اسلام‌آباد آبستن بحران‌های سیاسی
گروه جهان
پس از آنکه رسانه‌های پاکستان به نقل از مقامات رسمی این کشور از عمل جراحی قلب باز نخست‌وزیر پاکستان در لندن خبر دادند، رییس سابق دستگاه عالی قضایی این کشور گفته که دولت باید برای زمان غیبت نسبتا طولانی نواز شریف، نخست‌وزیر موقت، انتخاب کند. نواز شریف که با چالش‌های داخلی و خارجی زیادی روبه‌رو است پس از کشته شدن ملا منصور، رهبر پیشین طالبان در جریان حمله یک هواپیمای بدون سرنشین امریکایی از جانب نظامیان به‌شدت تحت فشار قرار گرفته است. در پاکستان شایعه شده که دولت نواز شریف، مکان ملامنصور را به نیروهای امریکا لو داده و به همین دلیل ژنرال‌های ارتش قصد دارند نخست‌وزیر پاکستان را سرنگون کرده و قدرت را در این کشور به دست گیرند. گفته شده، نظامیان ارشد پاکستان که سرکرده سابق طالبان افغانستان را تحت حمایت خود قرار داده بودند علاقه شدیدی به ملامنصور داشتند.
روزنامه داون پاکستان نوشته، کمتر از یک سال پس از اینکه نواز شریف از بحران سیاسی اعتراض‌های خیابانی به رهبری عمران خان جان سالم به در برد، بار دیگر در معرض توفانی قرار گرفته که می‌تواند حیات سیاسی‌اش را به‌طور جدی تهدید کند.
بنا بر این گزارش، افتخار محمد چودری، رییس سابق دستگاه عالی قضایی پاکستان، گفته در زمان غیبت نواز شریف، انتخاب نخست‌وزیر موقت ضروری است. چودری گفته، این روزها زمان تحویل لایحه بودجه دولت به پارلمان پاکستان است و این کار لزوما باید توسط شخص نخست‌وزیر انجام شود لذا غیبت وی، می‌تواند موجب تاخیر در ارائه لایجه بودجه سال مالی آینده به پارلمان باشد. رییس سابق دستگاه عالی قضایی پاکستان گفته که هریک از اعضای مجلس ملی که عضو حزب حاکم باشد، می‌تواند در روند نسبتا ساده و با کسب اکثری آرای نمایندگان مجلس ملی، به عنوان نخست‌وزیر موقت انتخاب شود. در همین حال دفتر نخست‌وزیر پاکستان با صدور بیانیه‌یی اعلام کرده نواز شریف از لندن و از طریق دستیاران خود، البته با کمی تغییر نسبت به زمان حضورش در کشور، بر امور دولت و کشور نظارت کامل خواهد داشت. زمان بازگشت نواز شریف به پاکستان هنوز اعلام نشده است.
پیش از جدی شدن بیماری قلبی نواز شریف، مخالفان سیاسی وی سفرش به لندن برای معاینات پزشکی را بهانه‌یی برای کسب فرصت رایزنی با برخی بزرگان سیاسی پاکستان مقیم لندن با هدف رهایی از مخمصه اسناد پاناما می‌دانستند و هنوز هم برخی مخالفان نواز شریف چنین عقیده‌یی دارند.
چالش‌های جدی نواز شریف
گذشته از اختلافات نظامیان و نواز شریف بر سر نقش احتمالی دولت وی در مرگ ملا منصور، نخست‌وزیر پاکستان مدت‌هاست که با افزایش نارضایتیهای عمومی، تشدید اختلافات با نظامیان، چالش‌های امنیتی و نزاع‌های سیاسی با مخالفان داخلی دست به گریبان است. در این میان افشای اسناد پاناما که فاش کرده خانواده نواز شریف املاکی در لندن دارد، موقعیت او را در داخل بیش از پیش متزلزل کرده است. نواز شریف با چالش‌های خارجی جدی نیز روبروست که معضلات سیاسی او را بیشتر کرده است. به اعتقاد تحلیلگران، ریشه این مشکلات فعلی نواز شریف در تمایل شدید او برای انباشت قدرت، سبک متمرکز وی در حاکمیت و روش شخصی شده حکومت اوست. در این میان عدم حضور او در جلسات پارلمان در چند ماه گذشته، منتقدان و مخالفان را بیش از پیش خشمگین کرده بود. چراکه در نتیجه این عدم حضور، بسیاری از تصمیم‌سازی‌ها درباره مسائل داخلی و خارجی در خارج از پارلمان انجام می‌شود. این شرایط باعث شده که نگرانی‌ها نسبت به شایستگی این تصمیم‌سازی‌ها و شفافیت آنها، به عنوان یکی از ارکان اساسی حکومت دموکراتیک، افزایش یابد.
همچنین عدم شفافیت و نظارت پارلمانی بر تصمیم‌سازی‌ها این تصور را در میان مخالفان تقویت کرده که پروژه‌های عمرانی در دولت نواز شریف به دوستان خانوادگی و شرکای تجاری وی اهدا می‌شود. مخالفان بر این باورند که نواز شریف از قدرت سیاسی خود برای افزایش ثروت و کسب و کارهای فامیلی استفاده می‌کند. نیرومندترین چالشی سیاسی شریف از زمان به قدرت رسیدن مجدد وی در سال ۲۰۱۳، انتشار اسناد پاناما است که اقتدار اخلاقی وی را به‌شدت تحت‌الشعاع قرار داده است. کاملا روشن است که این تهدید به مراتب بدتر از تهدید شورش‌های عمران خان در ۲۰۱۴ است. چراکه برخلاف بحران پیشین که اغلب احزاب سیاسی از نواز شریف حمایت می‌کردند، این‌بار بیشتر این احزاب علیه نخست وزیر، با عمران خان، رهبر حزب تحریک انصاف، متحد شده‌اند و می‌خواهند در صورت اثبات سوءاستفاده مالی و پولشویی خانواده نواز شریف توسط دادگاه عالی، نخست‌وزیر از سمت خود استعفا دهد.
همزمان با اختلافات سیاسی، تقابل بیش از پیش دولت با ارتش نیز معضلات نخست‌وزیر پاکستان را تشدید کرده است. گفته شده، در حال حاضر اختلافات جدی میان دولت نواز شریف و ارتش پاکستان بر سر عملیات قریب الوقوع مبارزه با تروریسم در ایالت پنجاب وجود دارد. ایالتی که پایگاه قدرت نواز شریف به شمار می‌رود. پس از بمب‌گذاری طالبان در لاهور در ماه مارس، ارتش پاکستان به صورت یکجانبه (بدون مشورت با دولت) تصمیم گرفت تا عملیاتی نظامی را علیه طالبان در پنجاب اجرا کند. مقام‌های محلی پنجاب تحت امر شهباز شریف، برادر جوان‌تر نواز شریف، با دخالت ارتش مخالفت کرده و اصرار کردند که خود رهبری عملیات را به دست بگیرند. دولت نواز شریف اصرار داشت که تصمیم‌گیری درباره اینکه چه نیروهایی باید در این عملیات حضور داشته باشند در حوزه اختیارات دولت، و نه ارتش، قرار دارد.
نظامیان پاکستان همچنین از سکوت نخست‌وزیر در برابر دستگیری کولبوشان یاداو، جاسوس هندی، از بلوچستان نیز خشنود نیستند. نواز شریف آنطور که مورد نظر نظامیان بود از این مساله در مجامع بین‌المللی علیه هند استفاده نکرده است. علاوه براین، در پی افشای اسناد پاناما، ارتش پاکستان با انتشار بیانیه‌یی از برکناری ۱۱ تن از فرماندهان ارشد به اتهام فساد خبر داد، اقدامی که به اعتقاد برخی ناظران سیاسی تاکتیکی بود برای تحت فشار گذاشتن دولت برای رفع اتهام‌های مبنی بر دست داشتن در فساد.
در جبهه خارجی، روابط اسلام‌آباد و دهلی به دلیل خودداری طالبان از مشارکت در گفت‌وگوهای صلح به‌شدت متشنج شده است؛ گفت‌وگوهای صلحی که به ابتکار ایالات متحده، چین، پاکستان و افغانستان آغاز شده است. طالبان نه تنها در گفت‌وگوهای صلح شرکت نکرد بلکه عملیات خود در فصل بهار را شدت بخشید. حال کشته شدن ملا منصور در حمله هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی، مسائل را برای پاکستان بیش از پیش پیچیده کرده است.
در همین حال، کابل فشارها بر اسلام‌آباد برای اقدام کردن علیه شبکه حقانی، گروهی از طالبان که گفته می‌شود با القاعده در ارتباط است را شدت بخشیده است. عدم مقابله اسلام‌آباد با شبکه حقانی حتی باعث شده که رفتار ایالات متحده نیز در قبال پاکستان تغییر کند. کنگره طرح دولت اوباما برای فروش هشت هواپیمای نظامی به پاکستان را متوقف کرده است. ایالات متحده همچنین شرط ادامه کمک‌های نظامی خود را به پاکستان، سرکوب شبکه حقانی توسط اسلام‌آباد اعلام کرده است. تصمیم‌هایی که به اعتقاد پاکستانی‌ها، نتیجه لابی‌های موفق هند در واشنگتن بوده است، چرا که پاکستان به پشتگرمی چین، برای رقیب خود (هند) که تلاش می‌کند تا عضویت دایم در شورای امنیت سازمان ملل را به دست بیاورد چنگ و دندان نشان می‌دهد.
به اعتقاد ناظران سیاسی، در صورتی که این بحران‌ها ادامه پیدا کند، احتمال بالا گرفتن یک بحران تمام عیار سیاسی در پاکستان بسیار زیاد خواهد بود، بحرانی که در این برهه دولت نواز شریف توان مدیریت کردن آن را ندارد.
