تولید ریل اولویت دارد یا واردات آن؟
اگرچه 100سال از ورود شبکه ریلی به ایران می‌گذرد اما تولید ریل داخلی با مشکلات بسیاری مواجه است و همچنان شاهد واردات ریل از خارج کشور هستیم درحالی که تولید ریل براساس تفاهمنامه‌یی که میان راه‌آهن و ذوب‌آهن امضا شده بود باید در دهه 70 تولید می‌شد اما با بهانه‌جویی‌های مختلف مسوولان صنعتی و ریلی با تاخیر مواجه شد و در این میان علاوه بر تحمیل هزینه‌های بسیار واردات ریل از خارج، توسعه شبکه ریلی که وابسته به تولید ریل ملی است، کند شد. «تعادل» در این گزارش، وعده‌های مختلف مسوولان ذوب‌آهن و راه‌آهن برای تاخیر در اجرای پروژه را ارزیابی کرده و اظهارات آنها را با درصد اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده سنجیده است که نشان از کم‌کاری طرفین در عملیاتی شدن این طرح ملی دارد.
*توان نصب شده تجهیزات در این پروژه 400هزار تن در سال است اما با توجه به پیش‌بینی‌ها نیاز ریل در شرکت راه‌آهن در بهترین حالت سالانه حدود 150 هزار تن است که براساس برنامه قرار بوده که در نخستین سال بهره‌برداری 100هزار تن ریل تولید شود.
* یکی از دلایل عدم اجرای تفاهمنامه دهه 80 میان راه‌آهن و ذوب‌آهن، نبود تجهیزات لازم برای تولید ریل ملی به شیوه جدید بود زیرا براساس برنامه‌ریزی شرکت راه‌آهن برای توسعه و بهبود خطوط نیاز به تولید UIC60 بودیم، تولید ریل u33 (مناسب برای سرعت کمتر از 160کیلومتر) در مسیرهای کوتاه کاربرد دارد اما در مسیرهای طولانی و حجم سنگین حمل و نقل، ریل UIC60 (مناسب برای سرعت‌های بالای 160 کیلومتر) مورد نیاز است.
* شرکت ذوب‌آهن اصفهان در سال 87 اقدام به تولید ریل U33 کرد و براساس برنامه و آخرین قرارداد امضا شده باید از مردادماه سال جاری ساخت خط نورد جدید برای تولید ریل UIC60 را در دستور کار قرار می‌گرفت.
* هم‌اکنون ۳ هزار و ۵۰۰ کیلومتر خط ریلی در دست احداث است که به علت کمبود ریل موردنیاز، بسیاری از این پروژه‌ها در کشور متوقف شده است.
* تولید ریل در داخل کشور ضمن جلوگیری از خروج ارز برای واردات، میتواند سهم مهمی در تولید و اشتغال داشته باشد و در زمینه صادرات فولاد هم، با توجه به ارزش افزوده بیشتر ریل در مقایسه با سایر مقاطع فولادی، اهمیت بسزایی دارد.
* براساس آخرین قرارداد امضا شده میان راه آهن و ذوب آهن، تولید ریل uic60 توسط شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان مطابق برنامه زمان بندی، توسعه و نگهداری شبکه ریلی بین شهری، توسعه خطوط جدید، بهسازی، نوسازی و دو خطه کردن خطوط موجود و ایجاد خطوط پرسرعت، ریل راه آهن داخل شهری از مهم‌ترین مفاد این تفاهمنامه است.
* براساس مفاد آخرین قرارداد امضا شده میان ذوب آهن و شرکت راه‌آهن، نوع محصولات تولیدی ذوب آهن در مورد ریل طبق نیاز کشور و بر اساس استانداردهای جهانی و اروپا شامل ریل UIC60 برای مصرف در خطوط سراسری راه آهن و ریل UIC54 برای استفاده در خطوط مترو باشد.
بودجه طرح تولید ریل ملی در ذوب آهن اصفهان، 2000میلیارد ریال (200میلیارد تومان) برآورد شده است.
برخی کارشناسان معتقدند که یکی از علل اصلی توسعه نیافتگی خط‌آهن در ایران، تولید نشدن ریل در کشور و نیاز به واردات این محصول است.
به گفته آمار اعلام شده از سوی شرکت ذوب‌آهن؛ پیشرفت فیزیکی پروژه ریل ملی در سال 95 حدود ۹۷.۵درصد رسیده بود درحالی که به استناد اظهارات کارشناسان درصد پیشرفت این طرح درسال جاری به 95درصد رسیده است.
* اگرچه این طرح هنوز در شهریورماه سال 96 اجرایی نشده است مدیرعامل سابق ذوب آهن اصفهان از فروش ۱۰۰هزار تن ریل توسط این شرکت به راه‌آهن جمهوری اسلامی تا پایان سال 95 خبر داده بود.
براساس وعده‌های مدیرعامل سابق ذوب‌آهن، مرحله پیش راه‌اندازی تولید ریل ملی در اردیبهشت سال 95 به اتمام رسیده و باید تا خردادماه سال گذشته، شاهد تولید ریل قابل عرضه بودیم.
اگرچه به گفته کارشناسان هم‌اکنون و در شهریور سال 96، خط تولید در مرحله تست قراردارد اما درسال 95 یکی از مسوولان ذوب آهن اصفهان اعلام کرد که تمام تست‌های لازم روی خط با حضور کارشناسان خارجی انجام شده است و تولید اولیه ریل در خرداد ماه انجام می‌شود و ریل‌های مصرفی به بازار عرضه می‌شود.
مدیرعامل سابق راه آهن درسال گذشته اعلام کرد که ذوب‌آهن هر زمان بتواند ریل را تولید کند راه آهن تمام ظرفیت این کارخانه را خریداری می‌کند اما موضوع این است که این شرکت هنوز نتوانسته است، ریل تولید کند.
به گفته مدیرعامل سابق و جدید راه‌آهن، اگر ریل در زمان وعده داده شده تامین شود واردات ریل کاهش می‌یابد.
باتوجه به اینکه توسعه راه‌آهن و شبکه‌های ریلی در اولویت برنامه‌های کشور قرار دارد احداث حدود 15هزار کیلومتر راه‌آهن جهت ایجاد شبکه‌های جدید و بهبود و افزایش کارآیی شبکه‌های موجود در دست اقدام است و قرار است که برای تولید این میزان ریل از پتانسیل تولید داخلی استفاده شود.
