ریسک توقف ارز مبادله‌ای برای ایرلاین‌ها
گروه راه و شهرسازی زهره علامی
خبر توقف عرضه ارز مبادلاتی به ایرلاین‌ها در حالی منتشر شد که بیش از 5سال از ابلاغیه بانک مرکزی مبنی بر ارائه ارز مبادله‌یی به شرکت‌های هواپیمایی می‌گذرد. آذرماه سال 91 بود که بانک مرکزی در بخشنامه‌یی فروش ارز را به نرخ مبادله‌یی برای خدماتی از جمله هزینه‌های سوخت، هندلینگ، لندینگ، حقوق خدمه خارجی و حق بیمه شرکت‌های هواپیمایی ایرانی مجاز کرد و هم‌اکنون و بر اساس اظهارات اخیر دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی دیگر قرار نیست ارز مبادلاتی به ایرلاین‌ها عرضه شود.
البته ایرلاین‌ها و مدیران عامل آنها از این اقدام اخیر دولت دلخوشی ندارند و آن را عاملی برای افزایش قیمت بلیت‌های بین‌المللی، کاهش مسافر و در نهایت توقف پروازهای بین‌المللی می‌دانند و خواستار تداوم عرضه ارز مبادله‌یی هستند، اما کارشناسان صنعت هوایی معتقدند که توقف عرضه ارز مبادلاتی با توجه به تصمیم دولت در سال 94 و آزادسازی نرخ بلیت باید زودتر انجام می‌شد، زیرا اقدام دولت دهم برای عرضه ارز مبادلاتی مربوط به زمانی بود که قیمت بلیت تکلیفی بود و از سوی دولت مشخص می‌شد اما این تصمیم هم‌اکنون و با توجه به آزادسازی قیمت‌ها و اختیار شرکت‌های هواپیمایی برای تعیین نرخ بلیت، بجا و درست است و دولت باید زودتر از اینها تصمیم به توقف عرضه ارز مبادلاتی می‌گرفت.
ناگفته نماند که تصمیم رییس‌جمهوری وقت دولت دهم مبنی بر عرضه ارز مبادلاتی و ابلاغ بخشنامه‌یی از سوی بانک مرکزی برای اجرای این تصمیم، با توجه به برهم ریختن اوضاع بازار ارز و چند نرخی شدن آن بود موضوعی که شرایط اقتصادی ایرلاین‌های داخلی را با مشکل مواجه کرده بود و با اجرای این تصمیم دولت، ایرلاین‌ها برای مدیریت بخشی از هزینه‌های خود ارز مبادلاتی دریافت کردند و تا حدودی از مشکلات آنها مرتفع شد.
مقصود اسعدی‌سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی در گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به این موضوع و انتقاد از این اقدام اخیر دولت می‌گوید: با توجه به اینکه بیش از ۶۰درصد هزینه جاری ایرلاین‌ها به شکل ارزی انجام می‌شود و در سال‌های گذشته نرخ ارز چند جهش را به ثبت رساند و براساس قانونی که در سال ۱۳۹۱ به تصویب رسید، ایرلاین‌ها می‌توانند از بانک مرکزی برای برخی هزینه‌هایشان ارز مبادلاتی دریافت کنند، موضوعی که در حال حاضر پرداخت آن متوقف شده و برنامه‌یی برای تداومش ارائه نمی‌شود.
او با بیان اینکه ایرلاین‌ها برای حفظ شرایط خود نیاز به دریافت این ارز مبادلاتی دارند، تاکید می‌کند: در شرایطی که فرودگاهی مانند نجف هزینه سوخت‌گیری را با شکلی تصاعدی افزایش می‌دهد و ایرلاین‌های ایرانی با نرخ مصوب مسافران را جابه‌جا می‌کنند، قطعا تامین ارز مبادلاتی به خودی خود می‌تواند گره‌گشا باشد، اما اگر این شرایط ادامه یابد شاید بعضی از شرکت‌های ایرانی چاره‌یی جز توقف پروازهای بین‌المللی‌شان نداشته باشند.
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با اشاره به اینکه تامین نشدن ارز از سوی بانک مرکزی به مراجعه ایرلاین‌ها به بازار آزاد منجر می‌شود، اظهار می‌کند: در شرایطی که ارز به سمت کانال ۴۰۰۰تومان حرکت کرده، قطعا ورود ایرلاین‌ها به این بازار می‌تواند به افزایش تقاضا و حتی بالا رفتن قیمت‌ها منجر شود.
به گفته سامانی ایرلاین‌ها در طول سال‌های گذشته با درک دقیق شرایط دولت، هیچ تقاضای نامعقولی نداشته‌اند اما در حال حاضر تامین ارز مبادلاتی برای عبور از هزینه‌های ثابت و همچنین تقاضا برای انجام مذاکرات دیپلماتیک با فرودگاه نجف برای کاهش هزینه سوخت رسانی دو دغدغه جدی است که اگر به آن رسیدگی نشود، شاید ادامه فعالیت برخی شرکت‌های داخلی با اما و اگر روبه‌رو باشد.
تاثیرکمرنگ توقف عرضه ارز مبادلاتی
اما علیرضا منظری معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری نظر دیگری دارد و چندان با اظهارات دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی موافق نیست، منظری با بی‌تاثیر خواندن توقف عرضه ارز مبادلاتی در روند فعالیت ایرلاین‌ها به «تعادل» می‌گوید: این اقدام زمانی برای ایرلاین‌ها مهم و ضروری محسوب می‌شد و توقف عرضه می‌توانست مشکلاتی را برای آنها ایجاد کند که قیمت بلیت تکلیفی بوده و از سوی دولت مشخص می‌شد اما هم‌اکنون که قیمت‌ها آزاد شده و شرکت‌های هواپیمایی بر مبنای عملکرد و رویکردهایشان قیمت بلیت را تعیین می‌کنند، این توقف عرضه نمی‌تواند تاثیری بر روند فعالیت ایرلاین‌ها داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: با توجه به آزاد شدن قیمت بلیت باید خدماتی را که دولت به ایرلاین‌ها ارائه می‌کرد (ازجمله قیمت ارز) واقعی می‌شد یعنی ارزی که به شرکت‌های هواپیمایی پرداخت می‌شد باید با قیمت واقعی به آنها عرضه می‌شد.
منظری اظهار می‌کند: شرکت‌های هواپیمایی باید محاسبات دقیقی را برای قیمت بلیت انجام دهند زیرا ممکن است که توقف عرضه ارز مبادلاتی تاثیر کمرنگی بر هزینه‌هایشان داشته باشد بر همین اساس، این تفاوت قیمت (نرخ آزاد و مبادله‌یی) باید در قیمت بلیت لحاظ شود، البته تاثیر این اقدام در برخی پروازهای بین‌المللی بیشتر از دیگر پروازهاست.
منظری بیان می‌کند: البته افزایش قیمت ارز می‌تواند در قیمت بلیت هم اثرگذار نباشد و شرکت‌های هواپیمایی با کاهش هزینه‌های اضافی و اصلاح عملکردشان از رشد قیمت بلیت جلوگیری کنند.
او اضافه می‌کند: باتوجه به اینکه در دولت دهم قیمت‌گذاری بلیت به صورت تکلیفی انجام می‌شد شرکت‌های هواپیمایی این امکان را نداشتند که افزایش هزینه‌های وارده از جمله تغییر قیمت ارز را در قیمت نهایی بلیت در نظر بگیرند چون قیمت بلیت ثابت بود و این موضوع در برخی مواقع موجب می‌شد که ایرلاین‌ها ضرر کنند اما در حال حاضر و باتوجه به آزادسازی قیمت بلیت، با افزایش قیمت ارز شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند این رشد قیمت را در نرخ بلیت لحاظ کنند و زیان نبینند.
به گفته معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری، با آزادسازی قیمت بلیت دولت می‌تواند قیمت خدمات ارائه شده به شرکت‌های هواپیمایی را واقعی کند.
منظری می‌گوید: توقف عرضه ارز مبادله‌یی به ایرلاین تاثیر قابل ملاحظه‌یی در افزایش هزینه‌های آنها ندارند و نمی‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌یی همچون توقف پروازهای بین‌المللی را به همراه داشته باشد.
