سد فقر بر جریان تحصیل

گروه اقتصاداجتماعی|

فقر، مانند بسیاری از موارد دیگر اصلی‌ترین دلیل بازماندن کودکان از تحصیل است. این را دیگر نه کارشناسان اقتصادی و فعالان اجتماعی که مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌گوید. بر اساس آنچه روزبه کردونی، این وزارتخانه با همکاری وزارت آموزش و پرورش بالاخره آمار «نسبتا دقیقی» از موقعیت جغرافیایی، وضعیت سنی، نسبت جنسی و ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی خانواده‌هایی که فرزندان آنها به مدرسه نمی‌روند به دست

آورده است.

معاون وزیر رفاه درباره افراد بازمانده از تحصیل آماری ارائه کرده که با آمارهایی که پیشتر اعلام شده بود تفاوت فاحش و معناداری دارد. در حالی که کمتر از یک ماه پیش و در خردادماه همین امسال احمد میدری، دیگر معاون وزیر رفاه گفته بود در طرح شناسایی بازماندگان از تحصیل ۱۱۰هزار کودک شناسایی شدند که ۵۵ هزار نفر آنها تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار گرفته‌اند حالا کردونی که معاون دیگر وزیر رفاه است، می‌گوید: این تعداد 135هزار نفر فقط در مقطع ابتدایی است. به گفته او در سال ۱۳۹۳ طبق اعلام وزیر وقت آموزش و پرورش تعداد بازماندگان از تحصیل مقطع ابتدایی ۱۷۰ هزار نفر بوده که این عدد در سال ۱۳۹۵ به ۱۳۵ هزار نفر کاهش یافته است.

به گفته او از ۱۳۴ هزار کودک بازمانده از تحصیل مقطع ابتدایی، والدین ۱۱۰ هزارکودک تحت پوشش دریافت یارانه نقدی قرار دارند گفته از این تعداد هم ۵۴ هزار و ۹۵۸ نفر تحت پوشش نهادهای حمایتی‌اند که در جلسه اخیر شورای حمایت اجتماعی از کودکان این موضوع با حضور نمایندگان کمیته امداد و بهزیستی مطرح و نحوه حمایت این نهاد از این کودکان بررسی شد. کردونی که مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی است علت‌های بازماندگی از تحصیل کودکان را «فقر، معلولیت، جنسیت، کارکودک، مهاجرت، عوامل فرهنگی، دوری از مدرسه، کوچ‌نشینی و دو زبانه‌بودن» دانسته است و گفته با انجام طرح شناسایی علل بازماندگی از تحصیل در دفتر امور آسیب‌های اجتماعی معاونت رفاه و برقراری ارتباط با خانواده‌هایی که فرزندان آنها از تحصیل بازمانده‌اند مشخص شده فقر و معلولیت دو عامل اصلی در بازماندگی از تحصیل کودکان در مقطع ابتدایی‌اند.

 یک‌هفتم، در سیستان‌و‌بلوچستان

معاون وزیر رفاه طبق معمول عادت‌ دولت‌ها در ایران قسمتی از بار مسوولیت کمک به کودکان بازمانده را از تحصیل را برگرده سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه‌ها انداخته و گفته در پنج استان کرمان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و تهران حمایت اجتماعی از کودکانی که به دلیل فقر از تحصیل بازمانده‌اند در حال اجراست که قسمتی از آن را سازمان‌های مردم‌نهاد انجام می‌دهند.

به گفته او به دست آوردن تصویر نسبتا دقیق از وضعیت جغرافیایی و ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی خانوارهای بازمانده از تحصیل و دلایل بازماندگی از تحصیل از کودکان یکی از دستاوردهای مهم سیاستی است که در چارچوب سیاست‌های منسجم رفاهی وزیر رفاه مبنی بر حمایت هدفمند و توانمندساز از گروه‌های آسیب‌پذیر وزیر رفاه و معاون رفاهی وزارتخانه به دست آمده است.

مدیرکل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی در دفاع از دولت یازدهم درباره سیاست‌های کودکان بازمانده از تحصیل گفته در آغاز کار دولت بیش از 10عدد متناقض درباره این کودکان وجود داشت که اما امروز نه تنها کودکان بازمانده از تحصیل مشخص شده‌اند که وضعیت اجتماعی اقتصادی آنها هم ترسیم شده است. این گفته‌های معاون وزیر رفاه در حالی است که همچنان هم آمارهای متفاوتی درباره کودکان بازمانده از تحصیل بیان می‌شود و اغلب این آمارها مربوط به کودکان بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی است.

پیشتر هم بارها فقر به عنوان یکی از اصلی‌ترین دلایل بازماندن کودکان از تحصیل اعلام شده بود. دی ماه سال گذشته بلود که بازهم احمد میدری، معاون رفاهی وزیر تعاون گفته بود در ایران ۱۳۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود دارد که در این میان استان سیستان و بلوچستان با داشتن یک سی و پنجم جمعیت کشور، یک‌هفتم کودکان بازمانده از تحصیل را در خود جای داده است. آمارها نشان می‌دهد، بیش از ۷۰‌درصد مردم سیستان و بلوچستان در فقر شدید زندگی می‌کنند. بحران خشکسالی و کمبود آب، نرسیدن اعتبارات دولتی و بی‌توجهی به این استان باعث وخیم‌تر شدن شرایط فقر در این استان شده است. بر همین اساس می‌توان رابطه مستقیم بین فقر و بازماندن از تحصیل را در استان سیستان و بلوچستان به روشنی دید. تاثیر فقر بر این موضوع به حدی است که مدیر برنامه پیشگیری از نابینایی وزارت بهداشت به تازگی گفته بسیاری از کودکانی که در استان سیستان و بلوچستان نیاز به عینک دارند امکان خرید عینک ندارند و به همین دلیل دچار افت تحصیلی و بعد ترک تحصیل می‌شوند. فرزاد محمدی گفته بیشتر خانواده‌های این منطقه از راه یارانه امرار معاش می‌کنند و درآمد دیگری ندارند و ارگان‌های حمایتی نظیر بهزیستی و کمیته امداد نیز نمی‌توانند این عینک‌ها را تامین کنند و دسترسی به عینک یکی از چالش‌های منطقه در حوزه سلامت بینایی است. البته او هم از خیریه‌ها خواسته بود مسوولیت دولت را به‌عهده بگیرند و گفته بود باید «اهداکننده‌یی ملی یا بین‌المللی» برای خرید عینک برای کودکان پیدا شود.

 دوزبانه‌بودن مانع تحصیل در استان‌های مرزی

در این میان برخی عوامل فرهنگی و قومی و زبانی هم بر شدت افزایش آمار بازماندگان از تحصیل افزوده است. برای مثال تاثیر دوزبانه بودن بر میزان افزایش این نوع کودکان بسیار زیاد است. کردونی، مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه پیشتر گفته بود در استان خوزستان ۱۲هزار کودک بازمانده از تحصیل در مقطع ابتدایی وجود دارد که علاوه بر فقر که همچنان اصلی‌ترین دلیل بازماندن کودکان از تحصیل است دوزبانه بودن کودکان و سختی درک زبان فارسی برای آنها هم یکی از دلایل به مدرسه نرفتن آنهاست. به گفته او تاثیر علت دو زبانه‌بودن در بازماندگی از تحصیل در چندین استان مرزی کشور کاملا مشهود است.

آنچه به طرز عجیبی در گفته‌های مسوولان وزارت رفاه به چشم می‌آید این است که آنها هر بار بعد از اعلام آماری درباره یکی از مشکلات اجتماعی و اقتصادی ماننده بازماندن کودکان از تحصیل از خیریه‌ها خواسته‌اند به دولت در حل این مشکلات کمک کنند. این در حالی است که علاوه بر از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه دولت، ۴۲هزار میلیارد تومان برای یارانه نقدی، ۳۸۰۰میلیارد به کمیته امداد و ۱۸۰۰میلیارد تومان به بهزیستی تعلق می‌گیرد. در سال‌های گذشته وزارت رفاه به جز اعلام‌کردن آمارهای نادقیق و مغشوش درباره بازماندگان از تحصیل کار خاص دیگری نکرده است. این موضوع باعث شده وضعیت سوادآموزی در ایران با وجود آمارهای امیدوارکننده‌یی که هر از گاه منتشر می‌شود چندان هم رضایت‌بخش نباشد. رییس سازمان نهضت سوادآموزی در اسفندماه پارسال گفته بود از وضعیت سواد چهار میلیون نفر در کشور اطلاعی در دست نیست. او پیش از آن هم گفته بود سه و نیم میلیون بی‌سواد مطلق در کشور وجود دارد و حدود ۳۰ میلیون نفر هم سطح سوادشان حداکثر تا دوره راهنمایی است. براساس آمار منتشرشده از سرشماری سال حدود 10 میلیون نفر از کل جمعیت موجود در گروه سنی بالای 6سال یعنی ۱۵‌درصد جمعیت کشور، خود را بی‌سواد مطلق اعلام کرده‌اند. همه اینها را باید در کنار آمار غیررسمی از بازماندگان از تحصیل گذاشت که حتی تا سه میلیون نفر هم اعلام شده است. بر اساس قانون اساسی شرایط تحصیل رایگان باید برای همه افراد جامعه ایجاد شود، حالا این‌بار شاید با آمار «نسبتا دقیقی» که وزارت رفاه استخراج کرده تفاوتی در میزان بازماندگان از تحصیل در سال‌های آینده ایجاد شود، موضوعی که بیشتر به آب و نان مردم ارتباط دارد تا آمارهایی که هر سال اعلام می‌شوند.