براساس برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته دولت افزایش 25درصدی صادرات محصولات غیرنفتی را در دستور کار خود قرار داده است هر چند آمار ارائه شده از مقایسه میزان صادرات و واردات محصولات غیرنفتی در 4 ماهه ابتدای سال نشان می‌دهد تراز تجاری کشور منفی 2.3 میلیارد دلاری را تجربه می‌کند و دولت راه درازی را برای تحقق اهداف صادراتی خود در پیش دارد اما افزایش صادرات در برخی حوزه‌های معدن و صنایع معدنی گویای موفقیت دولت در دستیابی به اهداف صادراتی در این بخش‌هاست به‌گونه‌یی که در 5 ماهه ابتدای سال 96 جمع اقلام منتخب معدنی فلزی و غیرفلزی با ارزش
3015 میلیون دلاری در مقایسه با ارزش
2275 میلیون دلاری مدت مشابه سال 95 از رشد 740 میلیون دلاری برخوردار بوده‌اند که این روند با تکرار در حوزه وزنی نیز با وزن 18449 تنی در سال 96 نسبت به میزان 17678 تنی در سال قبل رشد 771 تنی را نیز تجربه کرده است.
البته باید توجه داشت در بخش معدن و صنایع معدنی نیز که دولت مکررا از آن به‌عنوان جایگزین مناسب نفت در صادرات کشور یاد می‌کند نیز در برخی بخش‌های مهم همچون محصولات تخت فولادی به‌دلیل آنچه کاهش تولید و الزام به تامین نیاز صنایع داخلی از سوی شرکت فولاد مبارکه به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده و صادرکننده فولاد کشور گفته می‌شود، کاهش چشمگیری را شاهد بوده‌ایم به‌طوری که در
5 ماهه ابتدای سال 96 این محصولات تنها 78 میلیون دلار صادرات داشته که در مقایسه با میزان 545 میلیون دلاری مدت مشابه سال 95 حاکی از سقوط 5برابری صادرات این محصول داشته است.
تراز تجاری منفی 2.3 میلیارد دلاری
درخصوص صادرات محصولات غیرنفتی عمده بازار هدف صادراتی را شامل 20 کشور دانسته که بیش از 88درصد از صادرات محصولات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده و در این میان کشورهای چین، امارات، عراق، ترکیه و جمهوری کره بیشترین سهم را در بین سایرین داشته‌اند همچنین روسیه نیز با سهم 0.5درصدی در رتبه بیستم صادرات کشور قرار گرفته است.
از سوی دیگر، طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در 4 ماهه ابتدایی سال جاری میزان صادرات کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی با 9.5درصد کاهش به 13.5میلیارد دلار رسیده است.
این آمار نشان از افزایش چشمگیر واردات و کاهش صادرات کشور دارد. به این ترتیب میزان تراز تجاری کشور در این مدت منفی 2.3میلیارد دلار بوده است که نشان از کاهش 4.4میلیارد دلاری تراز تجاری 4 ماهه در مقایسه با سال گذشته دارد. در زمینه آمار تفکیکی بخش‌های صادراتی، از صادرات 13.5میلیارد دلاری 2.3میلیارد دلار سهم صادرات میعانات گازی، 4.7میلیارد دلار سهم محصولات پتروشیمی و 6.5میلیارد دلار سهم سایر کالاها بوده است.
سهم بالای معدن در رشد صادرات
بررسی نشان می‌دهد در راستای تحقق اهداف صادراتی دولت در کارگروه توسعه صادرات تصمیمات و مشوق‌هایی مبنی بر «افزایش پوشش بیمه صادراتی»، «اصلاح نرخ تسهیلات»، «اصلاح هزینه حمل‌ونقل»، «افزایش مشوق‌های صادراتی از 300 به 400 میلیارد تومان» و «کاهش محدودیت ورود موقت برای صادرات» تدوین شده که رشد صادراتی در محصولات معدنی نشان می‌دهد این حوزه بیشترین بهره را از تصمیمات اتخاذ شده برده‌اند. در این رابطه آمار گویای افزایش صادرات در حوزه سنگ و کنسانتره آهن با ارزش 413 میلیون دلار در 5 ماهه ابتدای 96 در مقایسه با ارزش 291میلیون دلاری این محصول صادراتی در مدت مشابه سال قبل دارد اما نکته حایز اهمیت در کنسانتره سنگ‌آهن کاهش میزان وزنی صادرات با وجود افزایش ارزش دلاری آن است، در واقع تغییر سیاست‌های تولید فولاد در کشور چین افزایش نرخ مواد اولیه زنجیره فولاد را فراهم آورده که در سال جاری میزان وزنی صادرات محصولات سنگ‌آهن و کنسانتره را رقم زده است.
همچنین در شمش فولاد نیز رشد بیش از دو برابری صادرات در سال 96 با ارزش 858 میلیون دلاری در مقایسه با ارزش 459 میلیون دلاری را نسبت به سال قبل شاهد هستیم که در بخش وزنی هم این میزان افزایش به چشم می‌خورد به‌طوری‌که صادرات شمش فولاد در سال جاری وزنی معادل 2705 تن داشته که در مقایسه با 1451 تن سال قبل افزایش چشمگیری را به خود اختصاص داده است.
در حوزه محصولات آلومینیوم باتوجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در افزایش تولید با محوریت صادرات در سال 96 شمش آلومینیوم نیز از لحاظ وزنی و ارزشی نیز افزایش قابل‌قبولی را تجربه کرده و این محصول با ارزش 142 میلیون دلاری رشد 157 درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته است که این میزان در بخش وزنی نیز با رشد 134 درصدی همراه بوده است.
در واقع جمع کل اقلام منتخب معدنی فلزی نشان این اقلام با ارزش 2397 میلیون دلار و وزن 11088 تن در 5 ماهه ابتدای امسال توانسته‌اند رشد 39درصدی را در بخش دلاری و 7درصدی را در وزنی نسبت به سال قبل تجربه کنند.
تغییرات اندک غیرفلزی‌ها
در بخش محصولات منتخب غیرفلزی نیز در سال جاری افزایش صادراتی را شاهد بوده، در حوزه محصولات غیرفلزی سنگ‌های تزیینی نیز با رشد همراه بوده و توانسته با ارزش 138 میلیون دلاری نسبت به 103 میلیون دلاری مدت مشابه سال 95 رشد 35 درصدی را در کارنامه خود ثبت کند که این روند تغییرات در حوزه وزنی نیز رشد 40درصدی داشته است.
اما نکته حایز اهمیت در صادرات محصولات غیرفلزی تغییرات بسیار اندک سیمان و کلینکر در 5ماهه ابتدای سال جاری است که این محصولات با ارزش 177میلیون دلاری تنها توانسته 3 میلیون دلار رشد را نسبت به سال گذشته تجربه کند که البته این رشد اندک باتوجه به افت 6.5درصدی وزنی حاکی از افزایش قیمت این محصولات در بازار هدف به‌ویژه عراق داشته که نتیجه آن کاهش تقاضای بازار بوده است.
در محصولات کاشی و سرامیک که دیر زمانی ایران رتبه نخست را به لحاظ میزان تولید و کیفیت یدک می‌کشید هم‌اکنون به واسطه فعالیت تعداد اندک کارخانجات که بازار صادراتی آنها تنها به چند کشور منطقه محدود می‌شود، میزان افزایش صادرات چندان چشمگیر نیست و در ابتدای سال جاری صادرات 165 میلیون دلاری این محصولات تغییرات 16درصدی را نسبت به ارزش 142 میلیون دلاری سال قبل ثبت کرده که این میزان تغییرات در بخش وزنی محصولات نیز عینا تکرار شده است.
افت چشمگیر صادرات فولاد تخت
از سوی دیگر در حوزه معدن و صنایع معدنی نیز پاشنه صادرات همواره بر رشد نچرخیده و در برخی محصولات نیز روند کاهشی را شاهد بوده‌ایم به‌طوری که در محصولات فروآلیاژی به‌دلیل آنچه اجبار تولیدکنندگان بر اجرای تعهدات فروش داخلی گفته می‌شود در 5 ماهه ابتدای امسال صادرات با ارزش 20میلیون دلاری نسبت به میزان 28 میلیون دلاری مدت مشابه سال قبل افت 30درصدی را در پی داشته که این میزان کاهش در بخش وزنی با تغییرات منفی 38 درصدی همراه بوده است.
همچنین در محصولات فولادی تخت‌نورد شده نیز افت صادراتی بسیار چشمگیر بوده و این محصولات با ارزش 78 میلیون دلاری به‌دلیل کاهش تولید شرکت فولاد مبارکه که عنوان بزرگ‌ترین تولید و صادرکننده کشور را یدک می‌کشد و همچنین اجبار این شرکت در تامین تعهدات داخلی صنایع به‌ویژه تولیدکنندگان لوله و پروفیل نسبت به صادرات
545 میلیون دلاری سال 95 تغییرات نزولی تا حدود 5برابر را در کارنامه خود ثبت کرده که این روند در وزن محصولات نیز تکرار شده است.
از سوی دیگر در حوزه کاتد مس نیز روند تغییرات همچون فولاد تخت بالا بوده و این محصولات با ارزش 72 میلیون دلاری در سال 96 نسبت به صادرات 328 میلیون دلاری سال قبل خود سقوط بالایی را در صادرات تجربه کرده هر چند که متولیان این بخش دلیل این سقوط صادراتی را کاهش تولید به جهت بازسازی کوره‌ها و همچنین الزام شرکت به انجام تعهدات داخلی خود عنوان می‌کنند.
