عربستان و رویاهای جاه‌طلبانه با اقتصاد فروپاشیده
داریوش کاشانی|
وزارت کشور عربستان روز شنبه 12دی ماه با صدور بیانیه‌یی از اجرای حکم اعدام شیخ نمر باقر النمر رهبر شیعیان عربستان و از علمای برجسته جهان اسلام که نقشی مهم در تقریب امت اسلامی داشته است، خبر داد. این گزارش در حالی از سوی سعودی منتشر شد که با واکنش‌های گسترده جهانی و به ویژه محکوم‌سازی این جنایت از سوی ملت‌های مسلمان، محافل رسانه‌یی و سیاسی جهان اسلام و حتی غیر اسلامی همراه شد که خود سندی بر واهی بودن ادعاهای سران سعودی در باب اتهامات وارده به این عالم بزرگ و وحدت بخش جهان اسلام است.
همزمان عربستان با ادعای واهی و غیر اصولی ادعای قطع روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران را نیز اعلام کرد. در باب دلایل و اهداف سعودی از این اقدامات بحران ساز دیدگاه‌های متعددی مطرح است که از بهانه‌جویی برای سرکوب بیشتر مردم گرفته تا پنهان‌سازی شکست در یمن، سوریه و عراق و از خوش خدمتی به امریکا گرفته تا همراهی با صهیونیست‌ها را شامل می‌شود. در کنار این موارد یک نکته قابل توجه دیگر مطرح است و آن نقش اقتصاد و چالش‌های اقتصادی سعودی در این اقدام ضد بشری یعنی اجرای حکم اعدام شیخ نمر و قطع روابط با ایران است.
اقتصاد که البته وابسته به نفت است یکی از شاخصه‌های اصلی عربستان است که حتی به مولفه‌یی سیاسی برای این کشور مبدل شده است. تولید روزانه 9 الی 12میلیون بشکه نفت زمینه ساز موقعیتی قابل توجه برای سعودی در میان مصرف‌کنندگان نفت به ویژه کشورهای اروپایی و امریکا گردیده است.
با وجود این شرایط اقتصادی عربستان طی ماه‌های گذشته با تحولات مهمی از جمله کاهش درآمدهای نفتی، کسری بودجه، افزایش هزینه‌های عمومی در کنار هزینه‌های اقدام نظامی علیه یمن، و همچنین تاجگذاری پادشاه جدید این کشور همراه بوده است که ادامه این روند می‌تواند عربستان را بیش از پیش در بحران غرق کند. به گزارش اسپوتنیک، بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته توسط شرکت اطلاعات خدمات مالی اینسایت دیسکاوری در 6 ماه گذشته 50 تا 70میلیارد دلار سرمایه توسط عربستان سعودی از بازارهای مالی خارج شده است.
عربستان در سال گذشته میلادی از کسری بودجه 17.5 میلیارد دلاری خبر داد. این دومین باری بود که ریاض از سال 2002 با این میزان از کسری مواجه می‌شد. وزیر دارایی عربستان می‌گوید در پی کسری بودجه بی‌سابقه به دلیل کاهش قیمت نفت، ریاض هزینه‌های خود را کاهش و صدور اوراق قرضه را افزایش خواهد داد. عربستان سعودی برای نخستین‌بار طی سال‌های متمادی قیمت فرآورده‌های سوختی را ۴۰درصد افزایش داد. از سوی دیگر عربستان سعودی بودجه عمومی دولت برای سال 2016 را اعلام کرده که بر این اساس بودجه سال آینده عربستان با 326.2 میلیارد ریال (واحد پول عربستان) معادل 87 میلیارد دلار کسری مواجه است. «عادل فقیه» وزیر امور اقتصاد و برنامه‌ریزی عربستان سعودی، اعلام کرد هزینه‌های نظامی و امنیتی این کشور در سال 2015 تا حدود 20میلیارد ریال (5.3 میلیارد دلار) افزایش یافته است که مربوط به جنگ یمن است.
بسیاری از ناظران سیاسی بر این عقیده‌اند که افزایش هزینه‌های سعودی را فساد حاکم بر دربار و نیز حمایت‌های گسترده سعودی از تروریسم و نیز کشتار در یمن تشکیل می‌دهد. بهای نفت که عربستان به خواست امریکا کاهش داده گریبان این کشور را گرفته است درحالی که شرکت‌های غربی بیشترین استفاده را از وضعیت برده‌اند.
صندوق بین‌الملل پول هشدار داده است که عربستان سعودی در طول 5 سال آینده منابع مالی خود را از دست خواهد داد. به گزارش شبکه خبری راشاتودی، بر اساس آخرین گزارش مالی منطقه‌یی صندوق بین‌المللی پول، عربستان با 21/6درصد کسری بودجه در سال 2015 مواجه خواهد شد و در سال 2016 نیز با 19/4درصد کسری بودجه خواهد داشت. صندوق بین‌المللی پول دو فاکتور را در چشم‌انداز منطقه‌ای، به عنوان فاکتورهای کلیدی عنوان کرد. این دو فاکتور توزیع و تعمیق بحران منطقه‌یی و سقوط قیمت نفت است.
درآمدهای حاصل از فروش نفت عربستان بیش از ٩٠ درصد از کل درآمد این کشور را به خود اختصاص داده است و افت بیش از ٥٠ درصدی قیمت نفت در بازارهای جهانی سبب شده تا فشار بی‌سابقه‌یی به درآمدهای این کشور وارد شود. این کشور حدود ٣٥ میلیارد ریال از بازارهای اوراق بهادار محلی در سال جاری به دست آورد و این درحالی است که از سال ٢٠٠٧ این نخستین‌باری است که عربستان اوراق بهادار ١٢ماهه منتشر کرده است. برخی منابع اقتصادی آگاه در کشورهای حوزه خلیج‌فارس فاش کردند«سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی به سبب کسری بودجه 20درصدی، برنامه ریاضت اقتصادی گسترده را در بخش‌های مختلف دولت اعلام کرده است. این منابع افزودند، بارزترین خطوط کلی سیاست ریاضت اقتصادی، کاهش یارانه‌های سوخت، برق، آب و برخی کالاهای اساسی دیگر و شاید حذف کامل آنها باشد. همچنین در همین راستا، امکان اخذ مالیات براساس درآمد و حواله‌های خارجی برای خارجی‌ها و افزایش برخی از هزینه‌های مربوط به تمدید مجوز اقامت، تمدید گواهینامه رانندگی و دیگر خدمات اداری رسمی بررسی می‌شود. برخی بر این عقیده‌اند که ریخت و پاش‌های پادشاه جدید سعودی برای کسب محبوبیت یکی از عوامل
تاثیرگذار بر چالش‌های اقتصادی عربستان بوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد ملک سلمان در ژانویه گذشته به مناسبت تاجگذاری خود، حدود 30 میلیارد دلار را به عنوان پاداش و افزایش حقوق کارمندان اختصاص داده همچنین قراردادهایی به ارزش حدود 20میلیارد دلار برای ساخت تاسیسات هسته‌یی و قراردادهای تسلیحاتی امضا کرده بود.
لازم به ذکر است به اعتقاد بسیاری از ناظران سیاسی یکی دیگر از دلایل این اقدام سعودی‌ها هزینه‌های حملات گسترده عربستان به یمن است. بنا به گفته نیجل سیلیتو، مدیر اجرایی اینسایت دیسکاوری، عربستان در حال خارج کردن سرمایه‌های خود با هدف کاهش کسری بودجه و تامین هزینه حمله به یمن است. این شرکت تاکید می‌کند که خروج این 50 تا 70میلیارد دلار سرمایه توسط آژانس پولی عربستان سعودی صورت گرفته است.
بنا به گزارش رویترز از ماه می‌سال 2015 تا پایان سال عربستان 1.2میلیارد دلار از 9.2میلیارد دلار دارایی‌ها و سهام خود در اروپا را فروخته است. بنا به ارزیابی‌های صورت گرفته توسط رویترز، عربستان ماهانه 175میلیون دلار برای حملات هوایی و 500 میلیون دلار برای حملات زمینی خود به یمن صرف می‌کند. بنا به اعتقاد گریگوری کوساچ، استاد بخش خاورمیانه دانشگاه دولتی علوم انسانی روسیه، از دیگر هزینه‌های خارج از برنامه عربستان، کمک‌های مالی و تسلیحاتی این کشور به معارضین سوری است که بخش قابل توجهی از این تسلیحات را از امریکا تامین می‌کند. در جمع‌بندی نهایی از آنچه این روزها در اقتصاد عربستان می‌گذرد می‌توان گفت که این کشور با وجود درآمدهای بالای نفتی به دلیل سیاست‌های نادرست خود در همراهی با غرب در پایین آوردن بهای نفت و نیز حرکت در مسیر بحران‌سازی در منطقه ازجمله ورود به جنگ یمن، با بحران‌های شدید در این حوزه مواجه شده است که استمرار سیاست‌های گذشته می‌تواند ریاض را با بحران‌های گسترده‌تری همراه کند. بر این اساس ازجمله اهداف سعودی از اجرای جنایت اعدام عالم برجسته جهان اسلام و قطع روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی را پنهان‌سازی بحران اقتصادی تشکیل می‌دهد حال آنکه بسیاری تاکید دارند این اقدام ضد بشری سعودی، انزجار بیشتر جهان اسلام از آنان را رقم خواهد زد که مسلما بر تشدید بحران اقتصادی عربستان تاثیرگذار منفی خواهد بود.
