3 نسخه برای برون‌رفت از رکود
گروه تشکل‌ها سمیه سایش
«اقتصاد ایران به کما رفت» این جمله را بارها از زبان مجریان بخش خصوصی و اقتصاددانان کشورمان شنیده‌ایم. هرچند که کارشناسان براین باورند که موضوع عمیق شدن رکود را سال‌ها پیش به دولتمردان تاکید داشته‌اند اما به نظر می‌رسد توجه نکردن به این موضوع، امروز وضع تولید کشورمان را اسفناک‌تر از گذشته کرده است. حال، برای برون‌رفت از وضعیت رکود، «تعادل» به سراغ محسن چمن‌آرا رفته تا از راهکارهای موجود برای نجات بنگاه‌های اقتصادی و تشکل‌ها جویا شود. عضو هیات‌مدیره اتاق ایران و عراق معتقد است: «انتقال دانش فنی، استفاده از نظرهای کارشناسان خارجی برای ارتقای حوزه تولید از جمله مسائلی است که در دوران پسابرجام باید به آن توجه کرد.» وی نیز فریز کردن مطالبات بانک‌ها از واحدهای صنعتی را مهم‌ترین نسخه برای اقتصاد امروز می‌پندارد که اجرای این پیشنهاد را منوط به همکاری و دخالت دولت برای کاهش بهره‌های بانکی می‌داند. در ادامه، گفت‌وگوی «تعادل» را با این کارشناس بخش تشکلی می‌خوانید.
این روزها مقوله «رکود» به یک معضل جدی برای بنگاه‌های تولیدی تبدیل شده است، چندی پیش محسن جلالپور رییس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران نیز در این باره انتقادهایی را نسبت به عملکرد دولتمردان انجام داد. حال، برای رفع معضل رکود کشور شما چه نسخه‌یی را به عنوان نماینده بخش خصوصی پیشنهاد می‌دهید؟
در این باره باید گفت که مقوله رکود یک شبه در بخش اقتصادی ما پدیدار نشده است. به‌هرحال، بنگاه‌های اقتصادی از سال‌های گذشته با این موضوع مواجه بودند اما دولتمردان با پیچیدن نسخه‌های کوتاه‌مدت سعی بر عدم شدت آن در جامعه داشتند. امروز جامعه اقتصادی به سمتی پیش‌رفته که نسخه‌های کوتاه‌مدت در فضای کسب و کار پس‌زده می‌شود و دیگر اثرگذاری چندانی ندارد. همانطور که می‌دانید جامعه اقتصادی امروز بیمار است و این بیماری را ما از 10سال گذشته تاکنون به دولتمردان جمهوری اسلامی گوشزد کرده‌ایم، اما متاسفانه کسی به این صحبت‌ها گوش نمی‌دهد. درواقع، از مدت‌ها پیش چنین وضعیتی را ما به عنوان نمایندگان بخش‌خصوصی کشور پیش‌بینی کردیم اما به نظر می‌رسد که یک عده گروه خاص اجازه مطلوب شدن وضع اقتصاد را به حاکمیت نمی‌دهد. این روزها ما شاهد رکود، تورم، عدم اشتغالزایی، افزایش فقر و... هستیم. حال، با این شرایط چطور می‌توان نسخه‌ای برای این اقتصاد بیمار پیچید. شما در نظر بگیرید که یک فرد دارای بیماری صعب‌العلاج است این بیماری را که نمی‌توان با نسخه‌های کوتاه‌مدت برطرف کرد. این بیمار باید مراحل گوناگون را بگذراند و تیم پزشکی نیز باید مدام این
فرد را مورد کنترل قرار دهند. حال، ما درباره این مثال ارائه شده فرض کنیم که شخص بیمار با تعرفه‌های درمانی گوناگونی مواجه است و زیرساخت‌های بیمارستان نیز برای این فرد فراهم نیست؛ چه باید کرد؟ جریان امروز اقتصاد کشورمان نیز در چنین حالتی قرار دارد. درحقیقت، تولیدکننده برای ادامه مسیر در حوزه‌کاری خود با تعرفه‌های گوناگون مواد اولیه، چند نرخی بودن قیمت ارز، عدم سیاست‌گذاری جامع حاکمیتی، نرخ بالای بهره‌های بانکی و... مواجه است. حال، در این برهه زمانی که از قبل تمام این پیش بینی‌ها درنظر گرفته شده بود چطور می‌توان شاهد بهبودی این اقتصاد بیمار بود و آن را از این مخمصه نجات داد؟ این سوالی است که همه مجریان باید به آن پاسخگو باشند.
اکنون با این اوصافی که شما از جامعه اقتصادی دارید، مهم‌ترین نسخه برای این اقتصاد بیمار چیست؟
اگر ما نگاهی به اخبار صنعتی داشته باشیم مهم‌ترین مطالبه تولیدکنندگان کاهش نرخ سودهای بانکی است. بنابراین، فریز کردن مطالبات بانک‌ها از واحدهای صنعتی مهم‌ترین نسخه درمانی است که می‌توان در شرایط موجود برای اقتصاد کشور پیچید. حاکمیت براین باور است که تولید داخل باید بهره‌ور شود و ارتقا یابد. در این برهه زمانی بسیاری از واحدهای صنعتی به دلیل بدهی‌های وام بانکی، خود زمین‌گیر شده‌اند و دیگر توانی برای ادامه فعالیت ندارند. البته اجرای این پیشنهاد منوط به همکاری و دخالت دولت برای کاهش بهره‌های بانکی است، هرچند که برخی براین باورند اعمال دستورهای دولتی برای کاهش نرخ سپرده و تسهیلات گره گشا نیست، اما در این باره باید گفت که با وجود شرایط اقتصاد دولتی این سیستم نیازمند دخالت‌های حاکمیت است که امیدواریم با ارائه چنین پیشنهادهایی، افراد نیز تصمیم درست را اخذ کرده و فضا را برای بهره‌ور کردن تولید مهیا کنند. البته علاوه بر پیشنهادی که در بالا مطرح شد ما باید در این فضای رکود تورمی از نظریات کارشناسان خارجی نیز بهره‌مند شویم و در دوران پسابرجام سعی بر انتقال دانش فنی از کشورهای توسعه‌یافته داشته باشیم.
محسن رنانی استاد دانشگاه اصفهان نیزدر این باره نقدهایی را به عملکرد دولت و بخش خصوصی کشور داشته است. اتاق بازرگانی به عنوان بدنه تشکلی چه برنامه‌هایی را باید برای وضع موجود به‌کار گیرد؟
اینکه اعضای هیات نمایندگان در چند جلسه متوالی حضور یابند و برنامه‌هایی را در کاغذ پیاده کنند این نوع برخوردها گشایشی را برای وضع اقتصاد امروز حاصل نمی‌کند. دولتمردان و صاحبان اندیشه باید از افراد صنعتگر و تولیدکننده دعوت به عمل آورند و از زبان آنها برنامه‌های عملیاتی را درنظر گیرند. دراین بازه زمانی ما باید به صاحبان بنگاه‌های توجه کنیم و مشکلات و موانع را از آنها جویا شویم و برنامه بخواهیم. در پاسخ به این پرسش شما نیز باید بگویم، اینکه برخی آقایان در جلسه‌های گوناگون حضور می‌یابند و انتقادهای مبنی بر برنامه‌زدگی بخش خصوصی و دولت می‌کنند این دعوای سوری است. به تازگی درگیری‌هایی بین آقایان پیش آمده که هریک از این افراد کاستی‌های موجود در بدنه جامعه را تقصیر دیگری می‌اندازند و می‌خواهند مقصر را گروه دیگری جلوه دهند.
درحقیقت، این دعوای صوری که شما از آن سخن می‌گویید میان بخش‌خصوصی و دولت است؟
بگذریم، اصلا این مباحثی که شما اشاره کردید نیست.
آیا برای برطرف کردن معضل رکود می‌توان به تزریق نقدینگی از سوی دولتمردان تاکید داشت؟
باتوجه به اینکه اخیرا بنگاه‌های صنعتی خواهان تزریق منابع ارزان قیمت از سوی دولتمردان هستند اما باید در این باره گفت که صرفا نقدینگی گره‌گشای معضل رکود نیست. اساسا یکی از مشکلات حوزه اقتصاد کشور ما بحث‌های فرهنگی است. ما باید زیرساخت‌های فرهنگی را همانند اصلاح تعرفه‌های مواد اولیه، کاهش نرخ تسهیلات بانکی را درنظر‌گیریم و آنها را بررسی کنیم.
تا قبل از اجرای برجام کارشناسان براین باورند بودند که مشکل بزرگ بخش اقتصاد کشور به دلیل تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران است. به نظر شما از سفره برجام چه مزایایی برای اقتصاد کشور حاصل خواهد شد؟
متاسفانه در سال‌های گذشته به دلیل ناتوانایی در اداره اقتصاد کشور برخی‌ها بهانه‌هایی را مبنی بر تحریم غرب علیه ایران داشتند. به‌هرحال، مشکل امروز اقتصاد ایران یک شبه به وجود نیامده است که افراد بخواهند یک شبه آن را برطرف سازند. البته اینکه پرسشی مبنی براینکه تحریم‌ها چه‌میزان منجربه عقب‌افتادگی صنعت کشورمان در عرصه بین‌الملل شده جواب روشنی دارد. به‌هرحال، تحریم‌ها در زمینه عدم ارتقای تولید بی‌تاثیر نبوده است. برای احیای تولید ما نیازمند واردات کالاهای سرمایه‌یی و واسطه‌یی هستیم که در زمان تحریم این نوع کالاهای نجات بخش حوزه تولید گاه به شکل واسطه در کشور وارد می‌شد؛ اما اکنون نمی‌توان همه مشکلات به وجود آمده را به تحریم تعمیم دهیم. تحریم بخشی از معضلات است که در نهایت امیدواریم مذاکرات تیم دیپلماسی ما اثربخش واقع شود.
آیا صراحتا می‌توان گفت که مشکل دیرینه اقتصاد به دلیل تحریم‌ها بوده است و اکنون با رفع آن ما به شکوفایی اقتصاد دست خواهیم یافت؟
ما نباید همه مسائل را به تحریم گره بزنیم. کارکرد برجام چیز دیگری بوده و اکنون نباید توهم‌های واهی در این باره داشته باشیم. برای شکوفایی اقتصاد باید زیرساخت‌های فرهنگی را تامین کرد و بعد تقاضای تزریق منابع مالی را داشت. تحریم‌ها اثرگذاری خود را داشته اما بسیاری از مشکلات که امروز گریبان‌گیر بخش اقتصاداست مربوط به مسائل داخلی است و مجریان قانون باید تمهیدات جدی را براین موضوع درنظر گیرند.
بهره‌ور کردن بنگاهها یکی از موضوع‌های دیگری است که در برنامه‌های توسعه‌یی به آن تاکید شده و کارشناسان نیز چشم‌اندازهایی را برای آن ترسیم کرده‌اند، اما با بررسی‌های انجام شده صاحبان بنگاه‌های صنعتی هیچگاه به موضوع بهره‌ور شدن نیندیشیدند. اکنون برای بهره‌ور کردن بنگاهها چه پیشنهادی به صاحبان بخش خصوصی دارید؟
برای بهره‌ور کردن بنگاهها باید موانع قانونی را از بین ببریم. درحال حاضر بنگاهها در وضعیت کما به سر می‌برند و برنامه و استراتژی خاصی را ندارد. درواقع، نه اینکه نخواهند برنامه‌یی برای ادامه و رشد تولید خود در نظر گیرند، اما به هرحال، تدوین برنامه نیز نیازمند منابع مالی است که در وضعیت این‌چنینی صنعتگران از ارائه هرگونه برنامه‌یی خودداری می‌کنند.
باتوجه به عمر یک ساله اتاق بازرگانی دوره هشتم به عملکرد اعضای هیات نمایندگان چه نمره‌یی می‌دهید؟
طبیعی است که هر دوره مدیریتی باید بهتر از دور بعد باشد. امیدواریم که این دوره نیز نسبت به گذشته بهتر شود.
