نقش راه‌های روستایی در توسعه اقتصادی
امروزه در جهان میزان توسعه‌یافتگی در بخش حملونقل یکی از معیارهای ارزیابی سطح توسعه کشورها محسوب می‌شود. برخی متخصصان حملونقل براین باورند که بین کارآیی در بخش حملونقل و کارآیی عمومی اقتصاد و رشد اقتصادی، رابطه‌یی مستقیم وجود دارد و حملونقل را واسطه میان فعالیت‌های کشاورزی، صنعتی، بازرگانی و خدماتی در سطح ملی و بین‌المللی می‌دانند. در نواحی روستایی دسترسی به حملونقل و ملزومات آن که تبیین‌کننده دو عنصر قابلیت دسترسی و تحرک است، از جایگاه ارزشمندی برخوردار است. حملونقل وسیله‌یی است برای فراهم کردن دسترسی به کالاهای ضروری، اقتصادی و اجتماعی، امکانات و تسهیلات برای جوامع روستایی از یک طرف و انتقال کالا، محصول و خدمات تولیدی درنواحی روستایی به بازارهای مصرف عمدتا شهری از طرف دیگر.
در واقع توسعه مناسب شبکه حملونقل در گذار جامعه از یک اقتصاد بسته با فعالیت‌ها و بازار کوچک، به اقتصادی با بازارهای بزرگ منطقه‌یی و ملی امکان‌پذیرتر است. این توسعه خود را به صورت‌هایی چون کاهش هزینه‌های تولید و قیمت نهایی کالاها، گسترش رقابت اقتصادی در سطح منطقه و کشور و کاهش افت کیفیت کالا طی فرآیند حملونقل نشان می‌دهد. به‌طور کلی می‌توان گفت که کیفیت و کمیت زیرساخت‌های سیستم حملونقل تاثیر مستقیمی برسرمایه، نیروی کار، منابع و تکنولوژی نسبت به رشد اقتصادی و به ویژه توسعه کشورها دارد.
سرمایه: زیرساخت‌های حملونقل مناسب، باعث افزیش ظرفیت منطقه در جذب سرمایه‌گذاری می‌شود. برای مثال تامین منابع مالی و تنوع در عوامل تولید توسط سرمایه‌گذاران می‌تواند در مناطق روستایی سبب احداث زیرساخت‌های حملونقل یا بهبود آن شود و از طرف دیگر توسعه زیرساخت‌های حملونقل انگیزه و تمایل سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در نواحی روستایی به خصوص در بخش‌های گردشگری، صنایع تبدیلی و تکمیلی و نیز خانه‌های دوم فراهم آورد.
نیروی کار: به‌طور کلی با بهبود زیرساخت‌های حملونقل، قابلیت دسترسی و حرکت نیروی کار در مناطق افزایش می‌یابد و از اتلاف وقت کاسته می‌شود و از طرف دیگر به‌خاطر بهبود زیرساخت‌ها هزینه استفاده از آن در درازمدت کاهش می‌یابد. در این خصوص امکان استفاده نیروی متخصص در نواحی روستایی و برعکس استفاده از نیروی کار غیر ماهر در فعالیت‌های شهری فراهم می‌شود.
منابع: بهبود یافتن سیستم زیرساخت‌ها موجب تسهیل در ساختار و یکپارچه‌سازی بازارهای داخلی می‌شود. بنابراین در درازمدت تاثیر گسترده‌یی بر ظرفیت‌سازی تولیدات در مناطق به وسیله افزایش بهره‌برداری از منابع موجود دارد. با این شرح بهبود و تامین سرویس‌های حملونقل تاثیر زیادی بر بازده تولیدات مناطق می‌گذارد. به‌طوری که با احداث زیرساخت‌های جدید حملونقل ارزش زمین در مناطق افزایش خواهد یافت.
تکنولوژی: همان‌طور که بهبود زیرساخت‌ها باعث توسعه مناطق می‌شود، ممکن است این امکان را نیز به وجود آورد که با انتقال سریع تکنولوژی به مناطق صنعتی و دیگر مناطق زمینه پیشرفت آنها را فراهم کند.
یکی دیگر از پیامدهای حملونقل در توسعه سیستم گردشگری و به تبع آن توسعه روستایی است. تردیدی نیست که سیستم گردشگری رشد امروزی خود را بیش از هر چیز، مدیون توسعه سیستم حملونقل می‌داند. کیفیت شبکه‌های حملونقل در توسعه سکونتگاه‌های انسانی و تمام فعالیت‌های او نقش تعیین‌کننده‌یی دارند. در بین زیرساخت‌ها و تجهیزات متعدد حملونقل، شبکه‌های حملونقل جاده‌یی مهم‌ترین راه دسترسی برای ارتباط بین این سکونتگاه‌های شهری و روستایی محسوب می‌شوند، از این رو از اهمیت زیادی برخوردار است.
براساس مصوبه شورای عالی فنی راه (وزارت راه و ترابری) در یکصد و سی و یکمین جلسه خود در سال 1361، راه روستایی راهی است با رویه شنی که پل‌های آن حتی‌المقدور با لوله و آبنما جایگزین شده و در عرض 4 تا 6.5 متر احداث می‌شود. براین اساس راه‌های روستایی الزاما راه‌های با رویه آسفالت تعریف نشده بلکه راه‌های روستایی که بیشتر جنبه ارتباط‌دهی بین روستاهای مختلف یک دهستان یا مراکز دهستان‌ها با یکدیگر و اتصال به راه‌های فرعی و اصلی کشور را بر عهده دارند راه‌هایی با رویه شنی هستند. در تعریف مرکز آمار ایران از راه روستایی تغییر زیادی رخ نداده است. براساس آمار وزارت راه و شهرسازی تا پایان سال 1357، طول مجموع راه‌های روستایی کشور حدود 8000کیلومتر اعلام شد که حدود 200کیلومتراز آن آسفالته و مابقی به صورت شوسه بوده است. اما بعد از انقلاب توسعه شبکه راه‌های روستایی کشور از رشد چشمگیری برخوردار شد به‌طوری که طی دهه اول انقلاب حدود 34000 کیلومتر راه روستایی احداث شد که حدود 8000 کیلومتر آن آسفالت بوده است. در دهه دوم انقلاب حدود 46000 کیلومتر دیگر راه احداث شد که از این میان حدود 22000 کیلومتر راه روستایی به صورت آسفالت است. در
دهه سوم انقلاب حدود 20000کیلومتر دیگر راه احداث و حدود 42000کیلومتر راه جدید و شوسه آسفالت شد. در مجموع طی سه دهه انقلاب حدود 100هزار کیلومتر راه احداث و حدود 72000کیلومتر آسفالت شده است (وزارت مسکن و شهرسازی، 1389) . براساس آمار وزارت راه و شهرسازی در سال 1393، طول مجموع راه‌های روستایی 130هزار کیلومتر حساب شده که از این میزان 103هزار کیلومتر آسفالته و 27 هزار کیلومتر شوسه است. (مرکز پژوهش‌های مجلس، 1393) .
با وجود اهمیت نقش شبکه راه‌ها در توسعه و توسعه چشمگیر شبکه راه‌های روستایی طی دهه‌های، اخیر متاسفانه شاهد مهاجرت گسترده از روستاها به نواحی شهری بوده‌ایم. پیامدی که بیانگر ضرورت توجه جامع و یکپارچه به مقوله توسعه روستایی دارد و نگاه سخت‌افزاری به این موضوع مهم ممکن است نتایج نگران‌کننده‌یی در آینده برای روستاها و کل کشور پدید آورد.
