کویر امکانات در نقطه صفر مرزی
سیستان‌وبلوچستان، استان وسیع شرق ایران، روز گذشته میزبان نخستین سفر استانی حسن روحانی پس از آغاز به کار دولت دوازدهم بود. سیستان‌وبلوچستانی‌ها با پلاکاردهایی در دست که حکایت از مشکلات فراوان‌شان داشت به استقبال رییس‌جمهور آمده بودند تا شاید گوشه چشمی به مسائل‌شان انداخته شود. اگرچه روحانی در سخنرانی خود از آمارهایی از پروژه‌های عمرانی و برنامه‌های متعددی که برای توسعه این استان درنظر گرفته شده است، ارائه داد و برخی کارشناسان معتقدند، راه بهبود وضعیت مردم شهرهای سیستان‌وبلوچستان به نسبت دولت‌های قبل هموار شده است، اما هنوز هم مردم این استان با انواع مختلفی از فقر دست و پنجه نرم می‌کنند تا جایی که برای استقبال از رییس‌جمهور نوشته بودند: «به استان فقر و رنج خوش آمدید.»
با وجود این روز گذشته طرح گازرسانی به زاهدان افتتاح و مشعل گاز در این شهر با حضور رییس جمهور روشن شد و آن‌طور که رییس‌جمهور اعلام کرد تاکنون 55 طرح از مجموع طرح‌های وعده داده شده در سفر استانی سال 93 هیات دولت به سیستان‌وبلوچستان محقق شده است. جذب 120هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل، اجرای 600پروژه از مجموع 6000 پروژه بهداشتی و درمانی در حال اجرا در سطح کشور در استان سیستان‌وبلوچستان بخشی از آن است.
بدون برق، بدون آب
ضعف زیرساخت‌ها در همه ابعاد سیستان‌وبلوچستان را تحت‌تاثیر قرار داده است. مهم‌ترین مساله را می‌توان کمبود و با نگاه دقیق‌تر نبود آب آشامیدنی در برخی شهرها و روستاهای این استان دانست. در حالی که از بحران آب در سال‌های آینده صحبت می‌کنیم، در گوشه‌یی از ایران، مردمی هستند که داشتن آب پاکیزه همواره برایشان شرایط بحرانی داشته و دارد هوا که گرم می‌شود، بی‌آبی هم شروع شده و مردم برای گرفتن آب مقابل تانکرها صف می‌بندند. بنا به گفته حسینعلی شهریاری، نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون بهداشت و درمان، بیش از 3 هزار روستا در استان سیستان‌وبلوچستان با مشکلات تهیه آب شرب مواجه هستند که باید برای تهیه آب سالم برای آنها اقدام جدی صورت بگیرد.
علیم یارمحمدی، دیگر نماینده زاهدان در مجلس است که از بی‌توجهی دولت به تامین آب و برق اهالی استان سیستان‌وبلوچستان انتقادکرده و می‌گوید: «هر دو روز یک‌بار، اگر ماشین خراب نشود به روش سقایی ۱۵ لیتر آب به مردم می‌دهند و مردم آب لوله‌کشی و بهداشتی ندارند.»
اوافزود: «متاسفانه مدیران استانی و ملی علاقه‌یی به شهرستان‌های حاشیه‌یی کشور ندارند و فقط وقتی از مردم این استان‌ها رأی می‌خواهند یاد آنها می‌افتند. متاسفانه شبکه‌ها و زیرساخت‌ها و پست‌های برق در این استان مشکل دارند لذا برق با ولتاژی ضعیف به خانه‌های مردم می‌رسد. ولتاژ برق در شهرهای این استان به کمتر از ۱۱۰ ولت می‌رسد و خانه‌های مردم در روشنایی مشکلاتی دارند.»
فقر بر چهره مدارس
هنوز هم چهره ضعف امکانات آموزشی و بهداشتی در سیستان‌وبلوچستان پررنگ بوده و لبخند کودکان در این استان با ناامیدی همراه است. کودکانی که اغلب از امکانات اولیه مانند داشتن مدارس استاندارد، مهدکودک حتی کفش و وسایل بازی هم محروم هستند. از سال 1385، روند بازسازی و بهسازی مدارس این استان شروع شد اما هنوز هم فضای آموزشی دانش‌آموزان سیستانی‌وبلوچستانی تا رسیدن به استاندارد راه درازی در پیش دارد و هنوز هم تصویر کودکان و نوجوانانی که در کپر درس می‌خوانند با نام این استان پیوند خورده است. به گفته علیرضا راشکی مدیرکل نوسازی و تجهیز مدارس استان سیستان‌وبلوچستان تاکنون، 4 هزار کلاس درس استان تخریب، بازسازی و مقاوم‌سازی شد که این معادل نیمی از کلاس‌های درس است. حدود 6 هزار و 200 کلاس درس دیگر در سطح استان سیستان‌وبلوچستان تخریبی و 597 کلاس نیز خشتی و گلی است.
وی با اشاره به اینکه کلاس‌های درس خشتی و گلی عمدتا در مناطق روستایی و محروم از توابع سراوان، راسک، سیب و سوران، قصرقند و جاسک مشاهده می‌شود، گفت: مدارس خشتی و گلی بعد از مدارس کپری نابه‌سامان‌ترین فضاهای آموزشی استان سیستان‌وبلوچستان هستند. یک‌هزار مدرسه کپری در سطح استان وجود داشت که از سال 87-86 و ابتدای 88 در دستورکار قرار گرفت و موفق شدیم آنها را جمع‌آوری و مدارس استاندارد را جایگزین آنها کنیم. اما هم‌اکنون شاهد کلاس‌های دری کپری هستیم به‌دلیل آنکه شرایط اقلیمی زندگی مردم ایجاب می‌کند که در برخی موارد جابه‌جا شوند یا در بعضی روستاها به‌دلیل جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل و نبودن فضای آموزشی لازم، کلاس درس کپری ایجاد شده است. راشکی با ابراز اینکه «کلاس‌های درس کپری در توابع فنوج و شهرستان مهرستان شناسایی شده و کلاس پیش‌ساخته برای آنها فرستاده‌ایم»، مطرح کرد: مهر امسال حدود 50 کلاس درس کپری به ما گزارش شد که شکل‌گیری آنها به‌دلیل جذب دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل است.
او در یک جمع‌بندی کلی از وضعیت مدارس استان سیستان‌وبلوچستان بیان کرد: «طبق بازرسی‌هایی که از مدارس مناطق روستایی و محروم استان توسط کارشناسان به عمل آمد درحال حاضر ۷۰۸ مدرسه خشت وگلی در استان وجود دارد که به‌شدت نیازمند تخریب‌وبازسازی است. همچنین ۵۴۳ کلاس درس کانکسی در سیستان‌وبلوچستان وجود دارد. درحالی که تلاش شده تا تعدادی از مدارس فرسوده که هر لحظه احتمال فروریختن آنها می‌رود، تخریب ونوسازی شوند با وجود این تنها موفق شدیم طی سال گذشته ۳۹۰ کلاس درس خشتی و گلی را تخریب کرده که به مرور از نو ساخته خواهند شد. با وجود این با تمام این اقدامات بازهم باید پنج هزار کلاس درس در سیستان‌وبلوچستان ساخته شود.»
استاندارد نبودن مدارس از یک طرف و کمبود نیروی انسانی از سوی دیگر دانش‌آموزان سیستان‌وبلوچستانی را در محرومیت آموزشی نگه داشته است. تا جایی که علی کرد نماینده خاش، میرجاوه، کورین و نصرت‌آباد در مجلس شورای اسلامی معتقد است وضعیت نیروی انسانی در استان سیستان‌وبلوچستان به نسبت روزهای ابتدایی انقلاب پسرفت هم داشته است. آن‌طور که او می‌گوید: «دولت و سازمان برنامه و بودجه باید ردیفی در بودجه اختصاص داده و در هر محل و منطقه، از نیروهای تحصیلکرده همان منطقه به صورت ویژه معلم جذب کنند. پس از 38سال از عمرانقلاب، بعد از 10سال برای جذب نیروی 500نفر به استان مجوز می‌دهند و باتوجه به آنکه رشد جمعیت دانش‌آموز وجود دارد اما مورد بی‌مهری کامل قرار گرفته‌ایم. در بسیاری از مناطق استان، یک معلم دروس فیزیک، شیمی، ریاضی و زیست را تدریس می‌کند.»
او افزود: «70 درصد مدارس حوزه انتخابیه خاش، میرجاوه، کورین و نصرت‌آباد مخصوصا در روستاها، غیر استاندارد بوده و دانش‌آموزان در مدارس خشتی، گلی و بعضا در مدارس واگذاری از طرف مردم و در بسیاری از مناطق، در سیاه‌چادر درس می‌خوانند. باید تمام خیرین کشور در این استان سرازیر شود و شورای خیرین فعال شده و در بحث ساخت و ساز، به همراه دولت، یک ردیف در قانون فقط برای ساخت فضای آموزشی سیستان‌وبلوچستان اختصاص یابد.»
کمبود امکانات بهداشتی
کمبود فضا و غیراستاندارد بودن امکانات آموزشی تنها مشکل استان سیستان‌وبلوچستان نیست. اگرچه در سال‌های اخیر اقدامات متعددی در زمینه استقرار خدمات بهداشتی و درمانی در استان سیستان‌وبلوچستان انجام شده اما هنوز کمبود‌ها بسیار است.
آن‌طور که حسن قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت همزمان با سفر رییس‌جمهور به استان سیستان‌وبلوچستان اعلام کرد، 11درصد پروژه‌های عمرانی کل کشور شامل 1044 پروژه عمرانی زیرمجموعه وزارت بهداشت در سطح استان سیستان‌وبلوچستان در حال احداث است.
11 بیمارستان در دولت یازدهم احداث شده و در
2 سال آینده هم 8 بیمارستان در این استان احداث می‌شود. قاضی‌زاده هاشمی معتقد است امروز همه بیمارستان‌های سیستان‌وبلوچستان دارای پزشک متخصص هستند. 38درصد از مرگ مادران باردار سیستان‌وبلوچستان کاسته شده، 85درصد بروز تالاسمی و 75درصد مالاریا کاهش یافته و در طول
3 سال گذشته پس از 40 سال هیچ موردی از بیماری وبا در این استان دیده نشده است.
او همچنین اعلام کرد، کلینیک عدالت زاهدان با 15میلیارد تومان اعتبار، طرح توسعه و تجهیز بیمارستان خاتم‌الانبیای زاهدان و 23 طرح دیگر شامل خانه‌های بهداشت و مراکز اورژانس از جمله طرح‌های توسعه شبکه‌های بهداشتی در این استان است. اما تمامی این آمار و اطلاعات در حالی است که به دلیل خشکسالی‌های اخیر، سیستان‌وبلوچستان رکورددار بیماری‌های تنفسی بوده است. آن‌طور که علی‌اکبر نصیری رییس دانشگاه علوم پزشکی زابل می‌گوید، هر سال به دلیل استنشاق ریزگردهای ناشی از خشک شدن بستر تالاب هامون، شرایط نامساعد اقتصادی و معیشتی در منطقه سیستان، بسیاری از مردم این منطقه به بیماری‌های تنفسی آسم، برونشیت مزمن و سل مبتلا می‌شوند. در حالی که هیچ مرکز تخصصی ریوی در این منطقه وجود نداشته و مبتلایان به این بیماری در بخش عمومی بیمارستان امیرالمومنین شهر زابل بستری و درمان می‌شوند، درحالی که این بیمارستان هم از فوق‌تخصص ریه بی‌بهره است. اگرچه در تمام شهرستان‌های استان سیستان‌وبلوچستان، کمبود امکانات بهداشتی وجود دارد اما این میان، چابهار که یکی از شهرهای استراتژیک جنوب کشورمحسوب می‌شود، هنوز هم با داشتن 283 هزار نفر جمعیت تنها یک بیمارستان 182 تخت خوابی دارد و نخستین درخواست مردم این شهر از مسوولان، احداث بیمارستان
540 تختخوابی است که تاکنون پیگیری‌های بسیاری برای آن انجام شده اما هنوز به نتیجه نرسیده است.
چابهار را دریابیم
در حالی که آمار بیکاری در استان سیستان‌وبلوچستان بالاترین رقم را در مقایسه با همه استان‌های کشور دارد، اما هنوز هم سهم مردم این استان در طرح‌های توسعه‌یی که در چند سال اخیر در این استان اجرا شده، چندان چشمگیر نیست. اگرچه منطقه آزاد تجاری چابهار تنها بندر متصل به اقیانوس در ایران است اما تاکنون استفاده مناسبی از این ظرفیت نشده است در حالی که شواهد جنگ ایران و عراق نشان‌دهنده آن است که این بندر از امنیت بالایی برخوردار است اما به نسبت 7منطقه آزاد دیگر، توسعه کمتری داشته که تسریع در عملکرد احداث راه آهن چابهار به زاهدان شاید عاملی باشد که نه تنها رونق این منطقه آزادرا به هماره داشته باشد، بلکه از این طریق بخشی از مشکلات بیکاری مردم در استان سیستان‌وبلوچستان را هم حل کند. حال آنکه مانند بسیاری از طرح‌های توسعه‌یی و عمرانی افراد غیربومی به کار گرفته می‌شوند و در شرایط فعلی بیکاری در سیستان‌وبلوچستان رکورد زده است. به گفته حسینعلی شهریاری نماینده خاش، میرجاوه و نصرت‌آباد در مجلس شورای اسلامی، نرخ بیکاری در این استان به بیش از
۵۰ درصد رسیده است.
