ضرورت راه‌اندازی بازار آتی زعفران
گروه بورس
بورس کالای ایران می‌تواند بستری امن برای عرضه محصولات به صورت شفاف و در سطح بین‌المللی فعالیت کند. عرضه محصولات مختلف در این بازار به نوعی می‌تواند دست دلالان را از روند تعیین قیمت یا سایر موارد به نوعی کوتاه کند. از همین‌رو، با توجه به اینکه کشور ایران در ارائه برخی از محصولات از جمله زعفران پتانسیل قابل ملاحظه‌یی دارد، در نتیجه این بازار می‌تواند با استفاده از ابزارهای مختلف زمینه را برای جهانی شدن زعفران ایران در سطح دنیا فراهم کند.
براین اساس، معاملات زعفران در این بازار از مدت‌ها پیش و در واقع از ابتدای کار این بورس در سال ۸۸ برقرار بوده است. رونق معاملات این محصول در بورس کالا می‌تواند به شناخته شدن برند زعفران در جهان منجر شود. درواقع از آنجایی که استانداردهای بورس کالا می‌تواند خیال خریداران خارجی را از بابت کیفیت محصول راحت کند، مشتریان خارجی به جای مراجعه به دلالان مستقیما از بورس کالای ایران خرید خواهند کرد و این اتفاق به مرور زمان به شناخته شدن زعفران در جهان به عنوان یک کالای ایرانی می‌انجامد. اما رونق معاملات زعفران در بورس کالا شرایطی را می‌طلبد که باید با برنامه‌ریزی مناسب به آن دست یافت؛ این شرایط طی سال‌های گذشته و به مرور زمان در بورس کالا ایجاد شده است. براین اساس علاوه بر انجام معاملات این محصول در بازار فیزیکی بورس کالا، سال گذشته معاملات گواهی سپرده زعفران در بورس کالا نیز راه‌اندازی شد.
در ادامه این روند، انبار شرکت زرین زعفران مشرق زمین در تربت حیدریه به عنوان دومین انبار بورس کالا برای معاملات گواهی سپرده زعفران پذیرش شد. طبیعتا با افزایش تعداد انبارهای پذیرش شده در بورس کالا معاملات آن توسعه بیشتری خواهد یافت، اما از سوی دیگر راه‌اندازی بازار آتی زعفران می‌تواند سبد ابزار معاملاتی این کالا را تکمیل کند.
براین اساس، اکبر میرزاپور سرپرست مدیریت توسعه بازار فیزیکی در خصوص دلایلی استفاده از ابزار گواهی سپرده کالایی برای زعفران گفت: زعفران به عنوان دومین دارایی بعد از سکه طلا برای ایجاد ابزار گواهی سپرده کالایی مناسب تشخیص داده شد. دلیل این امر امکان نگهداری این کالا به مدت قابل قبول، قیمت مناسب برای ایجاد یک بازار بزرگ مالی و عمق بالای بازار با توجه به حجم تولید و معاملات آن در کشور بوده است. براین اساس راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی برای زعفران در دستور کار قرار گرفت و در سال گذشته نخستین انبار نگهداری زعفران در مشهد مقدس از سوی بورس کالا پذیرش شد و معاملات آن در حال حاضر در بورس کالا جریان دارد. از سوی دیگر در تیر امسال نیز دومین انبار برای معاملات گواهی سپرده زعفران در شهر تربت حیدریه آغاز به کار کرد که از آنجایی که این شهر یکی از مراکز اصلی تولید زعفران در کشور است، این بازار می‌تواند نقش موثری در گسترش بازار گواهی سپرده کالایی ایفا کند. وی با اشاره به تعیین کیفیت زعفران در انبارهای پذیرش شده نیز عنوان کرد: آزمایش‌های انجام شده در انبارهای مورد پذیرش بورس کالا یکسری آزمایش‌های متعارف و قابل قبول برای خریداران داخلی است؛ اما اگر خریدار خارجی بخواهد زعفران را از این انبارها خریداری کند می‌تواند آزمایش‌های دیگری از جمله میکروبیولوژی یا فلزات سنگین را با پرداخت هزینه درخواست نماید. همچنین اگر خریداری بخواهد پس از تحویل گرفتن کالا آن را به بازارهای خارجی صادر کند باید آزمایش‌های لازم برای صادرات را انجام دهد. وی گفت: این موضوع براساس عرف بازار در نظر گرفته شده است، هزینه خدمات انبار برای ارزیابی محصول و نمونه‌گیری به مبلغ ۱۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است که به صورت نقدی توسط کشاورز به انبار یا انباردار پرداخت می‌شود؛ هزینه ارزیابی محصول برای کالای تحویلی کمتر از یک کیلوگرم نیز به مبلغ ۱۵هزار تومان است.
به گزارش اقتصاد آنلاین، میرزاپور بیان کرد: ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است و به دلیل تنوع آب و هوایی، این محصول با کیفیت عالی عرضه می‌شود. از سوی دیگر تولید زعفران ایران طی چند سال اخیر با رشد مواجه بوده که میزان زیادی از این تولیدات (حدود ۲۰۰ تن) صادر می‌شود و با توجه به اینکه یکی از برنامه‌های شرکت بورس کالای ایران تقویت رینگ صادراتی است این امکان وجود دارد که معاملات زعفران در رینگ صادراتی بورس کالا و در قالب گواهی سپرده کالایی صورت گیرد و همچنین آزمایش‌های مربوط به کیفیت زعفران هم در انبار پذیرش شده انجام شود. البته یادآوری این نکته نیز ضروری است که در حال حاضر مشتریان خارجی هم می‌توانند مشتریان گواهی سپرده کالایی زعفران باشند و زعفران خریداری کنند یا حتی به عنوان عرضه‌کننده زعفران در بازار حضور داشته باشند.
هزینه نگهداری زعفران
وی درخصوص هزینه نگهداری زعفران در این انبار ابراز داشت: نکته قابل توجه این است که این هزینه بسیار جزئی بوده و برای هر گرم زعفران حدود یک ریال در روز است. هزینه انبارداری برای جبران خدمات انبار برای توزین، افت وزنی، نگهداری در بسته‌های مشخص شده توسط بورس و... بوده و غیر از هزینه تعیین شده، هیچ مبلغ دیگری به انبار یا انباردار پرداخت نخواهد شد. وی افزود: هر بازار کالایی معمولا ذی‌نفعانی دارد که عرضه در بورس کالا به دلیل شفافیت معاملات با منافع این اشخاص در تضاد است، بنابراین بسیار طبیعی است که عده‌یی ساز مخالفت سر دهند. این موضوع تنها برای زعفران اتفاق نیفتاده است و تاکنون هر کالایی که در بورس عرضه شده عده‌یی به مخالفت با آن پرداخته‌اند. در مورد زعفران نیز باید گفت که منافع ذی‌نفعان متفاوت است؛ تاکنون محصول توسط واسطه‌ها بر سر مزرعه و از کشاورز خریداری و معمولا در این پروسه قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار به کشاورز پیشنهاد می‌شد و به این ترتیب واسطه‌ها علاوه بر سودی که از نگهداری و فروش کالا عایدشان می‌شد از حق کشاورز نیز به نفع خود استفاده می‌کردند. اما با معامله زعفران به صورت گواهی سپرده، تعیین‌کننده قیمت، میزان تقاضا در بازار خواهد بود؛ در واقع با افزایش تعداد بازیگران، قیمت خریداری شده محصول از کشاورز به قیمت واقعی خود نزدیک‌تر شده و سهم واسطه‌گران در این بخش کاهش می‌یابد؛ بنابراین عرضه زعفران در بورس کالا و راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی برای آن قطعا با منافع عده‌یی سازگار نیست.
وی درباره راه‌اندازی گواهی سپرده زعفران عنوان کرد: جدای از اینکه عرضه زعفران در بورس کالا و به ویژه راه‌اندازی بازار گواهی سپرده کالایی برای آن نه تنها تاثیر منفی در بازار ندارد، بلکه به ساماندهی بازار این محصول کمک شایانی خواهد کرد. ضمن اینکه حجم معاملات زعفران در بورس کالا در حال حاضر به اندازه‌یی نیست که بخواهد بازار این کالا را متشنج کند. بازار زعفران نیازمند یکسری کار فرهنگ‌سازی دامنه‌دار و مداوم است تا بتوانیم از امکانات بورس کالا در راه توسعه بازار این محصول ملی گام برداریم. در حال حاضر بیش از ۱۲۰هزار کشاورز به کشت زعفران مشغولند که تولیدات آنها از ۵۰۰ گرم تا ۵۰ کیلوگرم می‌رسد، بسیاری از این تولیدکنندگان در فصل کشت تمام محصول خود را به بازار نمی‌آورند تا قیمت محصول کاهشی نشود؛ در واقع این موضوع را درک کرده‌اند که با عرضه یک‌باره محصول به بازار قیمت آن با افت شدیدی روبرو خواهد شد، پس محصول خود را به تدریج و براساس نیاز خود به بازار عرضه می‌کنند. اما متاسفانه عمده این نگهداری‌ها به صورت غیرکارشناسی است؛ بطوری که بسیاری از این افراد محصول خود را در زیرزمین و گاوصندوق نگهداری می‌کنند که می‌تواند تا حدود زیادی از کیفیت آن کاسته و قابلیت صادراتی آن را از بین ببرد.
وی گفت: براین اساس با استانداردهایی که در انبارهای مورد پذیرش بورس کالا رعایت می‌شود و با پرداخت هزینه‌یی اندک می‌توان علاوه بر راه‌اندازی سیستم فروش عادلانه به نقش‌آفرینی کشور در قیمت زعفران نیز کمک کرد. در حال حاضر ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زعفران در جهان تاثیر چندانی در تعیین قیمت آن ندارد و واسطه‌گران معمولا این کالا را به صورت فله صادر می‌کنند. این در حالی است که با عرضه این محصول در بورس کالا می‌توان برندهای زعفران ایرانی را به جهان معرفی کرد تا به تدریج نام زعفران با نام ایران عجین شود. این امر با استانداردسازی این محصول از طریق انبارهای مورد پذیرش بورس کالا به وجود خواهد آمد و می‌توان انواع برندهای زعفران را با بسته‌بندی‌های مناسب در بورس کالا عرضه کرد.
بازار آتی
وی در پاسخ به اینکه ابزار بورس کالا برای مطرح کردن برندهای ایرانی زعفران در دنیا چیست؟ آیا کارخانه‌های فرآوری زعفران این کالا را در بسته‌بندی مناسب تولید و عرضه می‌کنند؟ نیز بیان کرد: در حال حاضر در مورد قیر ایران این اتفاق افتاده است و قیمت قیر معامله شده در بورس کالای ایران در نشریات معتبر جهانی منتشر و به آن استناد می‌شود. این در حالی است که قیر ایران از سال‌ها پیش به کشورهای خارجی صادر می‌شد، اما هیچگاه هیچ نامی از ایران به عنوان تولیدکننده آن وجود نداشت.
این شرایط در حال حاضر در مورد زعفران وجود دارد و خریداران خارجی کمتر زعفران را با نام ایران را می‌شناسند. این در حالی است که برندهای ایرانی زعفران توانایی تولید و بسته‌بندی مناسب این محصول را دارند، اما طرف خارجی معمولا در مورد کیفیت آن ابراز نگرانی می‌کند. این مشکل با انجام معاملات زعفران در بستر بورس کالا قابل رفع شدن است؛ چرا که بورس محصول معامله شده را از هر لحاظ تضمین می‌کند و به این ترتیب دغدغه خریدار خارجی رفع خواهد شد. در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌های معتبر صنعتی محصولات خود را در بورس فلزات لندن (LME) عرضه می‌کنند تا از برند این بورس برای اعتباربخشی به کالای خود بهره‌مند شوند.
از سوی دیگر بسیاری از برندهای دیگر دنیا تمایل به عرضه محصولات خود در این بورس دارند تا از مزایای عرضه در آن استفاده کنند. وی درباره مزیت دیگر گواهی سپرده زعفران نیز عنوان کرد: یکی از برنامه‌های اصلی امکان وثیقه قرار دادن گواهی سپرده کالایی و تامین مالی به پشتوانه این اوراق است. در این زمینه در حال پیگیری هستیم که این امکان فراهم شود تا دارندگان این اوراق بتوانند به واسطه آن از نهادهای مالی وام دریافت کنند. براین اساس با برخی از بانک‌های رسمی کشور صحبت‌هایی انجام و دغدغه‌هایی از سوی بانک‌ها از بابت بازپرداخت وام مطرح شده که باید بتوانیم به این دغدغه‌ها پاسخ دهیم. میرزاپور درباره راه‌اندازی بازار آتی برای زعفران ابراز داشت: قرارداد آتی یکی از الزامات تکمیل زنجیره بازار هر کالایی به شمار می‌رود. براین اساس با عرضه فیزیکی، گواهی سپرده کالایی و راه‌اندازی معاملات آتی بازار هر کالایی زنجیره ابزارهای آن تکمیل خواهد شد. در مورد زعفران در حال حاضر هم عرضه فیزیکی در بورس کالا انجام می‌شود و هم گواهی سپرده کالایی آن راه‌اندازی شده است. تنها گزینه باقی مانده راه‌اندازی بازار آتی زعفران است که امیدواریم مقدمات راه‌اندازی آن در بورس کالا هر چه زودتر فراهم شود. با ایجاد بازار آتی ریسک تولیدکننده زعفران تا حدود زیادی پوشش داده می‌شود و خیال تولیدکننده از بابت فروش محصول خود در آینده راحت خواهد بود.
