کپی رایت را جدی بگیرید

گروه دانش و فن | مرجان محمدی|

 وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش با اشاره به اینکه قانون مالکیت معنوی ایران مربوط به سال ۱۳۴۸ است و در قانون تجارت در جمهوری اسلامی اضافاتی به آن قانون زده شده که به صورت کامل نیازهای حمایتی کسب‌وکارهای نوپا، بازی‌ها و ویدیوها را پوشش نمی‌دهد گفت: ما در برنامه‌های خود در نظر داریم که یک کارگروه حقوقی این مساله را بررسی کند.

وی خاطرنشان کرد: این کار اکنون آغاز شده است، برای بازتعریف در حوزه مالکیت فکری و معنوی و حریم خصوصی، برای صیانت از حقوق مردم در فضای مجازی. طبیعتا باید لایحه‌یی تنظیم شده و به دولت داده شود تا نهایتا در مجلس به تصویب برسد. این موضوع جزو حوزه‌های مهم است.

وی با بیان اینکه اگر موضوع کپی‌رایت حل نشود، نمی‌توان به رشد لازم و مطلوب رسید، افزود: ما زمانی در دنیا تولیدکننده نبودیم و شاید اگر کپی‌رایت را رعایت نمی‌کردیم اتفاقی نمی‌افتاد، اما امروز تولیدکننده و ملزم به رعایت این حوزه‌ها هستیم تا کسب‌وکارهای ما شکل بگیرند و رشد کنند.

حال با مطرح شدن بررسی قانون کپی رایت به نظر می‌‌رسد برخی از خلأ‌هایی که در این زمینه وجود دارد برطرف شود. هرچند قانون کپی رایت باید در ایران از سوی افراد جامعه رعایت شود ولی این اتفاق تا به امروز نیفتاده است. بسیاری از فیلم‌ها با وجود روی پرده بودن دانلود شده و به فروش رسیده است، آهنگ‌ها قبل از وارد شدن به بازار از سوی ناشر و صاحب اثر کار به دست مخاطبان رسیده است. قفل‌های بازی‌های کامپیوتری شکسته است و بسیاری از دانلود‌ها برای مطالب و فیلم‌های خارجی بدون پرداخت ریالی دانلود شده است. با وجود اینکه طبق قانون تمامی این موارد جرم محسوب می‌‌شود ولی تا به امروز مجازات سختگیرانه‌یی در این خصوص اتفاق نیفتاده است.

از سوی دیگر برخی از افراد سودجو با استفاده از خلأهای قانونی و با توجه به اینکه قانون کپی رایت در ایران به درستی اجرا نمی‌شود سودهای کلان را نصیب خود کرده‌اند و پدیدآورندگان اثر در تمام بخش‌ها از فرهنگی و هنری گرفته تا بازی و برنامه‌نویسی متضرر شده‌اند، ضررهای که در بعضی مواقع بسیار کلان بوده است و باعث ورشکستگی صاحب اثر شده است.

بد نیست بدانید حق تکثیر یا کپی‌رایت (Copyright) مجموعه‌یی از حقوق انحصاری است که به ناشر یا پدیدآورنده یک اثر منحصربه‌فرد تعلق می‌‌گیرد و حقوقی از قبیل نشر، تکثیر و الگوبرداری از اثر را شامل می‌‌شود. دو کنوانسیون مهم بین‌المللی در زمینه حق نشر وجود دارند، کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری و کنوانسیون جهانی حق نشر (Universal Copyright Convention) . اما ایران تا امروز در هیچ‌یک از این کنوانسیون‌ها حضور ندارد و درواقع خود را به رعایت قانون کپی‌رایت ملزم نمی‌داند.

نبود مرکزی قانونی جهت حمایت از ایده‌ها یکی از آسیب‌های حوزه تجارت الکترونیکی است. باید بتوان ایده‌های نوین را ثبت کرد و کپی‌رایت آن را برای صاحبان ایده محفوظ نگاه داشت. این خلأ قانونی فرصت‌های کم‌نظیری از کسب‌وکار را در بین کارآفرینان از بین برده است. شاید در نگاه اول نبود قانون کپی رایت به نفع مصرف‌کننده باشد، اینکه به راحتی پکیج نصب ویندوز را کپی کنیم یا از کپی سی‌دی یا فیلم یک هنرمند یا خواننده لذت ببریم، اما در مقیاس کلان اقتصادی دود آن به چشم کارآفرین و تولیدکننده داخلی خواهد رفت.

یکی از اشتباهات رایج در حوزه قوانین کپی‌رایت نگرش غیربومی به این نوع قوانین است. بسیاری از افراد تصور می‌‌کنند کپی‌رایت صرفا از قاچاق و تکثیر محصولات تولید خارج از کشور ممانعت می‌‌کند، در حالی که این مساله تا حد زیادی به شرکت‌های داخلی نیز ضربه می‌‌زند. این موضوع مدت‌هاست زمینه دلسردی بازی‌سازان داخلی را فراهم و مثل یک مانع ناپیدا، مسیر رشد و توسعه صنعت بازی‌سازی بومی را مسدود کرده است.

حال به نظر می‌‌رسد با توجه به دغدغه‌های وزیر ارتباطات در خصوص رعایت نشدن قانون کپی رایت و صحبت‌های مسوولان در خصوص مشکلات پیش آمده در این بین و حضور نمایندگان مجلس و تشکیل کارگروهی برای بررسی قانون کپی رایت و ورود برخی موارد بتوان تا حدودی خلأ‌های موجود قانون فعلی را مرتفع کرد. اینکه بررسی مجدد این قانون چقدر زمان می‌‌برد یا کارگروهی که وزیر ارتباطات از تشکیل آن خبر داده است کی و چه زمانی تشکیل می‌‌شود بسیار مهم است.

در حال حاضر با صحبت‌های اخیر وزیر ارتباطات بسیاری از صاحبان اثر و پدیدآورندگان مختلف امیدوارند که حق اثر برای آنها محفوظ بماند مساله‌یی که تا به امروز نه تنها محفوظ نمانده است بلکه بسیاری از سودجویان با انتشار این آثار و با خیال راحت از مجازات نشدن توانسته‌اند به راحتی قانونی را دور بزنند که اصلا ضمانت اجرایی در کشور ندارد. و این امید وجود دارد که با بررسی و به روز شدن این قانون و اجرایی شدنش متخلفان محاکمه شوند.