5 نکته برای جبران اشتباهات 60 ساله امریکا
سیدحسین موسویان، دیپلمات ارشد پیشین و معاون اسبق سیاست خارجی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در خصوص مواجهه دولت آتی امریکا با ایران، طی مقالهیی در روزنامه هافینتگتون پست نوشت: نکته جالب این است که رهبر عالی ایران در مورد مناظرات انتخابی امریکا، پیروزی ترامپ را پیشبینی کرد چون معتقد بود او واقعیات امریکا را صادقانه با مردم امریکا در میان گذاشت.
آیتالله خامنهای معتقد است که سیستم حاکمیتی امریکا فاسد است، خالق گروههای تروریستی همچون داعش و القاعده است، حملات نظامیاش به کشورهای منطقه موجب بیثباتیهای جاری منطقه شده و از این رو مذاکره با چنین کشوری بیخاصیت و رابطه دیپلماتیک نیز مضر است. برخی از سیاستمدارانی که به زودی در واشنگتن قدرت را به دست خواهند گرفت، مشابه این موضع را در مورد ایران دارند.
در عین حال رهبری و ریاستجمهوری ایران با نتیجه انتخابات امریکا خونسرد برخورد کردند. روحانی گفته است که نتیجه این انتخابات تاثیری بر سیاست ایران نداشته و ایران به برجام پایبند خواهد ماند. آیتالله خامنهای مقام معظم رهبری هم فرمودند که ایران در مورد انتخابات امریکا قضاوت نخواهد کرد اما برای هر حادثهیی آمادگی دارد.
مواضع ترامپ و بسیاری از کاندیداها در دوره مناظرات انتخاباتی در مورد سیاستهای امریکا، درحقیقت بخش مهمی از دیدگاههای آیتالله خامنهای را تایید کرد. اما آیا این اشتراک دیدگاه موجب خواهد شد که ترامپ با اصلاح سیاستهای گذشته، بنبست روابط 38 ساله امریکا را شکسته و میراثی فراموش ناشدنی در تاریخ دیپلماسی قرن معاصر به جای گذارد؟ از طرف دیگر ترامپ ممکن است خصومتهای گذشته را افزایش و با معکوس کردن روند سیاستهای تعاملی اوباما - کری، واشنگتن و تهران را به سمت تقابل تمامعیار بکشاند. مخالفان برجام در امریکا به دنبال اعمال تحریمهای جدید غیر هستهیی هستند تا ایران را به مسیر نقض برجام هدایت کنند. یکصد و پانزدهمین کنگره امریکا کار خود را با معرفی چند تحریم جدید ازجمله تحریم موشکی ایران آغاز کرده است. اینکه روابط ایران و امریکا کدامیک از دو مسیر را طی خواهد کرد، باید منتظر ماند اما چند نکته مهمی که ترامپ باید در مورد ایران بداند عبارتند از:
1- نقش امریکا در تخریب روند دموکراسی در ایران. امریکا قاتل دموکراسی در ایران بوده است. امریکا و انگلیس با کودتای 1953 علیه دکتر محمد مصدق، نخستوزیر منتخب و محبوب مردم ایران، جنبش دموکراسی در ایران را خفه و دیکتاتوری احیا کردند. انقلاب اسلامی ایران، واکنش ملت ایران به 25 سال دیکتاتوری شاه و سلطه امریکا بود.
2- سیاست تغییر رژیم امریکا در ایران نتیجه معکوس داد. بعد از انقلاب اسلامی، امریکا همه اقدامات خصمانه ممکن برای تغییر رژیم در ایران را آزموده است؛ از تجاوز صدام به خاک ایران، حمایت از صدام در به کارگیری سلاحهای شیمیایی، حمله نظامی به تاسیسات نفتی ایران، جنگ سایبری علیه تاسیسات هستهیی ایران، تا تحمیل کشندهترین تحریمهای یکجانبه، چندجانبه و بینالمللی علیه ایران. ایران نیز متقابلا همه ظرفیت و نفوذ خود برای مقابله با امریکا را به کار گرفت. نهایتا ایران امروز با ثبات و مقتدرتر از گذشته و متحدان امریکا با وجود 6دهه حمایت تمامعیار واشنگتن، یا سقوط کردهاند یا آسیبپذیرتر از همیشه
هستند.
3- برجام بزرگترین پیروزی برای عدم اشاعه سلاح هستهیی در جهان است. ترامپ تاکید کرده که سیاستهای گذشته امریکا برای تغییر رژیم در کشورها اشتباه بوده و او این سیاست را کنار خواهد گذاشت. اما او مخالف برجام است و در توییت خود، آن را یک معامله بسیار ناگوار خوانده است. درحالیکه برجام میراث برجسته دیپلماسی جهان در چند دهه گذشته و جامعترین سند عدم اشاعه هستهیی در جهان است که همه مکانیسمهای شفافیت حداکثری و عدم ساخت بمب هستهیی را تضمین میکند. آیا ترامپ برجام را نابود خواهد کرد یا تلاش خواهد کرد ضمن حفظ میراث اوباما، میراثی بزرگتر بهجای بگذارد. اگر او تلاش کند اصول برجام به کل کشورهای منطقه سرایت یابد، آرزوی 50ساله جامعه جهانی در مورد عاریسازی خاورمیانه محقق خواهد
شد.
4- جنگهای امریکا منبع اصلی بیثباتی در خاورمیانه است. جنگها در 4دهه گذشته شامل حمله نظامی صدام به ایران (1980) و کویت (1990)، حملات نظامی امریکا به افغانستان (2011) و عراق (2003)، حمله ناتو و متحدان عربش به لیبی (2012)، حمله نظامی عربستان به یمن (2015) و هجوم سیل تروریستها از اقصا نقاط عالم به سوریه با حمایت متحدان منطقهیی غرب، خاورمیانه را در آستانه سقوط قرار داده و با گسترش تروریسم داعشی و القاعدهیی، نهتنها امنیت منطقه، امریکا و اروپا بلکه امنیت جهان نیز به خطر افتاده است. ترامپ و اوباما هم در یک نکته اتفاقنظر داشتهاند و آن اینکه کشورهای متحد امریکا، منبع اصلی حمایت از این گروهها هستند و اشتباهات گذشته امریکا موجب پیدایش داعش و القاعده شد.
ترامپ تاکید کرده که هدف اصلی او نابودی داعش است؛ نه اسد. این موضع ترامپ، شانس همکاری واشنگتن - مسکو در تحولات منطقه را افزایش داده است. ضمن اینکه امریکا به عنوان قدرت جهانی و ایران به عنوان قدرت منطقهیی نیز 2عنصر مهم در منطقه خاورمیانه هستند که نوع روابط آنها در نابودی داعش و حل بحرانهای منطقه تاثیرگذار خواهد بود.
5- همکاری نتیجهبخش خواهد بود؛ نه تقابل. جمهوریخواهان در واشنگتن، کنگره و دولت را در اختیار گرفتهاند. با وجود اینکه چنین شرایطی منفی به نظر میرسد، در عین حال چون قدرت یکدست شده، میتواند یک فرصت تاریخی برای تغییر وضعیت اسفبار منطقه و جبران خطاهای 60 ساله گذشته باشد. ترامپ این گزینه را دارد که با ایران تعامل کرده و به سمت ثبات در منطقه حرکت کند. با وجودی که بعد از برجام، دیوار بیاعتمادی متقابل همچنان ضخیم است، کلید همکاریهای گستردهتر، کنار گذاشتن سیاست «تغییر رژیم»، استفاده از دیپلماسی براساس اصول احترام متقابل، عدم مداخله و منافع مشترک خواهد بود.