انتقاد از سیاست‌زدگی گروه‌های مسلط
پنجمین همایش ملی نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری دیروز برگزار شد. در این همایش یک‌روزه که در تالار شهید مدرس ساختمان مشروطه مجلس شورای اسلامی تشکیل شده بود، علی لاریجانی رییس مجلس، مسعود پزشکیان نایب‌رییس اول، کاظم جلالی رییس مرکز پژوهش‌ها، عادل آذر رییس دیوان محاسبات کشور، امیدوار رضایی معاون قوانین مجلس و عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان ازجمله کسانی بودند که سخنرانی کردند. علاءالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، غلامرضا تاجگردون رییس کمیسیون برنامه و بودجه و الهیار ملکشاهی رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس از دیگر روسای کمیسیون‌های مختلف پارلمان نیز در این مراسم شرکت داشتند. پنجمین همایش ملی نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری، اما تنها ویژه روسای کمیسیون‌های تخصصی نبود و نمایندگان دیگری از مجلس شورای اسلامی همچون بهروز نعمتی، عبدالرضا هاشم‌زایی، فریده اولادقباد، عبدالرضا عزیزی، علی نوبخت، محمدمهدی افتخاری، علی‌محمد شاعری، ابوالفضل حسن‌بیگی، مهدی شیخ، حسین رضازاده، رحیم زارع، عبدالرحمان رستمیان، علیرضا رحیمی، قاسم احمدی لاشکی، امیر خجسته و... و جمع کثیری از پژوهشگران حوزه قانون‌گذاری
حضور داشتند.
هدف از برگزاری این همایش تبادل اندیشه‌ها و تجارب حوزه علمی و پژوهشی کشور بین بخش‌های مختلف علمی و کارشناسی و مرکز پژوهش‌های مجلس بود تا از این طریق زمینه استفاده هرچه بیشتر از بدنه پژوهشی کشور در امر تقنین فراهم شود.
شرایط جامعه متفاوت شده است
رییس مجلس شورای اسلامی در سخنرانی خود در همایش ملی نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری، به مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد داد حداقل هر ۶ماه یک‌بار گزارشی از وضعیت اقتصادی جامعه به نمایندگان ارائه دهد. علی لاریجانی ادامه داد: در بحث قانون‌گذاری سه نکته مهم است. مهم‌ترین آن تعامل و همکاری مرکز پژوهش‌های مجلس با انجمن‌های علمی و دانشگاهی و استفاده از ظرفیت نهادهای علمی و نظارت آنها بر تصویب قوانین است. همچنین باتوجه به آماده‌سازی سند راهبردی و استراتژی مرکز پژوهش‌ها در اولویت‌بندی برنامه‌های مجلس دهم ذکر این نکته بسیار مهم است که مرکز پژوهش‌ها باید زمان مشخصی را از برنامه زمان‌بندی شده برای بررسی اولویت‌های مجلس دراختیار نمایندگان قرار دهد.
وی با بیان اینکه مرکز پژوهش‌های مجلس باید برنامه‌های موردنظر خود را طبق اولویت و یک متن تخصصی به کمیسیون‌های مجلس ارائه دهد، تصریح کرد: باید مشخص شود که نمایندگان چه مقدار زمان برای بررسی طرح‌ها و لوایح دراختیار دارند و پیشنهاد می‌کنیم به مرکز پژوهش‌های مجلس که سند استراتژی و راهبری خود را تا دو ماه آینده به نمایندگان و کمیسیون‌ها ارائه دهد.
رییس قوه مقننه با تاکید بر ایجاد همفکری در داخل مجلس بین نمایندگان گفت: در داخل مجلس تصمیمات مهمی اتخاذ می‌شود که اگر همفکری بین نمایندگان نباشد، ممکن است مشکلات بسیاری به‌وجود آید. به‌عنوان مثال در بحث اقتصاد که مهم‌ترین موضوع میان مسوولان است همفکری در جهت رفع مشکلات اقتصادی بسیار مهم و ضروری است، ضمن اینکه دولت نیز باید سیاست کوچک‌سازی و چابک‌سازی در درون خود را پیش گیرد. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شرایط جامعه متفاوت است، تصریح کرد: برای حرکت در جهت رفع مشکلات جامعه باید تعامل و همفکری‌ها میان مسوولان افزایش پیدا کند.
تحقیقات و پژوهش، موتور محرکه توسعه است
رییس مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در این همایش با بیان اینکه تحقیقات و پژوهش به‌عنوان موتور محرکه توسعه قلمداد می‌شود، گفت: جدا از تبعات اقتصادی و عینی تصویب یک قانون، توجه به جنبه‌های فقهی و اخلاقی آن نیز حایزاهمیت است. افزایش همکاری‌های دوجانبه بین مرکز پژوهش‌های مجلس و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، بخش دیگری از استراتژی مرکز پژوهش‌ها برای نگاه دوراندیشانه به آثار عینی و فقهی تصویب قوانین در کشور است.
کاظم جلالی، با بیان اینکه تقویت «انسجام و قوام قانون‌گذاری» و «چابک‌سازی فرآیند قانون‌گذاری»، 2رکن توانمندسازی پژوهش‌های تقنینی و نظارتی هستند، تصریح کرد: برای ارتقای قوام و انسجام قانون‌گذاری باید عواملی همچون برآورد آثار عینی تصویب یک قانون در جامعه، تدوین نقشه راه مطالعاتی چهار ساله، آینده‌نگری در حوزه قانون‌گذاری و تقویت خرد جمعی با استفاده از الگوی قیف پژوهشی مورد توجه قرار گیرند. نماینده تهران در تشریح آینده‌نگری در حوزه قانون‌گذاری، گفت: قوانین باید از حالت اقتضایی خارج و به سمت تامین اهداف عالیه نظام در افق قانون برنامه ششم توسعه و سند چشم‌انداز گام بردارند. وی در تبیین تشکیل بانک جامع نخبگان، گفت: ایجاد و غنی‌سازی سامانه اطلاعاتی نخبگان کشور براساس الگوی ماتریسی کمیسیون - تخصص و استفاده از نظرات آنان در مراحل قبل از تدوین پیش‌نویس طرح و لوایح تا تصویب آن در صحن علنی، بخشی دیگر از تدابیر مرکز پژوهش‌ها برای تقویت خرد‌جمعی در فرآیند قانون‌گذاری است.
گزارش‌های صداوسیما کاریکاتوری شده‌اند
رییس دیوان محاسبات کشور نیز ازجمله کسانی بود که در این همایش سخنرانی کرد. عادل آذر با بیان اینکه گزارش‌های صداوسیما کاریکاتوری شده‌اند درحالی که این رسانه باید در نقش یک پژوهشگر اصیل و صدیق ظاهر شود، افزود: متاسفانه صداوسیما در گزارش‌های خود یک بخش را که می‌تواند معضل یا ویژگی مثبت موردپسند یک جریان باشد، با درشت‌نمایی به تصویر می‌کشد. وی با اشاره به اینکه در حوزه قانون‌گذاری با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو هستیم که این معضل فقط خاص ایران نیست، تصریح کرد: سیاست‌زدگی و اعمال سلایق و علایق توسط گروه‌های مسلط در همه جای دنیا وجود دارد. عادل آذر ادامه داد: متاسفانه پژوهشگران گاهی تحت‌تاثیر شرایط قرار گرفته و به‌نوعی دچار جوزدگی می‌شوند. بارها در کمیسیون‌ها دیده‌ایم که یک پژوهشگر متاثر از فضای جلسه یا فضای فکری نمایندگان گزارشی را ارائه می‌دهد. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، رییس دیوان محاسبات کشور همچنین با بیان اینکه دنیای پیشرفته «اصول اخلاق پژوهشی» را تدوین و برای آن مکانیسم ارائه کرده‌اند، خاطرنشان کرد: در این جهان تقریبا پژوهش‌های تطبیقی منسوخ شده‌اند اما 3ویژگی «استواری در مقابل تلاش‌ها»، «معتبر بودن» و «قابل
اعتماد بودن» را به‌عنوان ویژگی‌های اصلی یک پژوهش خوب معرفی کرده‌اند.
با روش‌های ابتدایی سیر قانون عوض نمی‌شود
سخنگوی شورای نگهبان نیز در پنجمین همایش نقش پژوهش در فرآیند قانون‌گذاری در این خصوص گفت: قانون امروزه در جامعه به‌گونه‌یی درآمیخته که نمی‌توانیم با روش‌های ابتدایی مسیر قانون‌گذاری را ادامه دهیم، البته قانون‌گذاری و قوانین باید از آسیب‌ها به دور باشند اما این ممکن نیست مگر آنکه با روش‌های علمی به آن بپردازیم در این صورت می‌توان نیازهای جامعه را برطرف کرد. عباسعلی کدخدایی به دلایل عدم کاربردی شدن برخی قوانین تصویب شده، اشاره کرد و افزود: نداشتن زیرساخت‌های تحقیقی و پژوهشی در امر قانون‌گذاری ازجمله عوامل مسکوت ماندن قوانین به‌شمار می‌رود. این نوع قوانین مخاطبان و مجریان را دچار سرگردانی کرده و مهم‌تر از آن قدرت اصلاح وضعیت کشور را ندارد.
وی با تاکید بر اینکه باوجود گذشت 4دهه از انقلاب، برخی مشکلات اساسی همچنان بر قوت خود باقی مانده‌اند، اضافه کرد: دلیل این مساله را باید در قانون‌گذاری و نحوه اجرای آن جست‌وجو کرد لذا باید به عقب بازگشته تا ببینیم مشکلات چه بوده‌اند.
کدخدایی افزود: گاهی اوقات به قدری قانون تولید می‌کنیم که مخاطبان دچار ابهام، ایهام و تردیدهای بسیاری می‌شوند در نتیجه امروزه تولید انبوه قانون به مشکل جدیدی برای کشور تبدیل شده است.
