18000 کولبر بیمه می‌شوند
گروه اقتصاد اجتماعی|
برای حمل یک یخچال سنگین که به پشت خود می‌بندند، تنها 140 هزار تومان کرایه حمل بار می‌گیرند؛ آن هم برای کشیدنش در 15 کیلومتر مسیر سنگلاخ و پر فرود و فراز. آنان کارگرانی غیر رسمی‌اند که معیشت 65 تا 68 هزار نفر از ایرانی‌ها در شهرستان‌های مرزی به آنان بسته است؛ به آنانی که حتی در بازگشتشان به خانه تضمینی نیست. آنانی که کوله‌برند و برای زندگی، چاره‌یی جز نان به نرخ جان خوردن ندارند.
سال گذشته اما، جان‌باختن کولبران مظلوم سردشتی در حادثه سقوط بهمن، نمایندگان مجلس و مدیران دولتی را واداشت تا زیر فشار افکار عمومی، موضوع معیشت آنان را پی بگیرند. نتیجه، تنها تصویب طرح بیمه آنان بود. طرحی که به سبب تامین نشدن منابع مالی‌اش یک فصل به تعویق افتاد و عاقبت ماه گذشته، نخستین گام اجرای آن برداشته شد.
تصمیمات جدی
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حاشیه سفرش به شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی از وضعیت بیمه کولبرها و کار در بازارچه‌های مرزی با با اشاره به «سند توسعه اشتغال و سرمایه‌گذاری» که در نخستین ماه سال جاری خبر از تدوین آن داده بود، آن را راهکاری برای رونق تولید و ایجاد اشتغال دانسته. علی ربیعی در گفت‌وگو با خبرنگاران با اشاره به دغدغه مردم شهرستان سلماس که برخلاف دیگر شهرستان‌های هم مرز با ترکیه از امرار معاش از طریق اشتغال در مرزها بی‌بهره‌اند، گفته: «استراتژی اصلی ما این است که از قاچاق جلوگیری کنیم تا مردم محلی با کارهای کوچک و در حد توان بتوانند امرار معاش کنند.»
او با اشاره به اقدامات انجام شده برای شهرستان سلماس در خصوص استفاده از ظرفیت‌های مرزی خود، ادامه داده: «در این شهرستان نیز همانند سایر شهرستان‌ها کارهای رسمی را تقویت خواهیم کرد، چراکه کارهای رسمی از جهت اینکه به صورت خرد صورت می‌گیرد به معیشت مردم کمک می‌کند اما کارهای غیر رسمی چون به صورت کلان انجام می‌شود منجر به قاچاق خواهد بود.»
او سپس با تاکید بر ضرورت دستیابی به فهم مشترکی از موضوع اشتغال‌زایی و بیکاری، افزوده که توزیع منابع مالی به تنهایی پاسخگوی رفع معضل بیکاری نیست. ربیعی همچنین در ادامه با اشاره به «تصمیمات جدی برای بیمه کولبران» از اختصاص 900میلیارد تومان یارانه از جانب دولت برای رفاه مرزنشینان خبر داده و گفته که از این محل می‌توان هزینه سلامت کولبران را تامین کرد.»
بهمن که آمد
در آخرین روز اردیبهشت امسال، رسول خضری، نماینده پیرانشهر در مجلس از رونمایی دفترچه بیمه کولبران در هفته نخست خردادماه خبر داد. او با تاکید بر اینکه نخست باید کولبران شناسایی و ساماندهی شوند، افزوده بود: «همه کولبرانی که دفترچه کولبری دارند، شامل این بیمه می‌شوند. تقریبا 65 هزار کولبر در مرزهای غربی و شرقی تحت پوشش بیمه کولبران قرار خواهند گرفت. نزدیک به 18 تا 20 هزار کولبر در پیرانشهر و سردشت و بقیه در استان کردستان و سیستان‌وبلوچستان تحت پوشش بیمه کولبران قرار می‌گیرند.» خضری این خبر را بیش از یک ماه و نیم تاخیر بیان کرده بود؛ چه اینکه او در هفته پایانی اسفندماه سال پیش، اعلام کرده بود که بیمه تامین اجتماعی کولبران از نیمه دوم فروردین ماه آغاز می‌شود. آن زمان، این خبر در حالی اعلام می‌شد که انتشار تصاویر مربوط به جان باختن تعدادی از کولبران در مرزهای استان کردستان، در فضاهایی مجازی و شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد و نگرانی از تکرار چنین فاجعه‌یی اعتراض‌های بسیاری را برانگیخته بود. آن روزها رییس مجلس کمیته حقیقت‌یاب چهار نفره‌یی را مامور بررسی صدمات جانی وارد شده کرد و از آنان خواست با حضور در مناطق مرزنشین گزارشی از وضعیت معیشت کولبران سامان دهند. اعضای کمیته حقیقت‌یاب نیمه اسفندماه به شهرستان‌های مرزی سفر کردند و در بازگشت، بیمه تامین اجتماعی را مهم‌ترین مطالبه کولبران خواندند. پس از آن نمایندگان مجلس به دیدار وزیر کار رفتند. نتیجه آن جلسه امضای تفاهمنامه‌یی برای بیمه کردن کولبران بود. قرار شد این طرح از شهرستان پیرانشهر استان آذربایجان‌غربی آغاز شود. بیمه تامین اجتماعی کولبران شامل پرداخت دیه و انواع شمولیت‌های بیمه‌یی بود. خضری آن زمان پیرامون خدمات دفترچه کولبری گفته بود که دفترچه کولبران شامل خدمات از کار افتادگی، مستمری، بازنشستگی و درمان است.
بالاخره آغاز شد
هرچند نخست بنا بود بیمه کولبران در یکی از روزهای نیمه دوم فرودین ماه آغاز شود، اما وعده نماینده پیرانشهر پیرامون آغاز این طرح در هفته نخست خرداد هم، به سبب تامین نشدن منابع مالی طرح محقق نشد تا پس از بیش از یک ماه تاخیر دوباره، نیمه تیرماه، طرح بیمه کولبران پس از امضای تفاهمنامه تامین منابع مالی در هشتم تیرماه، با بیمه کردن 16 تا 18 هزار کولبر در استان آذربایجان‌غربی آغاز شود. آن‌طور که نماینده سردشت و پیرانشهر گفته است، سهم کولبران از این حق بیمه، 5 درصد است. 20درصد از باقی آن برعهده استانداری، 20درصد دولت، 20درصد صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و روستاییان و عشایر و 35درصد برعهده وزارت کار خواهد بود. خضری 15 سال سابقه کار یا 65 سال سن را هم از جمله شرایط بازنشستگی کولبران اعلام کرد. او همچنین تاکید کرد که باتوجه به‌سختی تامین منابع مالی، این طرح تا زمان تعیین‌تکلیف منابع مالی در دیگر استان‌های محل کار کولبران، تنها در آذربایجان‌غربی اجرا خواهد شد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از شیوه شناسایی کولبران نیز گفت. او تاکید کرد که تمام این 16 تا 18هزار کولبر تحت نظارت هنگ مرزی هستند و کارت و دفترچه کولبری دارند. او همچنین افزود که آن عده از کولبرانی که به هر دلیل دفترچه کولبری ندارند و از معابر غیرقانونی تردد می‌کنند، می‌توانند نخست با مراجعه به هنگ مرزی دفترچه کولبری بگیرند و تحت بیمه کولبری قرار گیرند؛ زیرا هیچ سقف و محدودیتی برای تعداد افرادی که می‌توانند از بیمه کولبری استفاده کنند، تعیین نشده است.
یونس معزز، مدیر صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر آذربایجان‌غربی هم با اشاره به اینکه حق بیمه کولبران سالانه و به میزان 288هزار تومان است، در توضیح چگونگی محاسبه حق بیمه کولبران گفته بود: «حق بیمه در صندوق بیمه کشاورزان، روستاییان و عشایر برای عموم این قشر، 15 درصد سطح درآمد فرد است که 10درصد آن را دولت می‌دهد و 5درصد را خودشان. درمورد کولبران، از همین 5درصد هم 60درصد را خود کولبران می‌دهند و 20درصد را استانداری و 20درصد را وزارت کار و تعاون می‌دهد. این علاوه بر آن 10درصد نخست است.» او افزوده بود: «برای بیمه‌شدگان عادی این صندوق، یک‌سوم حق بیمه را خود فرد و دوسوم را دولت می‌دهد. اما در مورد کولبران، یک‌پنجم حق بیمه را کولبران می‌دهند و چهارپنجم را دولت، وزارت تعاون و استانداری. این بیشترین تخفیف در بین کل 18 بیمه تامین اجتماعی کشور و ارزان‌ترین این بیمه‌هاست.»
درد چیز دیگری است
پس از آغاز طرح، واکنش‌ها به شیوه اجرای آن آغاز شد. با مرور این سخنان روشن می‌شود که این طرح تنها تعداد محدودی از کولبران را شامل می‌شود که دفترچه کولبری دارند و در معابر محدود رسمی کار می‌کنند و تعداد بسیار کولبرانی را که به سبب بیکاری و از روی اضطرار، از معابر غیررسمی می‌گذرند در بر نمی‌گیرد. با این همه، حجت‌الله میرزایی معاون اقتصادی وزیر کار و امور اجتماعی گفت: «به‌طور کلی بیمه آسیب‌های اجتماعی را کم می‌کند. در بیمه کولبران نیز همین روند وجود دارد. درواقع ممکن است بیمه مشکلات معیشتی کولبران را حل نکند، اما قطعا از آسیب‌های اجتماعی و خطراتی که تا پیش از این وضع درمان و بازنشستگی‌شان را تهدید می‌کرد، کاسته خواهد شد.» عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده نقده و اشنویه در مجلس، اما در مخالفت با این طرح گفت: «شأن انسان کولبری نیست. آن وقت ما می‌آییم و آن را بیمه هم می‌کنیم. تمام درد ما این است که چرا در این مناطق مرزی و محروم اشتغال‌زایی و کارآفرینی وجود ندارد.» او با تاکید بر اینکه بیمه دردی از کولبران دوا نمی‌کند، افزود: «وقتی بحث بیمه مطرح می‌شود، باید شغل رسمی ایجاد شده باشد و کولبران در دایره یک شغل رسمی قرار بگیرند تا بتوان بعد آینده مردم این منطقه را از نظر اقتصادی به شکل مطلوبی عوض کنیم.»
درحالی که در نخستین روزهای پس از کشته شدن کولبران بر اثر سقوط بهمن، زمزمه تصویب قانونی برای حمایت از کولبران به گوش می‌رسید، اما این امر مسکوت ماند و تصویب قانونی جامع برای سامان بخشیدن به معیشت آنان با باد فراموشی از نظر پنهان شد و در نهایت، حاصل کار توافقنامه‌یی شد برای بیمه کردن کولبران؛ بیمه‌یی که حتی آغوشش هم به روی تمام آنان باز نیست.
