کالاهای صادراتی و وارداتی تناسب ندارند
اتاق بازرگانی تهران در گزارشی به موضوع کارنامه تجارت خارجی ایران در هشتماه اول امسال پرداخت. براساس این گزارش در هشتماهه نخست سال 93 معادل 31میلیارد و 447میلیون دلار کالا از ایران صادر شد که این عدد نسبت به مدت مشابه سال قبل 19.72درصد رشد داشته است. این درحالی است که در کل سال 92 رشد صادرات تنها 0.43درصد افزایش داشته است. در مقابل در بخش واردات در هشتماهه نخست 34میلیارد و 254میلیون دلار کالا به کشور وارد شده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 20.22درصد افزایش داشته است. اما سوال اساسی این است که این واردات در چه ماههایی و در چه کالاهایی رشد اساسی داشته است.
براساس این گزارش در ماه اول سال، حجم واردات کمتر از صادرات بود ولی این تراز تجاری مثبت تنها تا اردیبهشت دوام آورد و در این ماه واردات بر صادرات فزونی گرفت. این روند در خرداد تقویت و باوجود کاهش واردات اما صادرات کاهش بسیار بیشتری را تجربه کرد. تیر بعد از اردیبهشت یکی از بهترین ماههای تجارت خارجی ایران بود ولی در طول تابستان شاهد روند نسبتا ثابت و تا حدی نزولی تجارت خارجی بودیم. با شروع پاییز وضعیت بهتر شد و در نهایت آبان مجددا صادرات بر واردات فزونی گرفت. بهنظر میرسد که اگر این روند بخواهد ادامه پیدا کند در ماههای بعد تراز تجاری منفی ایران اندکی تعدیل شود.
در هشتماهه نخست سال 93 متوسط قیمت یک تن کالای صادراتی (جز میعانات گازی) معادل 446دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 13.78درصد افزایش داشته است. همچنین در هشتماهه نخست سال 93 متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی معادل 1308 دلار بوده که نسبت به هشتماهه سال قبل، 12.57درصد کاهش داشته است. با این حساب متوسط ارزش هرتن کالای وارداتی بیش از سه برابر قیمت هر تن کالای صادراتی است.
واردات گندم باوجود وعدهها
براساس این گزارش طی هشتماهه ابتدای سال 93 واردات گندم در حالی 67درصد رشد کرده است که وزارت کشاورزی سیاست خرید تضمینی از کشاورزان و حرکت به سمت خودکفایی را دنبال میکند. درحالی که وزارت کشاورزی براساس برآورد میزان تولید و خرید تضمینی گندم در سال جاری، نیاز به واردات این محصول را حدود یکمیلیون تن اعلام کرد. با گذشت یک فصل از سال فقط در بهار بیش از دومیلیون تن گندم وارد شده و همچنان هم واردات ادامه دارد. طی هشتماهه نخست امسال سهمیلیون و 753هزار تن دانه سخت گندم به ارزش بالغ بر 1299میلیوندلار به کشور وارد شده که از نظر وزنی بیش از 86درصد و از نظر ارزشی 67درصد نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته افزایش داشته است.
همچنین این گزارش اعلام میکند که عمده واردات کشور را ماشینآلات مکانیکی، کالاهای اساسی خوراکی، ماشینآلات برقی، محصولات فولادی، محصولات پلاستیکی، محصولات دارویی و قطعات منفصله خودرو تشکیل دادهاند. محصولات وارداتی در مقایسه با محصولات صادراتی کشور از درجه استراتژیک بالاتری برخوردارند و برخلاف محصولات صادراتی که عمدتا مواد خام و با ارزش افزوده پایین هستند، محصولات وارداتی عمدتا کالاهای اساسی خوراکی و تولیدات با تکنولوژی بالا هستند. ازسوی دیگر در هشتماه نخست سال جاری اقلام عمده صادراتی کشور (بدون احتساب میعانات گازی) را عموما محصولات پتروشیمیایی، پالایشگاهی و معدنی با ارزشافزوده پایین تشکیل میدهند. در شرایطی که کشوری صادرکننده مواد خام باشد که دارای جایگزین در کشورهای دیگر است و واردکننده محصولات با ارزش افزوده باشد، حتی باوجود برابری میزان صادرات و واردات، در عرصه تجاری دچار وابستگی است و نشان از آسیبپذیری بالای تجارت خارجی این کشور دارد.
تجارت ایران با اقتصاد مقاومتی منطبق نیست
اتاق تهران در این گزارش تاکید دارد که باتوجه به آنچه گفته شد بهنظر میرسد گرچه کشورمان از یک تناسب نسبی از نظر میزان واردات و صادرات برخوردار است ولی از نظر محتوای کالاهای مبادله شده وضعیت مناسبی ندارد و تنها به لطف صادرات مواد خام، محصولات کمتر فرآوری شده و محصولات انرژیبر توانسته است کالاهای اساسی و با تکنولوژی بالای مورد نیاز خود را تامین کند. همچنین پایین بودن سهم اقتصاد دانشبنیان از تولید و صادرات کشور با سیاستهای اقتصاد مقاومتی که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، سازگاری ندارد.