مانده تسهیلات بانک‌ها از 1000 تریلیون تومان عبور کرد
بانک‌ها 14.5درصد سپرده‌ها را برای تامین نیازهای آنی مشتریان حفظ کرده‌اند
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
گزارش وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک استان در پایان خرداد ماه سال 1396 نشان می‌دهد که مانده کل سپرده‌ها بالغ بر 1337.41هزار میلیارد تومان شده است که نسبت به دوره مشابه سال قبل 236هزار میلیارد تومان معادل 21.4درصد و نسبت به پایان سال قبل معادل 64.58هزار میلیارد تومان یا5.1درصد افزایش نشان می‌دهد.
به‌گزارش «تعادل»، آمار بانکی خرداد 96 که به‌‌تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده نشان می‌دهد که بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با 778.55هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با 2.93هزار میلیارد تومان است. مانده کل تسهیلات بالغ بر 1004.32هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 187.15هزار میلیارد تومان معادل 22.9درصد و نسبت به پایان سال قبل 17.65هزار میلیارد تومان یا 1.8درصد افزایش داشته است.
بیشترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده 616هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد معادل 3.61هزار میلیارد تومان بوده است.
شایان ذکر است نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی 83.9درصد است که نسبت به پایان ماه مشابه سال قبل 1.8درصد افزایش و نسبت به پایان سال قبل 2.8واحد‌درصد کاهش نشان می‌دهد. نسبت مذکور در استان تهران 87.8درصد و استان کهگیلویه‌وبویراحمد 138.9درصد بوده است.
یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر مرکزی بسیاری از شرکت‌ها و موسسات تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران بوده و عمده فعالیت‌های بانکی آنها ازطریق شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری استان تهران انجام می‌شود.
سهم 76 درصدی تسهیلات از سپرده‌ها
نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به کل مانده سپرده‌های بانکی در خرداد 96 به رقم 75درصد رسیده و 25درصد سپرده‌ها به عنوان سپرده قانونی، سقف اعتباری و نقدینگی موجود در بانک‌ها برای پرداخت پول به مشتریان در نظر گرفته شده است. براین اساس بانک‌ها ترجیح داده‌اند که بعد از کسر سپرده قانونی 10.5 درصدی، معادل 14.5درصد سپرده‌ها را در بانک نگهداری کنند تا در صورت مراجعه مشتریان به آنها پرداخت شود و این رقم نسبت به سال قبل افزایش یافته و نشان‌دهنده سیاست بانک‌ها برای ایجاد آمادگی برای پرداخت پول نقد به مشتریان است.
براین اساس، از عدد 1337هزار میلیارد تومان مانده سپرده بانک‌ها، 1004هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات بانک‌ها معادل 75درصد سپرده‌ها بوده و معادل 333 هزار میلیارد تومان برای سپرده قانونی معادل 140 هزار میلیارد تومان و نقدینگی موجود در بانک‌ها برای تامین نیاز نقد مشتریان معادل 193 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است به عبارت دیگر از 100درصد سپرده‌ها، 75درصد برای تسهیلات، 10.5درصد برای سپرده قانونی و 14.5درصد برای تامین نیاز بانک‌ها به نقدینگی روزانه اختصاص یافته است.
برخی کارشناسان معتقدند که پس از مراجعات اخیر تعدادی از سپرده گذاران به بانک‌ها برای خروج سپرده و جابه‌جایی‌های پول، بانک‌ها نیز متناسب با شرایط و ایجاد آمادگی برای تامین نیاز آنی مشتریان، مبلغ موجود در بانک برای تامین نقدینگی مشتریان را افزایش داده‌اند و بیش از 193 هزار میلیارد تومان پول در بانک‌ها برای تامین نیازهای روزانه موجود است که برای پرداخت تسهیلات استفاده نشده است.
نسبت سپرده بعد از کسب سپرده قانونی به کل سپرده‌ها به 89.5درصد رسیده که نشان می‌دهد معادل 10.5درصد برای کسر سپرده قانونی در نظر گرفته شده است. همچنین نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها به کل سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 83.9درصد بوده که نشان می‌دهد معادل 14.5درصد سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی به عنوان ابزار سقف اعتباری و پول موجود در بانک‌ها برای تامین نقدینگی روزانه بانک‌ها جهت پرداخت پول به درخواست‌های مشتریان در نظر گرفته شده و روی هم رفته 25درصد سپرده‌ها به عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری در نظر گرفته شده و بقیه آن یعنی 75درصد سپرده‌ها، با عنوان تسهیلات پرداخت شده است تا بانک‌ها در برابر ریسک‌ها و همچنین درخواست مشتریان ازاین امکانات استفاده و شرایط پایداری را ایجاد کنند و با مشکلات نقدینگی و خطرات کمتری مواجه شوند.
این درحالی است که بسیاری از موسسات غیرمجاز تقریبا معادل 100درصد سپرده‌ها را در امور تجاری و پرداخت تسهیلات به کار گرفته و عملا در برابر ریسک‌ها یا درخواست مشتریان، امکان پرداخت به موقع را ایجاد نمی‌کنند و باعث انحلال می‌شوند. اما بانکداری رسمی و مجوز‌دار کشور عملا با نگه داشتن 25درصد سپرده‌ها عملا امکان مقابله با ریسک‌ها و تامین نقدینگی را دارد.
نسبت بالای 100 درصد تسهیلات به سپرده‌ها
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در 7 استان بالای 100درصد بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان‌های عمدتا محروم کشور ازجمله گلستان، لرستان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد بالاتر از 100درصد بوده است. اما در سایر استان‌های کشور این نسبت با رعایت سپرده قانونی و کمتر از 100درصد بوده است.
رقم بالاتر تسهیلات نسبت به سپرده
رقم تسهیلات در 15 استان بالاتر از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بوده و در استان‌های مازندران، گیلان، کرمان، کرمانشاه، سمنان، لرستان، قزوین، کردستان، زنجان، گلستان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه و بویراحمد رقم تسهیلات بیش از سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی بوده است.
سهم بالای استان‌های بزرگ
11استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمان، گیلان، مازندران، البرز، معادل 87درصد کل سپرده‌های کشور و 85.6درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند و سهم آنها از بازار پول و بانکداری کشور تقریبا
6 برابر بیست استان دیگر کشور در جذب تسهیلات و 6.6 برابر آنها در جذب سپرده است. 5 استان بزرگ کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و خوزستان نیز روی هم معادل 76درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و این 5 استان روی هم 74درصد تسهیلات معادل 745هزارمیلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند، همچنین استان‌های آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان و گیلان در رتبه‌های 6 تا 10 جذب سپرده بانکی قرار دارند. سهم تهران نیز به تنهایی حدود 58درصد جذب سپرده و 61درصد جذب تسهیلات در سراسر کشور بوده و سهم استان تهران به تنهایی بیش از 30 استان دیگر کشور است. البته دلیل اصلی این عدم تعادل در تهران، به خاطر آن است که همه شرکت‌های داخلی وخارجی، کارخانه‌ها، واردکنندگان و صادرکنندگان، توزیع‌کنندگان کالا و فعالان بزرگ اقتصادی ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر داشته باشند در حالی که کارخانه و زمین و تجارت و تولید آنها عمدتا در استان‌های کشور پراکنده است و برای استفاده از مزیت‌های مناسب و اقتصادی استان‌ها و همچنین برای نزدیک بودن به مرکز، بودجه‌ها و مخارج دولتی، وزارتخانه‌ها و بانک‌ها در تهران ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر مرکزی و حساب و کتاب بانکی داشته باشند و در عین حال تولید و فعالیت خود را در استان‌های کشور دارند.
وجود دفاتر اکثر شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی و تجاری کشور باعث شده که بسیاری از معاملات پولی در تهران انجام شود اما جابه‌جایی کالاها و اموال و دارایی‌ها یا ساخت‌وساز و فعالیت کارخانه عمدتا در استان‌های کشور است.
به عنوان مثال در استان صنعتی مانند خوزستان، اصفهان، کرمان و سایر استان‌ها قطعا معاملات و تولید و خرید و فروش و مصرف بیش از سهم آنها از جذب سپرده‌ها و تسهیلات بانکی است. اما در هر حال تمرکز شدید امکانات و تصمیم‌گیری‌ها و معاملات پولی و بانکی در تهران یکی از چالش‌ها و اشکالات عمده بازار پول کشور است و همین امر موضوع فعالیت موسسات غیرمجاز و نرخ‌های سود غیرمتعارف و بالاتر از نرخ رسمی را ایجاد کرده است.
کارشناسان می‌گویند که توزیع متناسب امکانات بازار پول در کشور می‌تواند در مسیر توسعه پایدار اقتصاد ایران نقش عمده‌یی داشته باشد و سرانه امکانات و پول در اقتصاد بانک محور ایران در استان‌های کشور را متناسب با جمعیت استان‌ها ساماندهی کند.
همچنین این عدم تمرکز منابع باعث کاهش مشکلات اجتماعی، آلودگی هوا و... در تهران و مشکلات بیکاری استان‌ها و... خواهد شد.
در بخش تسهیلات 5 استان اول به ترتیب استان‌های تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و مازندران معادل 74.6درصد کل تسهیلات را جذب کرده‌اند و بعد از آنها آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان و آذربایجان‌غربی در رتبه‌های 6 تا 10 جذب تسهیلات قرار دارند. این 5 استان اول روی هم 3 برابر 26 استان دیگر کشور سپرده‌ها و تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند. همچنین 11 استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمان، گیلان، مازندران و البرز که هم در بخش جذب سپرده و هم در بخش تسهیلات با تغییراتی اندک رتبه 1 تا 11 را به خود اختصاص داده‌اند روی هم معادل 87درصد کل سپرده‌های کشور و معادل 85.5درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر، 11 استان بزرگ و اول کشور تقریبا 6 برابر بیست استان دیگر کشور تسهیلات و 6.6 برابر آنها سپرده جذب کرده‌اند.
سهم 60 درصدی تهران از بازار پول
تهران به تنهایی با بیش از 778هزارمیلیارد تومان و سهم 58.2درصدی در جذب سپرده‌ها داشته که بعد از کسر سپرده قانونی به 702هزارمیلیارد تومان بالغ شده است. همچنین با بیش از 616هزارمیلیارد تومان جذب تسهیلات و سهم 61درصدی بیش از تمام استان‌های کشور در بازار پول سهم دارد.
سهم 90 درصدی 13 استان
در جذب سپرده‌ها بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان‌غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک‌درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این 13 استان روی هم بیش از 90درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی 18 استان تنها 10درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
در بخش تسهیلات نیز 13 استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، البرز، یزد، کرمانشاه، و گلستان با سهم بیش از یک‌درصد بازار تسهیلات معادل 87درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی 17 استان دیگر روی هم تنها بیش از 12درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه 7 برابر و نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
13 استان 9 برابر سایر استان‌ها
بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان‌غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک‌درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این 13 استان روی هم بیش از 90درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی
18 استان تنها 10درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
تسهیلات 13 استان 7 برابر بقیه استان‌ها
در بخش تسهیلات نیز 13 استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، البرز، یزد، کرمانشاه و گلستان با سهم بیش از یک‌درصد بازار تسهیلات معادل 87درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی 17 استان دیگر روی هم تنها بیش از 12درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه 7برابر و نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
