علیه قوم‌مداری شغلی

گروه اقتصادکلان  

وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی دستورالعملی 9‌بندی به مدیران شرکت‌های زیرمجموعه«شستا» ابلاغ کرده که در آن اصلاح و تغییر برخی رویه‌های رانت‌ساز در این شرکت مورد هدف قرار گرفته است. براساس ابلاغیه علی ربیعی، شرکت‌های مجموعه شستا باید از این پس 9دستورالعمل شامل کاهش تصدی‌گری بنگاه‌ها، اصلاح و ارتقای بهره‌وری، انضباط مالی و نظارت مستمر بر هلدینگ‌ها، پایبندی به شفافیت، اتکا به مدیریت با ثبات و شایسته‌سالار، گسترش فعالیت‌های بین‌المللی، به کارگیری نخبگان علمی، جلوگیری از اتلاف سرمایه و پرهیز از انتصاب اقوام و خویشاوندان را سرلوحه مدیریت خود قرار دهند.

کارشناسان در تفسیر این ابلاغیه معتقدند هر چند برخی از بندهای آن کلی است اما به نظر می‌رسد، وزیر کار قصد داشته در میان این بندهای کلی مقررات سفت و سختی در زمینه گسترش رانت که در زمینه شستا مهم‌ترین آن قوم‌مداری شغلی است، اعمال کند؛ موضوعی که منشأ برخی مفاسد و انحرافات در این شرکت بزرگ اقتصادی شده که در بندهای دیگر دستورالعمل (به کارگیری نخبگان، اتلاف سرمایه، انضباط مالی و شفافیت) به آنها اشاره شده است. شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی «شستا» پیش از این ‌بارها در این خصوص مورد انتقاد کارشناسان و برخی مسوولان قرار گرفته بود تا جایی که رحیم زارع، نماینده مجلس مدیران و سیستم مدیریتی آن را با عبارات «سفارشی» و «معضل اساسی» مورد خطاب قرار داد. مدیریت رانتی شستا موضوعی جدید نیست. به عقیده کارشناسان روندی تدریجی مسبب شکل گرفتن ساختار کنونی آن شده است. ریشه‌گیری‌ای که اوج آن به سال‌های 91 برمی‌گردد، زمانی که صدای برخی از اعضای هیات امنای تامین اجتماعی هم از شدت فساد بلند شد.

 سیدمحمد یاراحمدیان، عضو هیات امنای تامین اجتماعی و رییس هیات‌مدیره مجمع عالی نمایندگان کارگران کشور در نشستی خبری در مهر ماه سال 92 به وجود فساد گسترده در شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی یا شستا هشدار داد. یاراحمدیان در این نشست اعلام کرد:«شستا محل رانت و فساد گسترده شده است.» البته در این تاریخ هیات‌مدیره جدید تازه شروع به کار کرده بود و به همین لحاظ خطاب یاراحمدی به سیستم تازه خلع شده‌یی بود که بقایای آن هنوز با قدرت در بدنه شستا حضور داشتند. در تاریخ ۳شهریور ۱۳۹۲ سعید مرتضوی و احسان یارمحمد(مدیرعامل سابق) از هیات‌مدیره خلع شدند و به جای آنها ابوالحسن فیروزآبادی و فیاض‌بخش به عنوان رییس هیات مدیره و مدیرعامل منصوب شدند.

با این حال تغییر مدیریت در این هلدینگ نتوانسته ساختار کهنه و ریشه‌دار رانت را از آن بزداید. هنوز فرزندان بسیاری از مقامات که از ژن‌های خوبی برخوردارند به عناوین مختلف در راس مدیریتی شرکت‌های زیرمجموعه شستا قرار می‌گیرند. آن طور که گفته می‌شود هیات‌مدیره شرکت‌ها علاوه بر آنکه از جنبه مادی، فریبنده است از لحاظ قدرت اثرگذاری در جذب و استخدام نزدیکان در شرکت مد نظر نیز اهمیت دوچندانی می‌یابد. طبق رویه موجود، اعضای هیات‌مدیره شرکت‌های تجاری حقوق ماهیانه دریافت نمی‌کنند اما از پاداش سالانه بهره‌مند می‌شوند که بعضا به ارقام چند ده میلیونی هم می‌رسد. از سوی دیگر اشخاص متمول و برخی افراد سودجو نیز نشان داده‌اند که از حربه حضور در هیات‌مدیره شرکت‌های شستا و منافع بعدی آن(پاداش سالانه بالا و قدرت مانور در استخدام نزدیکان و آشنایان) به منزله نوعی ابزار تطمیع بهره می‌برند.

شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی 35سال پیش با سرمایه اولیه 2میلیارد تومان تاسیس شد اما امروز میزان دارایی‌های در گردش و دفتری این شرکت بالغ بر 30هزارمیلیارد تومان است.

براساس گفته‌های رضا نوروززاده، مدیرعامل سابق این شرکت اگر گردش مالی سالانه 30هزارمیلیاردی را با اموال و دارایی‌ها این شرکت جمع کنیم، ارزش دارایی‌ها و گردش مالی شستا به بیش از80هزارمیلیارد تومان می‌رسد.

شرکت‌های زیرمجموعه شستا این شرکت از 9هلدینگ در زمینه نفت وگاز، سیمان، فولاد، صنایع دارویی و دیگر صنایع تشکیل شده و تعداد شرکت‌های زیرمجموعه این هلدینگ‌ها به 400شرکت می‌رسد.

با این حال این غول بزرگ اقتصادی که امروز 20درصد بازار سرمایه کشور را در اختیار دارد، سوددهی چندانی ندارد.