اعلام 112 دشت ممنوعه در 9 سال
پاون| بخش اعظمی از چالش آبی امروز ایران ریشه در برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی دارد. برداشتی که متاسفانه در یکی، دو سال اخیر خود را به صورت فرونشست‌ها و فروچاله‌های متعدد در استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد. براساس ارزیابی دفتر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب و امور مشترکین از 609 محدوده مطالعاتی کشور تا پایان سال 94، تعداد 355 محدوده مطالعاتی یا دشت‌ها و مناطقی از این محدوده‌ها ممنوعه اعلام شده است. این در حالی است که در سال 1385 تعداد دشت‌های ممنوعه حدود 243 عدد بوده و این یعنی اینکه در 9 سال گذشته حدود 112 دشت به دشت‌های ممنوعه کشور اضافه شده است.
براساس ارزیابی‌های انجام شده از سوی کارشناسان منابع آب و اقلیم، بخش اعظمی از خشک شدن این دشت‌ها ناشی از برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های مجاز و حفر چاه‌های غیرمجاز در این مناطق بوده است؛ به‌طوری‌که حجم مخزن آب زیرزمینی در 13 سال اخیر، به‌طور متوسط سالانه بیش از 5 میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده و به صورت تجمعی تا پایان سال 94 به بیش از 66 میلیارد مترمکعب رسیده است.
متاسفانه آمارها برای 50 سال گذشته به‌مراتب بدتر از این بوده و براساس گزارش‌ها میزان تجمعی کاهش مخزن آب‌های زیرزمینی در این سال‌ها به بیش از 120 میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است.
یکی از برنامه‌های‌های بسیار خوبی که در سال‌های گذشته برای فائق آمدن بر بحران آب به دلیل ماهیت «فرابخشی بودن» آن اجرا شده، تشکیل شورای عالی آب به ریاست رییس‌جمهور بوده است؛ شورایی که تصمیمات آن می‌تواند برای حفظ منابع آبی کشور بسیار حیاتی و در عین حال فصل‌الخطاب باشد. با این حال تا قبل از سال 92 نشست‌های این شورا به صورت مستمر پیگیری نمی‌شد و 7 جلسه بیشتر تشکیل جلسه نداد. این در حالی است که در 3سال گذشته این شورا بیش از 20 بار برای حل بخشی از مشکلات پیش‌روی منابع آب کشور تشکیل جلسه داده است.
همچنین از آغاز دولت یازدهم و شروع به کار تیم جدید وزارت نیرو، طرح مهمی به نام «طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی» مطرح شد و هم‌اکنون نیز در کل کشور در دست اجراست و دستاوردهای قابل توجهی تا این مرحله داشته است. به گونه‌یی که می‌توان گفت یکی از نتایج بسیار مهم آن در 3سال گذشته، انسداد بیش از 23 هزار و 700 چاه غیرمجاز در کشور بوده است. انسداد این میزان چاه در کشور باعث صرفه‌جویی بیش از یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعبی ذخایر آب زیرزمینی کشور شده است. این در حالی است که این میزان برای سال‌های 91-88 تنها برابر با 412 میلیون مترمکعب بوده است.
درواقع در 3سال گذشته روند صرفه‌جویی در منابع آب‌های زیرزمینی از طریق انسداد چاه‌های غیرمجاز بیش از 2 برابر سال‌های گذشته بوده است؛ گرچه این میزان صرفه‌جویی، با میزان صرفه‌جویی پیش‌بینی شده 5 میلیارد مترمکعبی سالانه برای جبران کسری ذخیره استاتیک در 20 سال آینده فاصله دارد، اما باز هم وجود «اراده جبران»، قدم بسیار بزرگی است که در طول 3سال گذشته برداشته شده است.
شایان ذکر است براساس گزارش‌های موجود، بیشترین چاه‌های مسدود شده در میان استان‌های کشور در 3سال گذشته مربوط به استان فارس با بیش از 2550 حلقه چاه بوده که باعث صرفه‌جویی آب در مخازن زیرزمینی این استان به میزان 191 میلیون مترمکعب شده و کمترین میزان انسداد مربوط به استان قم با انسداد 30 حلقه چاه غیرمجاز بوده که منجر به صرفه‌جویی 1.84 میلیون مترمکعبی آب‌های زیرزمینی در این استان شده است.
همچنین گزارش‌ها حاکی از این است که بیشترین میزان انسداد چاه‌های غیرمجاز در 3سال گذشته در سال 94 رخ داده که حدود 9209 حلقه چاه بوده است، این در حالی است که کل چاه‌های غیرمجاز مسدود شده از سال 91-88 برابر با 9521 حلقه چاه بوده است. با این حال قابل ذکر است که میزان آب صرفه‌جویی ناشی از انسداد چاه‌های غیرمجاز در سال 94، به تنهایی 32 میلیون مترمکعب بیش از سال‌های 91-88 بوده است.
