اخیرا خبری مبنی بر قاچاق نفت کرستان عراق به ایران منتشر شده است. بنا بر گزارش رویترز، روزانه صدها تانکر نفت از نزدیکی شهر اربیل، پایتخت اقلیم کردستان عراق به ترکیه یا ایران فرستاده می‌شود.
به گزارش تجارت نیوز، این تانکرها را می‌توان اصلی‌ترین منبع رویترز به جهت ادعای عملیات انتقال نفت کردستان عراق به ایران و ترکیه و چارچوب مبادلاتی غیررسمی دانست که از زمان پایان صادرات رسمی نفت از این اقلیم در سال گذشته رونق گرفته است.
بنا بر این گزارش، روزانه بیش از هزار تانکر نفت، دست‌کم ۲۰۰ هزار بشکه نفت ارزان‌قیمت را به ایران و ترکیه حمل می‌کنند که حاصل این عملیات، حدود ۲۰۰ میلیون دلار درآمد در ماه است. اما مشکل دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که این درآمدها در خزانه دولت اقلیم کردستان ثبت نمی‌شوند.
پیشینه مبادلات اقلیم کردستان عراق با ترکیه
آن طور که شانا گزارش داده، در 4 اردیبهشت ماه 1403، اوپک به دولت عراق مجوز داد که روزانه تا ۲۰۰ هزار بشکه نفت از منطقه کردنشین این کشور را با خط لوله کرکوک-جیهان به ترکیه انتقال دهد و از طریق پایانه نفتی جیهان ترکیه روانه بازارهای جهانی کند.
ترکیه از تاریخ 5 فروردین ماه 1402، پس از برنده‌‌‌‌شدن عراق در پرونده داوری مبنی بر توقف صادرات این محموله‌ها از اقلیم کردستان، دریافت روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت‌خام میدان‌های استان کرکوک این اقلیم از طریق خط لوله کرکوک-جیهان در منطقه مرزی «فیش‌خابور» را متوقف کرد. عراق از سالیان گذشته نسبت به صادرات نفت اقلیم کردستان معترض بود. در همین راستا مدعی شدند که ترکیه توافق صادرات با اقلیم کردستان را بدون رضایت دولت مرکزی عراق منعقد کرده است.
پس از توقف کاهش صادرات رسمی این اقلیم به ترکیه، نگرانی‌هایی در رابطه با مشکلات افزایش مبادلات غیرتجاری به وجود آمد.
یک دیپلمات ارشد در بغداد به رویترز عنوان کرد که منافع حاصل از این نوع تجارت آنقدر بالاست که موضوع از سر گیری صادرات رسمی از طریق خط لوله که زمانی یک اولویت محسوب می‌شد، از دستور کار دیپلماتیک کنار گذاشته شده است.
ادعای قاچاق نفت به ایران
علاوه بر ترکیه، گزارشاتی مبنی به قاچاق نفت کردستان عراق به ایران نیز مطرح شده است. گزارشاتی که نگرانی‌ها را نسبت به پیامدهای مبادلات غیررسمی بالا برده و با توجه به شرایط تحریمی ایران، اقلیم کردستان عراق را هم درگیر کرده است.
رویترز به نقل از منابع صنعتی و سیاسی مدعی شده که بخش قابل توجه نفت فرستاده شده به ایران، از طریق گذرگاه مرزی رسمی عراق وارد ایران می‌شوند و بخش دیگری از این محموله‌ها نیز به کمک مسیرهای دریایی، در بندر امام خمینی و بندرعباس بارگیری می‌شود و بخشی دیگر از طریق جاده به افغانستان و پاکستان می‌رود.
ترانزیت از مسیر ایران مطابق قوانین بین‌المللی
محمد هلاکو، نائب رئیس اتاق بازرگانی سنندج، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرد که دولت مرکزی عراق، بخشی از بودجه سالانه را به اقلیم کردستان تخصیص می‌دهد اما اقلیم مدعی است آن طور که باید به تعهدات عمل نمی‌شود. به واسطه اختلاف‌های اقلیم کردستان با دولت مرکزی عراق، نفت اربیل و سلیمانیه را اقلیم کردستان عراق مجبورا به نحوی می‌فروشد تا جبران بودجه امکان‌پذیر باشد.
او در ادامه توضیح داد که این رویه، بیشتر از طریق ترکیه و ایران صورت می‌گیرد. یعنی نفت اقلیم از مسیر ایران به سمت بندر امام یا بندر شهید رجایی ترانزیت و از آن‌جا به کشورهای دیگر مانند امارات و چین و... صادر می‌شود. این ترانزیت روزانه، عمدتا از مسیر باشماق، پرویزخان و تمرچین رخ می‌دهد.
بنا بر توضیحات وی، دولت مرکزی عراق ادعا می‌کند که کل درآمدهای اقلیم از جمله درآمدهای نفتی و گمرکی باید متمرکز شود و از سوی دولت مرکزی این درآمدها تقسیم شود. اما اقلیم این موضوع را قبول نمی‌کند و مجبورا نفت را خودشان می‌فروشند. مسیر این فروش نیز مشخص است؛ چرا که از طریق حکومت مرکزی نمی‌توانند بفروشند.
از این رو، مرز اقلیم با ترکیه یعنی ابراهیم خلیل و 3 مرزی که با ایران دارد، گذرگاه‌های فروش نفت اقلیم است.
هلاکو در پاسخ به پیامدهای این روابط و تاثیرات بین‌المللی آن تشریح کرد که این نفت به صورت ترانزیت از مسیر ایران عبور می‌کند. ایران نیز عضو کنوانسیون بین‌المللی تیر است و از این منظر مشکلی برای ایران به وجود نمی‌آید. چرا که بحث ترانزیت یک توافق بین‌المللی است و برای همه کشورهای عضو، یک رویه است.
بنا بر نظر نائب رئیس اتاق بازرگانی سنندج، مسئولان می‌توانند این موضوع را مدیریت و در مسیر ترانزیت سوخت اقلیم، سوخت ایران را هم با آن ترکیب کنند و در این مسیر، سوخت ایران را نیز بفروشند تا مقداری از تحریم‌ها کاسته شود.
