شطرنج برجامی
بهاره مهاجری
معاون سردبیر
پنج‌شنبه گذشته برای دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا و نیکی هیلی سفیر دایمی ایالات‌متحده در سازمان ملل، روز سختی بود. نیکی هیلی که از دو روز پیش‌تر با کمپین رسانه‌یی درصدد آماده‌سازی افکار عمومی برای محکومیت جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد درپی ناآرامی‌های اخیر بود، به طرز بی‌سابقه‌یی به در بسته برخورد کرد و اعضای شورا از پیشنهاد نیکی هیلی استقبال نکردند. ختم جلسه شورا از نگاه رسانه‌های امریکایی منتقد دولت جالب‌توجه بود. بعضی رسانه‌ها با لحن تمسخرآمیزی به توصیف نتایج این نشست پرداختند و برخی با اشاره به نشست شورای امنیت، جلسه دو هفته پیش از آن را یادآوری کردند که نیکی هیلی با نمایش بقایای موشکی که از یمن به ریاض شلیک شده بود، سعی داشت سازمان ملل را قانع کند که این موشک ساخت ایران است و جمهوری اسلامی خلاف تعهدات بین‌المللی به انصارالله موشک داده است، اما دبیرکل تصریح کرد هیچ سندی مبنی بر تایید ادعای نیکی هیلی وجود ندارد! رسانه‌های امریکایی این پرسش را طرح کردند که تا چه زمانی وجهه ایالات‌متحده باید به خاطر کینه‌های نیکی هیلی از ایران مخدوش شود. در این رابطه، وقتی نیکی هیلی به سمت جدید منصوب شد، فارین پالیسی در گزارشی نوشت که نیکی هیلی یکی از مخالفان سرسخت حکومت ایران است و دایما در گوش ترامپ از ایران بدگویی می‌کند. بنا به توصیف این نشریه، نیکی هیلی به اندازه 50 درصد کابینه ترامپ علیه ایران است.
به هر روی، دو نمایش اخیری که دولت امریکا درصدد اجرای آن برآمد، می‌توانست زمینه‌ساز حرکتی باشد که ترامپ و نیکی هیلی بر آن اصرار می‌ورزند و در همین ارتباط به‌دنبال جلب حمایت سایر کشورها هستند؛ یعنی خروج از برجام.
زمانی که ترامپ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا شد، هیچ ابایی از آن نداشت که برجام را ننگین بخواند و به خاطر آن اوباما رییس‌جمهور وقت ایالات‌متحده و جان کری وزیر وقت امور خارجه را سرزنش کند ولی در این راه کمتر عضوی از جامعه نخبگان امریکا با وی همراه بوده است، حتی وزیر امور خارجه دولتش، تیلرسون، هم در این زمینه با ترامپ اختلاف‌نظر دارد. از این رو او و هیلی در پی جلب حمایت‌های خارجی برای محکوم کردن جمهوری اسلامی (بدون هیچ حد و مرزی) بودند تا نشان دهند ایران یا از برجام تخطی کرده یا از اصول و موازین حقوق بین‌الملل، که البته تاکنون دست خالی برگشته‌اند.
در این حال چهار روز دیگر سرنوشت ترامپ و برجام مشخص می‌شود. ترامپ تا روز سیزدهم ژانویه (شنبه) فرصت دارد نظر صریح خود را درخصوص برجام ابراز کند. باتوجه به موضع‌گیری‌های قبلی ترامپ می‌توان حدس زد که نظر وی چیست و شاید از همین رو باشد که عراقچی، عضو تیم مذاکره‌کننده ایران با گروه 1+5، به‌تازگی گفت؛ خود را برای تمام سناریوها آماده کرده‌ایم یا ظریف، وزیر امور خارجه ایران، اعلام کرد با اعضای اروپایی 1+5 درخصوص برجام مذاکره خواهیم کرد. این نشانه‌ها حاکی از آن است که جمهوری اسلامی خود را برای خروج امریکا از برجام آماده می‌کند. ولی سوال این است که ایران چه می‌تواند بکند؟
1- واقعیت آن است که همیاری و همکاری‌های جهانی که طی این مدت در سازمان ملل متحد با ایران به وجود آمده، از ثمره‌های برجام بوده است. اگر برجام نبود یا ایران مواضعی مشابه مواضع ترامپ اتخاذ می‌کرد، موقعیت بین‌المللی ایران در وضعیت بدتری قرار می‌گرفت که بی‌شک بر آرامش اقتصادی و سیاسی منطقه‌یی ایران هم تاثیر می‌گذاشت.
2- خوشبختانه وضعیت بین‌المللی امریکا پس از ترامپ شکننده‌تر شده است. کاهش اعتبار ایالات‌متحده در سیاست بین‌الملل که نخبگان امریکا به آن اذعان دارند (چنانکه مادلین آلبرایت وزیر خارجه دولت کلینتون، در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان صراحتا به آن اشاره کرد)، امریکا را در موقعیتی قرار داده که حتی کشورهای دوست و متحد نیز در مواضع بین‌المللی (که می‌تواند تنش‌زا باشد) با دولت امریکا همراهی نمی‌کنند. نمونه بارز آن نشست مجمع عمومی سازمان ملل درخصوص تغییر پایتخت اسراییل بود که جز رژیم صهیونیستی و چند جزیره کوچک، کشور دیگری با وجود تهدید هیلی با امریکا همسو نشد. این وضعیتی است که ایران می‌تواند به‌خوبی با حفظ برجام از آن بهره‌برداری کند. به اعتبار این، سیاست جمهوری اسلامی ایران در حفظ برجام، همیاری کشورهای دیگر را هم در پی خواهد داشت.
