آقاي رييس‌جمهور به ميانجي و نه منجي اقتصادي بينديشيد
مسعود پزشكيان به عنوان نهمين رييس‌جمهور ايران انتخاب شد. رييس‌جمهور منتخب ايران به ويژه به دليل شرايط اقتصادي حاضر كار بسيار پيچيده‌اي در پيش دارد. انتخاب تيم اقتصادي دولت و برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي به جرات از مهم‌ترين برنامه‌هاي رييس‌جمهور جديد است.
مسعود پزشكيان به عنوان نهمين رييس‌جمهور ايران انتخاب شد. رييس‌جمهور منتخب ايران به ويژه به دليل شرايط اقتصادي حاضر كار بسيار پيچيده‌اي در پيش دارد. انتخاب تيم اقتصادي دولت و برنامه‌ريزي‌هاي اقتصادي به جرات از مهم‌ترين برنامه‌هاي رييس‌جمهور جديد است. آنچه به گمانم در آغاز اين مسير سخت بايد مدنظر رييس‌جمهور منتخب باشد، در پي ميانجيان اقتصادي بودن است و نه ناجيان اقتصادی. به تجربه باور دارم كه يك نقطه مشترك در ميان بخش قابل توجهي از اقتصاددانان كشور (و حتي در ساير كشورها)، اصرار و تعصب بر جانبداري از مكتبي خاص براي حل مشكلات اقتصادي است. اين مساله به‌ويژه در ميان اقتصاددانان مرد بيشتر ديده مي‌شود. حتما شنيده‌ايد كه اقتصاددانان ليبرال، نهادگرا، چپ و... هر كدام با راه‌حل‌هايي براي اقتصاد بيمار و رنجور ايران به ميدان مي‌آيند و هر يك ديگري را به چالش مي‌كشند. در نهايت هم هرگز شاهد موفقيت‌هاي قابل انتظار نبوده‌ايم. بلكه بيشتر شاهد دعوا بر سر مكاتب هستيم. (اتفاقا يكي از سوالات مجري مناظره آخر از رييس‌جمهور منتخب با همين مضمون بود). اين مساله جداي از تخصص‌ها در اقتصاد است كه تخصص‌ها نيز گاه محصور در مكاتب مي‌شوند. به شخصه باور دارم كه تعصب روي هيچ مكتبي نمي‌تواند راهگشاي مشكلات اقتصادي كشور باشد. هر يك از مكاتب اقتصادي به دنبال يك مساله و چالش اقتصادي در مقطعي تاريخي به وجود آمده و در مقاطعي از زمان و در مواردي راه‌حل‌هاي مناسبي ارائه داده كه الزاما در تمام زمان‌ها نمي‌تواند پاسخ مشكلات باشد. به اعتقاد من در تنظيم نسخه درمان بيماري‌هاي اقتصادي كشور، نيازمند استفاده از رويكردهاي تركيبي و ارايه راهكارهاي متناسب با شرايط هستيم. به عبارتي همان طور كه در درمان بيماري‌هاي پيچيده، كميسيوني از تمامي تخصص‌ها تشكيل مي‌شود، در درمان بيماري اقتصادي نه تنها تيمي از تمامي تخصص‌ها كه از طرفداران تمامي مكاتب بايد تشكيل شود و به يك اجماع و تنظيم يك نسخه تركيبي رسيد. حتي زمانيكه صحبت از مشاركت مردم در اقتصاد مي‌كنيم، اين مشاركت هم ادبياتي دارد و راه‌حل‌هايي كه بايد بدان توجه شود و متناسب با شرايط كشور راه‌حلي مناسب انديشيده شود. اقتصاد ايران صرفا با راه‌حل‌هاي اقتصاددانان ليبرال كه باور دارند اقتصاد را به بازار بسپاريد، قابل درمان نيست.
كما اينكه با نسخه همه كار را به دست دولت بسپاريد هم قابل درمان نيست. اقتصاد همچون علم فيزيك از قوانين نيرو تبعيت مي‌كند. زماني كه نيروها در تعادل هستند نياز به اقدامي نيست. همان طور كه وقتي بدن در تعادل است نياز به مداخله پزشكي نيست. اما زماني كه سيستم از تعادل خارج مي‌شود، چه در فيزيك، چه در علم پزشكي و چه در علم اقتصاد، مداخله براي برگرداندن تعادل ضرورت مي‌يابد. شايد بتوان گفت تمام دعواي اقتصاددانان بر سر درجه و شكل اين مداخلات است. اقتصاد ايران هم همانند بسياري از اقتصاد‌ها در تعادل نيست، يعني هيچ يك از بازارها در تعادل نيستند. اصولا اقتصاد‌ها به دليل متاثر بودن از رفتار جامعه نمي‌توانند در طولاني مدت در تعادل بمانند. نشانه‌هاي بيماري اقتصادي ايران هم همين تورم، فقر، دستمزد پايين، نرخ بهره بالاي بانكي، نرخ بالاي ارز، ركود و... است كه سبب شده تا اقتصاد ايران از نقطه تعادل فرسنگ‌ها خارج شود و براي بازگرداندن اقتصاد به تعادل، تيم اقتصادي كار سختي در پيش دارد. مهم‌تر از مشاركت دادن اقتصاددانان با تمامي گرايش‌ها در اين تيم اقتصادي، مديريت اين تيم اقتصادي و در نهايت تصميم‌گيري مبتني بر ديدگاه‌هاي اقتصاددانان است كه اهميت مي‌يابد. به جد باور دارم كه پاشنه آشيل دولت‌ها در حل مشكلات اقتصادي، همين عدم به‌كارگيري تمامي ديدگاه‌ها در رسيدن به يك اجماع بوده است. صحبت‌هايي كه شنيده مي‌شود از اينكه مثلا ديدگاه بانك جهاني هرگز توسعه‌اي نيست (در مناظرات تخصصي عنوان شد) و يا صندوق بين‌المللي پول رسالتي دارد و يا اقتصاد متمركز تنها راه‌حل است و... همگي به طور معمول از سوي متعصبان مكتبي خاص بيان مي‌شود. حال آنكه هر كدام از اين ديدگاه‌ها مي‌تواند مورد توجه قرار بگيرد و از بخش‌هايي از ديدگاه كه در درمان بيماري اقتصاد ايران موثر است، استفاده شود.
پيشنهاد بنده به رييس‌جمهور منتخب اين است كه در تشكيل تيم اقتصادي خود، حتما فضايي براي ميانجي‌گري اقتصادي در نظر داشته باشد. حتما از يك فرد متخصص براي اينكه بتواند با نگاهي بي طرفانه به تمام ديدگاه‌ها و راه‌حل‌هاي پيشنهادي با عينك اقتصادي بنگرد و در هدايت تيم اقتصادي به سمت يك اجماع‌سازي اقدام کند، كمك بگيرند. اين روش باعث مي‌شود كه تيم تصميم‌گير و به ويژه فرد رييس‌جمهور در تصميم‌گيري‌ها كارآمد‌تر عمل کنند. از مسائلي كه به گمانم رييس‌جمهور منتخب مي‌تواند مبدع آن باشد، مديريت رفتارهاي قدرت‌طلبانه در تيم اقتصادي است. متاسفانه در بسياري از موارد و اتفاقا در بين مردان شاهد رفتارهاي ناشي از رقابت بر سر به دست آوردن سمت‌ها هستيم. چرخش رفتار مديران از سمت رقابت‌هاي مخرب به سمت رقابت‌هاي سالم و مشاركت دادن كارشناسان بدون تبعيض از ضروريات است. رفتار مديران ارشد در ايجاد همدلي و فضاي رشد زيردستان، نكته‌اي بسيار مهم در فضاي فعلي است كه مي‌تواند در هم افزايي ديدگاه نخبگان بسيار موثر افتد. تحقق شعار رييس‌جمهور منتخب بر استفاده از توان كارشناسي مستلزم استفاده از روش‌هاي تخصصي در ميانجي‌گري ميان اقتصاددانان برجسته در مسير دستيابي به اجماع از يك سو و ايده‌هاي نو از سوي ديگر در حل مسائل و چالش‌هاي اقتصادي است. در ايجاد اين اجماع نيز بايد از روش‌هاي و دستورالعمل‌هاي علمي استفاده شود تا راه رسيدن به نتايج هموار شود.
