امکانات «مادی» یا توانایی‌های «فکری»؛ مساله این است
گروه بنگاه‌ها|
آیا توفیق اقتصادی تنها در صورت داشتن سرمایه فراوان شکل می‌گیرد یا اینکه داشتن یک روش نظام‌مند نیز در این زمینه گره‌گشاست؟ پربیراه نیست اگر این پرسش بنیادین را یکی از مهم‌ترین سرفصل‌های تحلیل اقتصادی قلمداد کنیم که تلاش می‌کند، ارتباط معناداری میان امکانات «مادی» و توانای‌های «فکری» ایجاد کند. تولید‌کننده موفق «ورمی کمپوست» که سالانه 2هزار تن تولید دارد درپاسخ به پرسش بالا می‌گوید: «هر فارغ‌التحصیل کشاورزی که به من می‌گوید از هیچ حمایت و سرمایه‌یی برای آغاز کار تولیدی برخوردار نیستم، فورا به او می‌گویم آیا تا به حال یک گروه چند نفره علاقه‌مند، متخصص و با انگیزه تشکیل داده‌یی؟ آیا یک طرح تولیدی دارای توجیه اقتصادی نوشته‌یی؟ این طرح را به نهادهایی که از این نوع پروژه‌ها حمایت می‌کنند (وزارت جهاد کشاورزی یا بسیج سازندگی) ارائه کرده‌یی و جواب منفی شنیده‌یی؟ واقعیت این است که هیچ‌وقت پاسخ این سوال من مثبت نبوده است که نشان می‌دهد اصل مشکل بی‌عملی خود ماست که انتظار داریم حمایت در خانه‌مان را بزند.» این جملات بخشی از صحبت‌هایی است که یکی از فعالان بنگاه‌های خرد، درباره اهمیت عملگرایی در توسعه کسب و کارهای کوچک
مطرح می‌کند. ورمی‌کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی است. این جانور با تغذیه از موادآلی موجود در طبیعت آن را به کود آلی مغذی تبدیل می‌کند. ورمی کمپوست در حال حاضر به عنوان یکی از غنی‌ترین کودهای‌آلی بیولوژیک و بهترین جایگزین برای کود شیمیایی در دنیا شناخته شده است. کاربرد ورمی‌کمپوست به عنوان یک کود سبز در خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر بسزایی دارد و موجب رشد بسیار سریع و ملموس درختان و گیاهان مثمر می‌شود. خبرنگار ما در همین زمینه با یکی از تولید‌کنندگان موفق ورمی کمپوست در کشور به گفت‌وگو نشسته است. محسن ابراهیمی که فارغ‌التحصیل کشاورزی است، با تاسیس یک شرکت تعاونی سالانه 2هزار تن ورمی‌کمپوست تولید می‌کند و هم‌اکنون با فرصت صادرات این محصول به افغانستان روبه‌روست. روزنامه تعادل دنبال آن است تا با رصد این نمونه‌های موفق در حوزه کسب و کار و معرفی آنها به مخاطبان، راهکاری برای توسعه کسب و کارهای کوچک در اختیار مخاطبان قرار دهد.
بازاریابی پیرامونی محصولات
این فعال تولیدی درباره شروع به کارش در عرصه تولید ورمی‌کمپوست می‌گوید: «5 سال پیش که از دانشگاه در رشته کشاورزی فارغ‌التحصیل شدم، با پیشنهادی برای استخدام در وزارت کشور روبه‌رو بودم اما تصمیم گرفتم به جای یک عمر پشت میز نشینی با افق محدود و درآمد ناچیز در رشته تخصصی خودم فعالیت کنم. در آن مقطع جز وام ازدواج، سرمایه‌یی برای شروع به کار نداشتم. با همان وام ازدواج یک سوله اجاره و کار تولید ورمی‌کمپوست را آغاز کردم.»
ابراهیمی با اشاره به بی‌اطلاعی کشاورزان از فواید کود ورمی‌کمپوست و مزیت‌های فوق‌العاده آن خاطرنشان می‌کند: «در منطقه تربت جام روستاییان هیچ آشنایی با کود ورمی‌کمپوست نداشتند و در نتیجه محصولات به فروش نمی‌رفت. در جلساتی که در مساجد روستاهای منطقه برگزار می‌شد، درباره فواید استفاده از ورمی‌کمپوست توضیح می‌دادم و با اطمینان بالایی که به نتایج استفاده از کمپوست در کشاورزی داشتم، همه تولیداتم را به صورت رایگان در میان کشاورزان توزیع کردم، به آنها گفتم این کود رایگان را به صورت امتحانی در بخشی از زمین کشاورزی‌تان استفاده کنید و نتیجه آن را با سایر قسمت‌ها مقایسه کنید.»
تشکیل تعاونی نقطه عطف توسعه کسب و کار
این تولید‌کننده که توانسته برای 15 نفر در عرصه ورمی‌کمپوست اشتغالزایی کند، می‌افزاید: «همان‌طور که پیش‌بینی می‌کردم کشاورزان در فصل برداشت با چند برابر شدن محصولات‌شان روبه‌رو و حسابی غافلگیر و خوشحال شدند و از آن به بعد تقاضای بسیار زیادی برای خرید ورمی‌کمپوست به وجود آمد. در همین مقطع 10 میلیون تومان از بسیج سازندگی وام گرفتم و تولیداتم را افزایش دادم. در این میان به دلیل ناشی‌گری و بعضا سودجویی تولید‌کنندگان، کودهای بی‌کیفیت نیز وارد بازار شد و می‌رفت که به اعتبار ورمی‌کمپوست ضربه بزند. در نتیجه تصمیم گرفتم با تشکیل یک تعاونی به همراه تولید‌کنندگان موفق، بازار را تنظیم و کودهای بی‌کیفیت را کنار بزنیم. ورود کودهای بی‌کیفیت برخی تولید‌کنندگان خوب منطقه را زمین زده بود، یکی از برکات این تعاونی گرفتن دست آنها و بازگرداندن دوباره‌شان به عرصه بود.» تشکیل تعاونی و گسترش ایده ابتدایی به یک طرح گسترده موضوعی است که بسیاری از افراد موفق به عنوان شاه‌کلید موفقیت‌هایشان به آن اشاره می‌کنند.
بعد از این مرحله است که تعاونی تاسیس شده این کارآفرین سالانه 2هزار تن ورمی کمپوست تولید می‌کند و به دلیل کیفیت بالا حتی یک کیلوگرم از آن نیز روی دستشان باقی نمی‌ماند. محسن ابراهیمی و همکارانش توانسته‌اند با آزمایش‌های گوناگون، کود ورمی‌کمپوست مخصوص برای زعفران و پسته تولید کنند؛ دو محصولی که کشت‌شان در منطقه تربت‌جام رواج زیادی دارد.
گشودن بازارهای تازه صادراتی
این فعال اقتصادی که هم‌اکنون با فرصت صادرات محصولاتش به افغانستان روبه‌روست، با دریافت مجدد وام از بسیج سازندگی چند دستگاه صنایع تبدیلی خریده است. او خاطرنشان می‌کند: «اوایل ورمی‌کمپوست را به صورت فله‌یی می‌فروختیم تا اینکه با تقاضای صادرات از افغانستان روبه‌رو شدیم. برای صادرات حتما باید محصول را به صورت بسته‌بندی شده ارائه کرد. در نتیجه با دریافت تسهیلات صنایع تبدیلی، سه دستگاه خردکن، بسته‌بندی و کیسه‌دوز خریداری کردیم. دستگاه خردکن بازده ما را
20 درصد افزایش داد و پرت کار را خیلی پایین آورد. بسته‌بندی محصولات نیز باعث افزایش قیمت آنها شد و سودمان را افزایش داد. هم‌اکنون در حال آماده کردن محموله صادراتی به افغانستان هستیم.»
با توانمند شدن تعاونی، محسن ابراهیمی عرصه‌های جدیدی را برای فعالیت تولیدی گشوده است؛ پرورش گیاهان دارویی، پرورش کرم به عنوان غذای ماهی و پرورش ماهی‌های زینتی از این جمله است. او درباره میزان سودآوری عرصه پرورش گیاهان دارویی می‌گوید: «موج بازگشت مردم به داروهای گیاهی چند سالی است که شروع شده و این عرصه ظرفیت زیادی برای اشتغالزایی و سودآوری دارد. با توجه به آنالیز بازار محصولات گیاهی امسال به یکی از کشاورزان پیشنهاد کردم به جای کشت همیشگی‌اش، فلفل هندی بکارد، زمین زراعی این فرد سال گذشته 6 میلیون تومان به او سود رسانده بود اما امسال 24 میلیون تومان فلفل سیاه فروخت و زندگی‌اش زیر و رو شد. ما برای تولید گیاهان دارویی نیز یک تعاونی مجزا تاسیس کرده‌ایم و گل محمدی، رزماری، اسطوخودوس و همیشه بهار کشت می‌کنیم.»
اهمیت تلاش در کسب و کار
ابراهیمی معتقد است: «وزارت جهاد کشاورزی متولی اصلی بخش کشاورزی است اما تا زمانی که همت مردمی و جهادی پشت کار نباشد، اوضاع به همین منوال خواهد ماند.»
این کارآفرین می‌افزاید: «درست است آن‌طور که باید از تولید‌کننده حمایت نمی‌شود اما نباید نقش تلاش را نادیده گرفت. هر فارغ‌التحصیل کشاورزی که به من می‌گوید از هیچ حمایتی برای آغاز کار تولیدی برخوردار نیستم، فورا به او می‌گویم آیا تا به حال یک گروه چند نفره علاقه‌مند، متخصص و با انگیزه تشکیل داده‌یی؟ آیا یک طرح تولیدی دارای توجیه اقتصادی نوشته‌یی؟ این طرح را به نهادهای مربوطه (وزارت جهاد کشاورزی وبسیج سازندگی) ارائه کرده‌یی و جواب منفی شنیده‌یی؟ واقعیت این است که هیچ‌وقت پاسخ این سوال من مثبت نبوده است که نشان می‌دهد اصل مشکل بی‌عملی خودماست که انتظار داریم حمایت در خانه‌مان را بزند.»
واقعیت آن است که در کنار برنامه‌ریزی‌های اجرایی و تقنینی، فضای کسب و کار ایران برای جهش و رشد دامنه‌دار، نیازمند نوع خاصی از فرهنگ اقتصادی است که باید از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی در اختیار مردم قرار بگیرد. نمونه‌های موفقی که با سرمایه اندک توانسته‌اند چارچوب یک کسب و کار موفق را پی‌ریزی کنند، تجربیاتی را پشت سر گذاشته‌اند که باید از آنها جهت توسعه کسب و کار استفاده کرد.
