تغییر الگوی فصلی اشتغال با تضعیف 2صنعت
سهم بخش ساختمان در اشتغال از 15.4 درصد در سال 92 به 13.8 درصد در سال 94 رسید
گروه اقتصاد کلان|
اشتغال را شاید بتوان نقطه حاشیهساز عملکرد دولت یازدهم قلمداد کرد. درحالی که دولت روحانی در شرایط بینظمیهای گسترده، مدیریت اقتصاد را در دست گرفت و توانست پس از مدتی آرامشی نسبی را به فضای اقتصادی حاکم کند اما این انضباط اقتصادی، ایجاد اشتغال را تقویت نکرد و این همان بخشی است که همواره مورد سوال منتقدان نیز واقع میشود. هر چند مقایسه وضعیت بازار کار در سال 1394 با سال 1392 نشان میدهد، نرخ مشارکت نیروی کار طی این مدت رشد مثبت داشته است ولی در عین حال با وجود افزایش نسبی در تعداد شاغلان کشور، نرخ بیکاری نیز افزایش داشته است. با وجود اینکه تعداد شاغلان بیش از 313هزار نفر افزایش یافته به علت افزایش جمعیت فعال به تعداد 433هزار نفر تعداد بیکاران حدود 120هزار نفر افزایش پیدا کرده است. این همان توجیهی است که حسن روحانی در آخرین گفتوگوی تلویزیونی خود در پاسخ به پرسشی درخصوص عملکرد دولت در زمینه اشتغال ارائه داد اما نتایج یک پژوهش اقتصادی با رد کامل این استدلال نشان میدهد، پایداری اشتغال حاکی از کاهش سهم صنعت ساختمان و کشاورزی به عنوان دو بخش پرنوسان در اشتغال بوده است. گزارش اخیر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت
و برنامهریزی که به قلم ابوالفضل کریمی و براساس نتایج طرح نیروی کار مرکز آمار ایران نگارش یافته بیانگر این است که سهم بخش کشاورزی و ساختمان که در الگوی اشتغال فصلی بسیار موثر هستند، کاهش یافته است. بر این اساس سهم بخش کشاورزی از اشتغال در سال 84 به میزان 24درصد بود که این رقم در سال 94 به 18درصد کاهش یافته است همچنین سهم بخش ساختمان در اشتغال از 15.4درصد در سال 92 به 13.8درصد در سال 94 رسیده است.
سهم ساختمان و کشاورزی تحلیل رفت
گرچه آمارها از وضعیت نگرانکننده اشتغال حکایت میکنند اما دولت تدبیر و امید همچنان خوشبین است در پی اقداماتی که در این حوزه انجام داده، تغییراتی هم در حوزه اشتغال ایجاد شود. ازجمله اقدامات دولت در راستای ایجاد اشتغال، اجرای طرحهای حرکت و تکاپو همچنین طراحی و پیادهسازی الگوی ایجاد اشتغال فراگیر با اتصال بنگاههای محلی- منطقهیی به شرکتهای بزرگ بود. در عین حال، طراحی و پیادهسازی الگوهای توسعه رشتههای پراشتغال منطقهیی، تامین مالی خرد و کارآفرینی اجتماعی و شناسایی و توانمندسازی بنگاههای اقتصادی موجود صنعتی کوچک و بزرگ و اعطای تسهیلات ارزان قیمت در قالب یارانه سود و کارمزد به آنها هم اقداماتی بود که دولت برای ساماندهی به وضعیت اشتغال و کاهش بیکاری ترتیب داده اما در نهایت این اقدامات هم به اشتغال پایدار نینجامیده است. اما در این بین کاهش سهم اشتغال در دو بخش کشاورزی و ساختمان هم رقم خورده است که این دو بخش در الگوی اشتغال فصلی جزو بازیگران اصلی به شمار میروند. در بخش کشاورزی هر چند افت اشتغال را به پیشرفت تکنولوژیک این صنعت طی سالهای اخیر نسبت میدهند اما رد رکود را در کاهش اشتغال بخش ساختمان میتوان
به وضوح یافت. در پی 5 سال رشد منفی بخش ساختمان و رکود سنگینی که بر این بخش حاکم شده دور از انتظار نیست که اشتغال در این حوزه هم به میزان چشمگیری کاهش پیدا کند. اما حال این سوال مطرح میشود که کاهش اشتغال بخش کشاورزی و ساختمان چه اثری در اشتغال کل داشته است؟ بررسیها نشان میدهد در پی کاهش سهم این دو بخش در ایجاد اشتغال از ابتدای سال 1393 نوسانات الگوی فصلی اشتغال کاهش یافته به طوری که ضریب تغییرات اشتغال طی سالهای 1393و 1394 دچار افت قابل توجه شده است. در عین حال مشاهدات آماری نشان میدهد که کاهش نوسانات الگوی فصلی اشتغال طی سالهای 1393و 1394 ناشی از تغییر سهم اشتغال به نفع بخشهایی است که به طور معمول از نوسان کمتری در الگوی فصلی اشتغال برخوردار هستند که خدمات یکی از همین بخشهاست.
افزایش پایداری و کاهش دامنه نوسان اشتغال
اثری که کاهش سهم بخش کشاورزی و ساختمان در ایجاد اشتغال داشته، افزایش پایداری شغلی و کاهش دامنه نوسان تعداد شاغلان در هر فصل نسبت به فصل قبل است. بدینترتیب به دلیل کاهش نوسانات فصلی اشتغال در سالهای اخیر، پایداری شغلی در این سالها در مقایسه با سالهای قبل افزایش یافته است. براساس آمارهای بازار نیروی کار از ابتدای سال 1393 نوسانات الگوی فصلی اشتغال کاهش یافته و ضریب تغییرات شاغلان کشور طی سالهای 1393و 1394 دچار افت شدید شده است. در نیمه اول 3سال اخیر خالص اشتغال ایجاد شده نسبت به نیمههای ابتدایی سالهای گذشته کاهش یافته و در نیمه دوم سال، خالص اشتغال ایجاد شده در مقایسه با نیمههای انتهایی سالهای گذشته کمتر کاهش یافته است.
در عین حال، در گزارش موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی اینگونه عنوان شده که کاهش نوسانات الگوی فصلی اشتغال طی سالهای 1393و 1394 ناشی از تغییر سهم اشتغال به نفع بخشهایی است که به طور معمول از نوسان کمتری در الگوی فصلی اشتغال برخوردار هستند. درحالی که در سالهای اخیر سهم بخشهای کشاورزی و ساختمان، که دارای نوسانات فصلی قابل توجه هستند، از اشتغال کاهش یافته، سهم بخش خدمات، که بطور نسبی دارای الگوی فصلی کم نوسانی است، طی چند سال اخیر صعودی بوده به طوری که از 47درصد در سال 1392 به 49درصد در سال 1394 افزایش یافته است. در مجموع میتوان گفت که شغلهای ایجاد شده در سالهای 1393و 1394 در بخشهایی از اقتصاد بوده که به طور نسبی دارای ضریب تغییرات کمتری بودهاند. اما آیا این پایداری شغلی را میتوان دستاوردی از سوی دولت در راستای برنامهریزی در حوزه اشتغال قلمداد کرد یا خیر؟
سهم سیاستهای دولت در پایداری
بررسی آمار و ارقام ایجاد اشتغال و نرخ بیکاری طی سالهای اخیر حاکی از آن است که میزان اشتغال و نرخ بیکاری در دورههای مختلف بیش از آنکه از سیاست دولتها در این زمینه تاثیر بپذیرد، دستخوش تغییرات درآمدی دولتها یا تغییر تعداد جمعیت فعال بوده است. به گونهیی که با افزایش درآمد دولت، سرمایهگذاری در بخشهای عمرانی افزایش یافته و در پی آن مشاغل مقطعی و فصلی بسیاری هم ایجاد شده اما از آنجا که مشاغل ایجاد شده پایدار نبوده بلافاصله پس از مشاهده رشد اشتغال، افت آن نیز در سالهای بعدی رقم خورده است. حال در دولت روحانی با کاهش درآمد دولت، میزان سرمایهگذاری در پروژههای عمرانی و صنعت ساخت و ساز هم کاهش یافته که بسیاری از کارگران فصلی را از گردونه اشتغال خارج کرده است. رکود ادامهدار ساختمان سبب شده تا پرنوسانترین بخش در ایجاد اشتغال، نقش کمرنگتری در ایجاد اشتغال ایفا کند که در نهایت پایدارتر شدن اشتغال را رقم زده است. هر چند پایدارتر شدن اشتغال را میتوان نشانه مثبتی دانست اما در این حوزه هم ردی از سیاستگذاری خاصی از سوی دولت در جهت پایدارتر کردن بازار کار به چشم نمیخورد و مانند سایر تغییراتی که در حوزه اشتغال رخ داده، این موضوع را هم میتوان اتفاقی قلمداد کرد و چه بسا با خروج بخش ساختمان از رکود و تقویت اشتغال فصلی باز هم شاهد نوسان گستردهتر تغییرات فصلی اشتغال باشیم.