آذرگشنسب جادوی تاریخ و طبیعت
دشتی سرسبز که در میانه‌اش دریاچه‌یی است که آبش از عمق ۱۲۰متری زمین می‌جوشد، قلعه، ایوان و آتشکده‌یی که از دوره ساسانی به جای مانده است، کوهی که حفره‌یی عظیم و خیره‌کننده را در خود جای داده و غاری حجره حجره که هزاران سال پناهگاه مردمان این سرزمین بوده است. اگر دنبال ترکیب شگفت‌انگیز و میخکوب‌کننده‌یی از طبیعت و تاریخ هستید، تخت سلیمان بهترین مقصد سفر تابستانی شماست.
چطور برویم؟
از تهران تا تخت سلیمان ۵۳۰ کیلومتر راه پیش رو دارید که بخشی از آن کوهستانی است. نزدیک‌ترین شهر به تخت سلیمان تکاب است. اگر نخواهید با تور به تخت سلیمان بروید (که اتفاقا با توجه به خدمات تور به ویژه اطلاعات مهمی که راهنما دراختیارتان می‌گذارد شاید بهترین گزینه هم باشد) عملا راهی به جز ماشین شخصی یا اگر تعدادتان زیاد است اتوبوس دربستی پیش رو ندارید. اگر از تهران راهی می‌شوید باید اتوبان تهران - قزوین را بروید اما بعد از قزوین به جای انتخاب همیشگی مسیر رشت به سمت زنجان جاده را ادامه بدهید. به محض اینکه از زنجان گذشتید خروجی بیجار را انتخاب کنید و از اتوبان زنجان - تبریز خارج شوید. در جاده بیجار نیز پس از طی مسافتی تابلوی به یک سه راهی می‌رسید که مسیر سمت راست جاده «دندی» است. دندی آخرین شهر مسیرتان است و می‌توانید خریدهایتان را در دندی انجام دهید و رهسپار تکاب شوید. نرسیده به تکاب، تابلوی بزرگ مجموعه تاریخی تخت سلیمان و دیوارهای عظیم دوره ساسانی پیش رویتان خواهد بود. غار کرفتو هم که یکی از جاذبه‌های مهم این سفر است در ادامه همین جاده و حدود ۵۰ کیلومتر بعد از تکاب به سمت سقز قرار دارد. اگر هم برای سفر به
کردستان رفته باشید می‌توانید از سقز به سمت تکاب بروید و تخت سلیمان را در مسیر بازگشتتان به تهران ببینید.
چه ببینیم؟ آذرگشنسب
مرکز مجموعه تاریخی تخت سلیمان یک چشمه آهکی بسیار خوش منظره است که از عمق ۱۱۶متری می‌جوشد. شکل دریاچه یک بیضی است که قطر بزرگش ۱۲۰متر و قطر کوچکش ۸۰متر برآورد می‌شود. در طول سده‌ها بناهای گوناگونی در اطراف آن ساخته شده و گرداگرد همه این مجموعه را دیواری عظیم از دوره ساسانی در خود گرفته که در برخی نقاط بلندی‌اش به ۸/۵ متر و ضخامتش به ۴ متر می‌رسد. در بدو ورود به مجموعه با این دیوار عظیم و دروازه شگفت‌انگیزش رو به رو می‌شوید و همه آنچه از یک دژ باستانی تصور کرده‌اید یا در فیلم‌های هالیوودی دیده‌اید پیش چشمتان است.
قدمت سکونت در تخت سلیمان به دوره مادها می‌رسد. از دوره هخامنشی کاسه‌هایی و از دوره اشکانی محراب و قربانگاهی در آن به دست آمده و از دوره ساسانی بناهای گوناگونی همچون آتشکده آذرگشنسب به جا مانده که یکی از سه آتشکده بسیار مهم دوره ساسانی است. ایوان خسرو، خوابگاه پادشاهان (که هنوز طاق بلندش سقف سالمی بر سر فضای خوابگاه است) و همین‌طور بناهایی از دوره ایلخانی (مغول) از دیگر آثار این مجموعه تاریخی است.
آتشکده «آذرگشسب» یا «آذرگشنسب» در قسمت شمالی صفحه تخت سلیمان روبه‌روی دروازه شمالی دژ و در روزگار ساسانیان ساخته شده است. به سبب تاج‌گذاری شاهان ساسانی در این آتشکده این ناحیه اهمیت بسیاری داشت.
پایه‌های ستون آتشکده از سنگ و بقیه آن با آجر ساخته شده است. آتشکده تالاری گنبددار و وسیع بود که به راهروهایی منتهی می‌شد. این راهروهای مسقف و اتاق‌های متعدد اطراف آتشکده هنوز برجاست. تالاری بلند نیز در کنار آتشکده ساخته بودند که به ایوان خسرو مشهور بود. این ایوان مانند ایوان مدائن ولی کوچک‌تر از آن با اندکی اختلاف ساخته شده بود.
آباقاآن ایلخان مغول (۶۶۳ ۶۸۰هجری قمری) روی ایوان خسرو کاخی با شکوه و در کنار آن مسجدی ساخت.
در سمت شمال حیاط، کاخ ایوان عریضی است که پلکان عظیمی آن را به سطح صفحه مربوط می‌کند. ایوان روی دیوارهای تالار مرکزی آتشکده و سقف گنبدی شکل آن بنا شده است. این بنا ساختمانی است چهارستونی که گنبدی به قطر ۸ الی ۱۰متر بر فراز ستون‌ها ساخته‌اند. در این نقطه به مقدار بسیار قطعات شکسته شده کاشی به دست آمده که بیانگر آن است این تالار به طرز با شکوهی کاشی‌کاری شده بود و چون در مکانی مرتفع بنا شده به احتمال بسیار تالار پذیرایی ایلخانان بود. ایوان شرقی محل سکونت ایلخان و ساختمان‌هایی که درکنار دریاچه قرار داشت مورد استفاده درباریان بود. تزیینات قسمت‌های پایین دیوار تالار میانی، صفحات برجسته یک پارچه 6ضلعی براق به رنگ آبی و فیروزه‌یی طلا کاری شده است. روی دیوار شرقی تالار صفحات برجسته منقوش نصب شده که نقش آنها گل و گیاه است که یک در میان تصویر غزالی در حال فرار و شیری در کمین نشسته ترسیم شده همچنین کاشی‌هایی با تصویر سیمرغ و اژدها به رنگ آبی فیروزه‌یی و آبی یافت شده است. در ضلع جنوبی تالار اتاقی است هشت گوش که در هشت گوشه آن سکوهایی ساخته‌اند. روی هر یک از این سکوها یک جفت ستون قرمز رنگ که دارای ۹ ستونی هشت گوش است
قرار دارد، ستون‌ها به سر ستونی منتهی می‌شوند که روی برجستگی آنها نقش اژدها و گل و گیاه حجاری شده است.
در اتاق هشت گوش تعداد بسیاری کاشی به ابعاد ۴۵*۵۰ سانتی‌متر پیدا شده که دارای نقش و نگاری زیباست، نقش برخی از آنها سلطانی است سوار بر اسب با بازی شکاری و ملتزمین رکاب و پلنگی شکار شده. کلیه کاشی‌هایی که در کاخ آباقاآن در مسجد تخت سلیمان به کار رفته در کارگاهی که در تخت سلیمان احداث کرده بودند، تهیه شده است. بقایای یک کارگاه کوزه‌گری و دو کوره کاشی‌سازی که اجاق کوره آن سرپوش گنبدی شکل دارد، کشف شده است.
زندان دیو
کوه کله قندی بلندی که از مجموعه تخت سلیمان و در ۵ کیلومتری سمت غرب پیداست، زندان دیو نام دارد. پس از دقایقی کوه‌پیمایی سبک به بالای این کوه ۱۰۷متری که برسید با صحنه‌یی رو‌به‌رو خواهید شد که تا دقایقی مبهوتتان می‌کند و تا عمر دارید از یادتان نمی‌رود. حفره‌ای، چاهی، زندانی عظیم به قطر ۶۵ متر و به عمق ۸۵ متر در بالای یک کوه ۱۰۷متری و شما لبه این چاه ایستاده‌اید.
نه این اعداد چیزی را نشان نمی‌دهند. باید صحنه را یک بار از نزدیک ببینید و خوب بترسید تا باورتان شود. نام این چاه شگفت‌انگیز را از آن رو زندان دیو گذاشته‌اند که باور داشته‌اند (و دور از ذهن نیست!) که سلیمان نبی دیوها را در آن زندانی می‌کرده و دیوها را توان گریز از آن نبوده است. فراموش نکنید که اگر به لبه حفره رسیدید تا عمق آن را نگاه کنید، چرخی هم اطراف حفره بزنید و در یک گوشه سوراخی در دیواره حفره هست که از داخل آن می‌توانید تا قعر حفره را ببینید و گازهایی که از کف گودال متصاعد می‌شود و فضایی مخوف و اسرارآمیز را دامن می‌زند، تماشا کنید.
حالا که حفره بزرگ را دیده‌اید در راه برگشت این راه هم بدانید که دیوارهای سنگی دست‌سازی که در طول مسیرتان هست را سازمان میراث فرهنگی نساخته تا سخت‌تر به بالای کوه برسید. اینها خانه‌های مردمانی از تمدن ماناست و قدمت این بناها به پیش از دوران ماد می‌رسد.
غار کرفتو
غار کرفتو که در ۳۱ کیلومتری شمال‌غرب شهر دیواندره در استان کردستان قرار گرفته یک غار آهکی است که در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته و سده‌های بسیار پناهگاه مردمان این دیار بوده است.
پیمایش غار نیاز به توانایی بدنی و تجهیزات خاصی ندارد. اگر می‌توانید حدود ۳۰ پله ورودی غار را بالا بروید، باقی مسیر برایتان یک پیاده‌روی ساده خواهد بود. جاهایی کف غار گل‌آلود است که تخته‌هایی گذاشته شده تا از روی آنها عبور کنید. درگاه‌ها و راه‌های پیچ‌درپیچ و طبقات بر هم غار بارها و بارها تخیلتان را بر‌می‌انگیزاند. دشمنانی بیرون غار ایستاده‌اند و کودکی در گوشه‌یی از غار چشم به راه پدری است که به جنگ رفته و دیگر بازنگشته است. بر سکویی نوجوانانی نشسته و بازی می‌کنند و حفره‌یی انبار خوراک بوده است. لحظه‌یی سکوت کنید. راستی اگر هزاران نفر اینجا می‌زیسته‌اند، هرکدام پچ پچی اگر کرده باشند صدای داخل این غار چگونه بوده است؟
بخش‌هایی از این غار، دست‌کند است و کتیبه‌هایی از دوران پیش از تاریخ را نیز در خود دارد. کتیبه‌یی یونانی بر سردر یکی از اتاق‌های طبقه سوم این غار وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده است. در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق‌ها و راهروهای عبوری سعی شده تا اتاق‌ها با هم مرتبط باشند. نورگیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده‌اند و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق‌ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات، انسان و گیاه حجاری شده است.
با توجه به پژوهش‌های به عمل آمده در دوران میان‌زیستی کرفتو زیر آب بوده و اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده است. غارکرفتو از غارهای آهکی و طبیعی است که در ادوار مختلف تغییرات و دگرگونی‌های عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن به وجود آمده است. درحال حاضر طول غار حدود ۷۵۰ متر است و راه‌های فرعی متعددی از آن منشعب می‌شود. غار چهار طبقه دارد و حجاران هنرمند به زیبایی فضاهایی را در مدخل‌های غار تراشیده و اتاق‌ها، راهرو و دالان‌های متعددی را به وجود آورده‌اند.
این غار در سال ۱۳۷۹ گمانه‌زنی شد و با بررسی‌های باستان‌شناختی در محوطه بیرون و داخل غار آثاری از دوران‌های مختلف به دست آمد. کشف تراشه‌های سنگی در طبقه چهارم و محوطه بیرون غار می‌تواند نشانه‌یی از استفاده انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد. همچنین نمونه سفال‌ها و اشیای به دست آمده، ادامه سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسالمی یعنی سده‌های ششم تا هشتم هجری را مسجل می‌کند. اقداماتی در طول سال‌های ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ انجام شده که شامل سامان‌دهی محوطه بیرون غار، پله بندی، سکوهای استراحت، پارکینگ، سرایداری، سرویس‌های بهداشتی و برق‌کشی غار است.
کجا بخوابیم؟
از سال ۱۳۸۸ ساخت هتل پنج ستاره تخت سلیمان آغاز و اعلام شد که این هتل پنج ستاره ظرف دو سال به بهره‌برداری خواهد رسید. سال بعد ستاره‌های هتل یکی کم شد و نهایتا تا پایان سال گذشته پیشرفت فیزیکی ساخت هتل «دو ستاره» تخت سلیمان به ۷۰درصد رسید. خلاصه که اگر برای تماشای تخت سلیمان به فکر اقامت در هتل هستید فعلا شب را باید یا در هتل رنجی تکاب یا در هتل‌های زنجان بمانید. یک مهمانسرای جهانگردی دو ستاره و چند هتل سه ستاره. یک هتل ۴ ستاره گزینه‌های اقامت هتلی در زنجان هستند. امکانات و قیمت این هتل‌ها در پایین همین صفحه فهرست شده است. اما یک راه ساده‌تر اجاره سوییت‌ها و خانه‌های روستایی در خود تخت سلیمان است. هم پای مجموعه تاریخی تخت سلیمان و هم در روستای مجاور (که نام روستا نیز تخت سلیمان است) می‌توانید سوییت‌ها و خانه‌های مناسبی با قیمت ارزان و امکانات خوب تهیه کنید. یک خانه کامل با حمام آب گرم، آشپزخانه و چندین اتاق با ظرفیت مناسب برای استراحت دست کم ۱۲نفر دست بالا شبی صد هزارتومان برایتان تمام خواهد شد و سوییت‌های محدودتری با قیمت کمتر و برای تعداد افراد کمتر نیز می‌توانند گزینه‌های بسیار خوبی برای اقامت در تخت
سلیمان باشند.
چقدر پول لازم است؟
اگر با تور به سفر می‌روید و ترجیح می‌دهید استرس گم شدن در جاده‌های غریبه، مدیریت شرایط بحرانی، چانه زدن با راننده یا صاحب خانه و همین‌طور دردسر پخت غذا را به جان نخرید می‌توانید به جدول انتهای همین مطلب مراجعه کنید. اما اگر خودتان سفر می‌کنید، هزینه سفرتان را می‌توان از جمع قیمت بنزین، پول اقامتگاه و هزینه خورد و خوراک محاسبه کرد. هزینه بلیت ورودی مجموعه تاریخی تخت سلیمان و غار کرفتو را عملا می‌توانید نادیده بگیرید. از تهران تا تخت سلیمان حدود ۷۰۰ کیلومتر راه پیش رو دارید که هزینه بنزین را می‌توانید بر اساس نوع و میزان سلامت خودرو محاسبه کنید. هزینه اقامت و خورد و خوراک هم بسته به سلیقه‌تان متفاوت خواهد بود. در مجموع با در نظر گرفتن یک خانه روستایی برای اقامت، استفاده از ظرفیت کامل ۴سرنشین در خودرو و تهیه غذا با خرید مواد اولیه و پخت و پز خانگی در یک سفر دو - سه روزه هزینه هر نفر نزدیک به 200 هزارتومان خواهد بود.
چقدر زمان لازم است؟
برای برنامه‌ریزی و زمان‌بندی این سفر چند نکته مهم را باید در نظر بگیرید. یکی اینکه مسیرتان ۵۳۰کیلومتر است اما تا ابتدای اتوبان رشت در تعطیلات ممکن است ترافیک بسیار بالایی را تجربه کنید. در تعطیلات عید فطر امسال مسیر تهران - قزوین برای رانندگانی که ۴ صبح از تهران حرکت کرده بودند بین ۹ تا ۱۲ ساعت زمان گرفت. با توجه به اینکه مسیرتان از جایی که از اتوبان زنجان - تبریز جدا می‌شود، کوهستانی پرپیچ و خم و بسیار خطرخیز است حتما صبح زود راه بیفتید تا در بخش پایانی جاده که بیشترین خطر را برای رانندگان ناآشنا به مسیر دارد به شب نخورید. تا حد ممکن برای هر ماشین دو راننده داشته باشید اگر این امکان را ندارید حتما در فواصل مناسب استراحت کنید.
سوغات تخت سلیمان
در تخت سلیمان می‌توانید از لبنیات محلی استفاده کنید و حتی برای مصرف شهری با خود بیاورید و خیالتان هم راحت باشد که روغن پالم در لبنیاتی که خریده‌اید پیدا نمی‌شود به ویژه ماست محلی تخت سلیمان را از دست ندهید.
هرچند به دلیل املاح و مواد معدنی در خود تخت سلیمان میوه چندانی عمل نمی‌آید اما از میوه‌فروشی‌های دندی می‌توانید بهترین میوه‌های استان زنجان را خریداری کنید و از ارگانیک بودنشان هم خیالتان راحت باشد. اگر نام کمبوزه (که معروف است با خیار می‌آید) را شنیده‌اید و نمی‌دانید چیست اینجا جای خوبی برای خرید آن است. میوه‌یی به اندازه یک نارگیل اما سبزرنگ با شکلی میان خربزه، هندوانه و حتی طالبی نارس اما با طعم خیار طوری که اگر فقط آن را گاز بزنید بدون آنکه ببینید ممکن است تصور کنید که خیار خورده‌اید! عسل این منطقه هم عسل خوب و نامداری است اما مثل هرجای دیگری در ایران عسل شناس بودن می‌خواهد و بحث همیشگی عسل اصل و شکر و آب. اما یک قانون کلی این است که اگر عسل پایان فصل گل را پیدا کنید با خیال راحت‌تری می‌توانید خرید کنید. واقعیت آن است که عسل آزوقه‌یی است که زنبورها از گل‌ها و برای فصل زمستان تهیه می‌کنند. وقتی زنبورداران این آزوقه را بر می‌دارند (و تقدیم من و شما می‌کنند) برای زنده ماندن زنبور در زمستان که گلی در کار نیست راهی به جز دادن شکر و آب و مانند آن به زنبورها ندارند. اما در فصلی که گل در طبیعت باشد طبعا نیازی
به چنین کاری نیست و احتمال اینکه زنبورتان عسل طبیعی تحویلتان داده باشد بسیار زیاد است. اما اگر دست به دوربین باشید بهترین سوغات تخت سلیمان تصاویر بکر و بی‌مانندی است که می‌توانید از طبیعت و تاریخ این سرزمین سوغات بیاورید. تلاش کنید دو زمان طلایی برای عکاسی از تخت سلیمان را از دست ندهید. یکی دم غروب و پای دریاچه که بازتاب آثار تاریخی در دریاچه اسطوره‌یی تخت سلیمان مناظری زیبا می‌آفریند و یکی هم صبح پیش از طلوع آفتاب که باید از تپه‌های شرق مجموعه بالا بروید و نوری ایده‌آل که بر مجموعه می‌افتد از بالا کل مجموعه تاریخی تخت سلیمان را در قاب خود جای بدهید.
