده برخي از فرآورده‌ها تبديل شده است، گفت: چندين عامل مي‌تواند موثر باشد كه چرا ايران با وجود رتبه جهاني بالا در توليد نفت، به واردكننده برخي فرآورده‌هاي نفتي تبديل شده است.
وي تصريح كرد: تحريم‌هاي اقتصادي و محدوديت‌هاي بين‌المللي عليه ايران تاثير زيادي بر صنعت نفت اين كشور داشته‌اند. اين تحريم‌ها باعث كاهش سرمايه‌گذاري خارجي، محدوديت در فروش نفت و مشكلات در دسترسي به فناوري‌هاي پيشرفته شده‌اند.
وي توضيح داد: بسياري از پالايشگاه‌هاي ايران قديمي هستند و نياز به به‌روزرساني و تعميرات اساسي دارند. اين پالايشگاه‌ها بهره‌وري پاييني دارند و نمي‌توانند به اندازه كافي فرآورده‌هاي نفتي با كيفيت توليد كنند.
وي عنوان كرد: رشد جمعيت و توسعه صنعتي باعث افزايش تقاضا براي فرآورده‌هاي نفتي در داخل كشور شده است. اين افزايش تقاضا فشار زيادي بر توليد داخلي وارد مي‌كند.
وي در ادامه گفت: مديريت ضعيف و ناكارآمدي در بخش نفت و گاز مي‌تواند باعث مشكلاتي نظير عدم بهره‌وري مناسب، هدررفت منابع و كاهش توليد شود.
اسلامي گفت: كمبود سرمايه‌گذاري در بخش پالايش و توليد فرآورده‌هاي نفتي باعث شده است كه ظرفيت توليد اين فرآورده‌ها به اندازه نيازهاي داخلي نباشد.
وي تصريح كرد: مشكلات زيربنايي نظير كمبود خطوط لوله، مخازن ذخيره‌سازي و تأسيسات توزيع مي‌توانند به مشكلات در تامين و توزيع فرآورده‌هاي نفتي منجر شوند.
وي در پايان اظهار كرد: بنابراين، تركيبي از اين عوامل باعث شده است كه ايران با وجود داشتن منابع فراوان نفتي و رتبه بالاي جهاني در توليد نفت خام، به واردات برخي فرآورده‌هاي نفتي نيازمند باشد.
