تقاضای ساخت و ساز در کفِ 20 ماهه

مجید اعزازی

مجید اعزازی|

زنگ خطر ادامه فعالیت های ساختمانی به صدا درآمد. در شرایطی که صنعت ساختمان برای دومین ماه پیاپی دچار رکود شد، «تقاضای ساخت و ساز» نیز در کمترین میزان خود طی 20 ماه گذشته قرار گرفت. تقاضای ساخت و ساز یا همان «میزان سفارشات جدید مشتریان» مولفه ای از شامخ کل ساختمان به شمار می‌رود که در حکم موتور محرک فعالیت های ساختمانی شناخته می شود. اگر چه از سال 1401 به بعد، شرایط ساخت وساز به‌طور کلی در وضعیت رکود قرار دارد، اما هیچ گاه شدت افت سفارشات جدید مشتریان به میزان ثبت شده در تیرماه سال جاری نبوده و تقریبا همواره علل بیرونی داشته است.

اتاق تعاون ایران با استناد به مجموع اظهارات فعالان ساختمانی 119 شرکت بزرگ در گروه های ساخت بنا، مهندسی عمران و فعالیت های ساخت و ساز تخصصی ساختمان، نتایج نظرسنجی از فعالان ساختمانی را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، فعالیت‌های ساختمانی همچون خرداد ماه سال جاری، روند کاهشی با شیب بیشتر داشته است. مدیران صنعت ساختمان در خردادماه پیش بینی کرده بودند که این صنعت بار دیگر به مدار رونق نسبی باز گردد، اما نتایج گزارش تازه اتاق تعاون این پیش‌بینی را تایید نمی کند. بر اساس این گزارش، کاهش قابل توجه عدد شاخص کل (تعدیل شده فصلی) در تیرماه با رقم 41.14 در مقایسه با خردادماه (48.39)، بیانگر استمرار وضعیت رکود صنعت ساختمان است، چرا که عدد شاخص کل پایین تر از عدد 50 است.

افزایش چشمگیر مولفه های «موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای معوق و ناتمام» و «سرعت انجام و تحویل سفارش یا فرآیند کار» می تواند نتیجه کاهش مولفه «میزان سفارشات جدید مشتریان» باشد.

افزایش مولفه «قیمت خرید مواد اولیه و لوازم مورد نیاز» نیز برای سومین دوره پیاپی، سبب افزایش مولفه «قیمت محصولات تولید شده (خدمات ارایه شده) بوده است.

ثبات نسبی مولفه «میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی» حاکی از سیاست حفظ نیروی کار توسط فعالین صنعت ساختمان است.

مولفه «انتظارات در ارتباط با فعالیت های شرکت در ماه آینده» با رقم 45.34 نیز رکود فعالیت های ساختمانی در مردادماه را پیش بینی می کند.

با توجه به کمبود نقدینگی شرکت های ساختمانی و تداوم روند صعودی قیمت مواد اولیه، بروز مشکل در تامین مواد اولیه در دوره های آتی دور از انتظار نیست. همچنین استمرار سیر نزولی مولفه «میزان سفارشات جدید مشتریان» (که در این ماه پایین‌ترین میزان خود طی 20 دوره گذشته را به ثبت رسانده) زنگ خطری جدی برای ادامه فعالیت صنعت ساختمان محسوب می شود.

افت فعالیت های ساختمانی در آخر بهار

به گزارش «تعادل»، صنعت ساختمان، پس از یک رونق نسبی «فراتر از انتظار» در اردیبهشت ماه سال جاری، در خرداد با تجربه یک افت 10 واحدی و سقوط دوباره به زیر مرز رونق و رکود (عدد 50) دچار سکته شد. با این حال، فعالان و مدیران این صنعت پیش بینی کرده بودند، در تیرماه و پس از تحولات سیاسی داخلی که به احتمال زیاد منجر به برنامه ریزی های اصولی و رشد اقتصاد خواهد شد، ساخت و ساز دوباره در مدار رونق نسبی قرار گیرد. از آنجا که بازار ساخت و ساز، همگام با بازار معاملاتی مسکن طی سال های اخیر در رکود قرار داشته است و تعداد معاملات برای خرید آپارتمان های نوساز و همچنین تقاضا برای ساخت واحد مسکونی (تعداد پروانه های صادره) به میزان دوره های رونق بازار مسکن نیست، از عبارت رونق نسبی استفاده می شود تا صرفا وضعیت بازار ساخت و ساز در ماه مورد نظر، بر اساس مرز رونق و رکود (عدد 50) گزارش شود.

به گزارش «تعادل»، در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به ۱۲ پرسش مطرح شده در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد ۱، گزینه بدون تغییر: عدد ۰,۵ و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل ضرب درصد پاسخگویان به هر یک از گزینه‌های در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ در آن پرسش است. درنهایت، معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر و ۱۰۰ است که به ترتیب به معنای آن است که صددرصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند. عدد ۵۰ نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.

اهمیت و روش تعدیل فصلی شامخ

اتاق تعاون ایران از مهر سال 98 گزارش دهی درباره شامخ کل ساختمان در کشور را آغاز کرده است و در نتیجه استمرار تهیه شامخ و با افزایش طول دوره سری‌های زمانی آن، اینک شناسایی مولفه فصلی این سری‌های زمانی برای اتاق تعاون ممکن شده است. از این رو، در گزارش شامخ کل ساختمان از خرداد 1403 برای نخستین بار از شاخ تعدیل شده فصلی استفاده شده است.

تعدیل فصلی یا فصل زدایی یک روش آماری برای حذف مولفه فصلی یک‌سری زمانی است و معمولا زمانی انجام می‌شود که بخواهیم روند و انحرافات چرخه ای از روند یک‌سری زمانی را مستقل از مولفه‌های فصلی آن تحلیل کنیم. مولفه فصلی بخشی از یک‌سری زمانی است که در آن داده ها تغییرات منظم و قابل پیش بینی را که منطبق بر فواصل زمانی تقویمی منظم و دارای الگوی تکراری (مانند ماه ها یا سال مالی) است، تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، میزان تقاضا در ماه اسفند به‌طور معمول افزایش می یابد و در ماه فروردیم افت می‌کند یا مثلا مصرف گاز طبیعی در تابستان کمتر و در زمستان بسیار بیشتر از سایر فصول است. غیر از الگوی فصلی یک سری زمانی می تواند شامل مولفه های دیگری مانند روند، سیکل‌ها و یا جز اخلال نیز باشد که می توان آنها را نیز توسط روش‌های مربوطه از سری مورد نظر استخراج کرد.

باید توجه داشت که مولفه های فصلی، از نظر تئوری، هر سال در یک دوره زمانی مشابه با بزرگی مشابه اتفاق می‌افتند. بنابراین در هنگام ردیابی آثار یک سیاستگذاری خاص یا بررسی رخدادهای اقتصادی بر یک سری زمانی، بهتر است مولفه فصلی از سری زمانی حذف شود، هر چه مولفه فلی در یک سری زمانی قوی تر باشد و تغییرات فصلی در آن مشهود باشد، ضرورت تعدیل فصلی آن سری زمانی خصوصا برای تحلیل دقیق تر نتایج سیاستی بیشتر می شود. شواهد تجربی در ایران حاکی از قوی بودن اثرات فصلی در اغلب سری های زمانی متغیرهای اقتصادی است. خوشبختانه، در نتیجه استمرار تهیه شامخ و با افزایش طول دوره سری های زمانی آن، شناسایی مولفه فصلی این سری های زمانی ممکن شده است.

سکته پس از افزایش «فراتر از انتظار»

به گزارش «تعادل»، سکته ساخت و ساز در خردادماه سال جاری در شرایطی رخ داد که ثبات نسبی نرخ ارز و آغاز دوباره فعالیت های اقتصادی و تولیدی پس از ماه نیمه تعطیل فروردین، همچون همیشه ظهور یک اردیبهشت پر رونق در بازار ساخت و ساز را فراهم آورد به گونه ای که حتی فراتر از پیش بینی فعالان ساختمانی، ساخت و ساز رونق گرفت و عدد شاخص کل در اردیبهشت ماه به رقم ۶۶,۶۷ افزایش یافت. این عدد در مقایسه با عدد شاخص کل ساختمان در فروردین ماه (۳۳.۸۷)، حاکی از رشدی چشمگیر ارزیابی شد.

بررسی‌های «تعادل» همچنین نشان داد، عدد شامخ کل ساختمان در اردیبهشت ماه سال جاری، نه تنها در قیاس با اردیبهشت سال‌های اخیر، بلکه دست‌کم طی ۳۷ ماه قبل از آن، رکورد تازه‌ای از خود برجای گذاشته است. به عبارت دیگر، طی ۳۷ ماهه قبل از آن، میزان فعالیت‌های ساختمانی بیشتر از اردیبهشت امسال (عدد ۶۶,۸۷) نبوده است.