تصمیم ناتمام احمدشاه برای انتقال پایتخت به اصفهان

بیست و دوم آبان سال 94 و در جریان جنگ جهانی اول، احمدشاه قاجار با نزدیک شدن نظامیان روسیه به تهران، به مقام‌های انگلیس و روسیه اطلاع داد که پایتخت را از تهران به اصفهان انتقال می‌دهد.

23 آبان 1294 جلسه فوق‌العاده و محرمانه مجلس با حضور اعضای حاضر در تهران تشکیل شد و در آن پیغام احمدشاه، خطاب به مجلس مبنی بر انتقال موقت پایتخت به اصفهان قرائت شد. شاه در این پیام دستور داده بود که نمایندگان ملت به همراه شاه، دولت و کارگزاران کشور به سوی اصفهان عزیمت کنند. این پیام و همچنین انتشار اخباری درباره نزدیک شدن ارتش روسیه به تهران همه را متوجه حساسیت موضوع کرد و مجال مذاکره و مباحثه باقی نگذاشت. بی‌درنگ هر یک از نمایندگان همچون اعضای دولت و شخص شاه، همگام با مردم مشغول تدارک وسایل سفر شدند. شاه اسباب سفر را کاملا تهیه کرد و لباس سفر دربر کرد و کلیه جواهرات سلطنتی و اشیای گرانبهای خاندان قاجار را با خود همراه کرده بود و اسبان تندرو و کالسکه‌های مجهز آماده انتقال تاریخی او به اصفهان بودند.

در همین روزها وزیران مختار روسیه و انگلیس احمدشاه را ملاقات کردند تا او را از انتقال پایتخت منصرف کنند.  از طرفی، قوای روسیه که در دروازه تهران اردو زده بود به سوی قزوین بازگشت.  سفرای روس و انگلیس و ریمن لکنت وزیرمختار فرانسه، اقدامات گسترده‌یی در این رابطه کردند. آنها از همه منابع، امکانات و اهرم‌های سیاسی بهره گرفتند تا آنکه سرانجام توسط سر چارلز مارلینگ سفیر بریتانیا این تلاش‌ها نتیجه داد. او به فرمانفرما متوسل شد و بامداد هفتم محرم به اتفاق وزیرمختار روس به ملاقات شاه رفت و به او اطمینان داد که قشون روس وارد پایتخت نخواهد شد. جمعی از رجال محافظه‌کار متمایل به متفقین نیز در این فکر هماهنگی و هم‌رایی نشان دادند. سرانجام شاه در برابر تهدیدهای آشکار دو کشور و تنگناهای فراوان سیاسی که کشور را به ورطه انهدام کشانده بود، با وجود چندین‌بار مخالفت، تغییر موضع داد و از اندیشه انتقال پایتخت منصرف شد.