بسترهای عدالت اجتماعی بودجه 97

توجه ویژه به عدالت اجتماعی و تلاش برای ریشه کن کردن فقر مطلق یکی از ویژگی‌های لایحه بودجه سال 1397 است. با تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی انتظار می‌رود بیش از گذشته شاهد کاهش شکاف طبقاتی و ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه باشیم.

پنجمین بودجه دولت تدبیر و امید در حالی به مجلس شورای اسلامی ارائه شد که این لایحه در برخی زمینه‌ها با لایحه‌های پیشین بودجه کشور تفاوت محسوسی دارد.

ایرنا در گزارشی تحلیلی افزود: برنامه‌های پیش بینی شده دولت دوازدهم در بودجه 97 موجب شده تا برخی کارشناسان این اقدامات دوازدهم را گامی در جهت اصلاح عدالت اجتماعی تلقی کنند؛ اصلاحاتی که سال‌ها در قالب شعار مطرح شد اما اجرایی کردن آن کند و در برخی مواقع غیر ممکن بود. با گذشت هفت سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، مساله پرداخت‌های نقدی تعریف شده در این قانون به خانوارهای واجد چالشی حل نشده است زیرا اغلب خانوارهای ایرانی به‌صورت ماهانه مبلغی با عنوان یارانه نقدی از دولت پول می‌گیرند. براساس قانون هدفمندی یارانه‌ها درآمد ناشی از اجرایی شدن این قانون باید صرف پرداخت نقدی به مردم و کمک به بخش تولید شود اما در هفت سال گذشته سهم عمده یا به عبارتی تمام درآمد ناشی از اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها به پرداخت نقدی اختصاص پیدا کرده است. براساس آمارهای اعلام شده از سوی مراکز رسمی در حال حاضر بیش از 76 میلیون نفر یارانه نقدی دریافت می‌کنند که با احتساب هر نفر 45هزار و 500 تومان، دولت سالانه مبلغی در حدود 42هزار میلیارد تومان در قالب یارانه نقدی به مردم پرداخت می‌کند. این شیوه از پرداخت در حالی است که براساس قانون هدفمندی یارانه‌ها، دولت مجاز است تا پایان 5 ساله اول اجرایی شدن این قانون نسبت به اصلاح برخی از پرداختی‌ها اقدام کند. اما در چند سال گذشته ثبت‌نام مجدد مردم برای دریافت یارانه و موج سواری برخی منتقدان دولت یازدهم روی حذف یارانه برخی از دهک‌ها موجب شد تا با وجود گذشت هفت سال از اجرایی شدن این قانون، شیوه پرداخت‌های نقدی مانند سال نخست باشد.

دولت در راستای اجرای عدالت اجتماعی و اجرایی کردن کامل قانون هدفمندی یارانه‌ها، در بودجه سال 97 میزان پرداختی یارانه‌های نقدی را اصلاح و بودجه این پرداختی را از 42 میلیارد تومان سال 96 به 23هزار میلیارد تومان کاهش داد. در زمینه شیوه پرداختی یارانه به دهک‌های پایین جامعه «نعمت‌الله ترکی» رییس سازمان برنامه و بودجه استان تهران دهم دی ماه اعلام کرد: در صورت حذف دهک‌های پردرآمد از لیست هدفمندی، دهک‌های پایین 4.5 برابر یارانه دریافت می‌کنند، براین اساس هر نفر از خانوار ١٩٣هزار تومان و خانوار‌های ٥ نفره بیش از ٧٠٠هزار تومان یارانه دریافت خواهند کرد. مساله ریشه کنی فقر مطلق و کاهش فاصله طبقاتی یکی از وعده‌های انتخاباتی دکتر «حسن روحانی» در زمان تبلیغات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بود. وی در نخستین نشسست خبری پس از پیروزی در انتخابات اعلام کرد: هدف دولت دوازدهم تا سال 1400 از بین بردن فقر مطلق است؛ آنچه گفتیم بر مبنای کارشناسی و برنامه‌یی بود که به مجلس ارائه کرده‌ایم.

طبق برنامه دولت دوازدهم پیش‌بینی می‌شود که یک خانوار پنج نفره که مستمری 100هزار تومانی دریافت می‌کند مبلغ 365هزار تومان نیز از محل افزایش سرانه هدفمندی دریافت کند که با این شرایط در سال 1397 هر خانواده که از سوی دولت نیازمند تشخیص داده شود ماهانه رقمی برابر با 692هزار و 500 تومان دریافت خواهد کرد. دولت دوازدهم همچنین در نخستین بودجه خود علاوه بر کمک پرداخت یارانه متداول به گروه‌های هدف، مبلغی در حدود 7هزار میلیارد تومان برای کاهش فقر مطلق در خانواده‌ها پیش بینی کرده که این میزان از نقدینگی به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی و برخی گروه‌ها از جمله زنان سرپرست خانوار و بیماران خاص پرداخت می‌شود.

همچنین به موجب بند (ج) تبصره 16 لایحه بودجه 1397، بانک مرکزی مکلف شده است 20هزار میلیارد ریال از محل سپرده‌های قرض الحسنه بانکی با معرفی نهادهای حمایتی به مددجویان و کارفرمایان طرح‌های اشتغال مددجویی تسهیلات پرداخت کند.

بیکاری یکی ازچالش‌های پیش روی کشور است؛ از 79میلیون نفر جمعیت کشور در حال حاضر حدود 3میلیون و 200 هزار نفر بیکار هستند که 42 درصد این بیکاران تحصیلات عالیه دارند. همچنین 5.4میلیون نفر نیز در حال تحصیل هستند که درآینده به جامعه متقاضیان کار اضافه می‌شوند. دولت دوازدهم برای رفع مشکل تولید و توجه به اشتغال جوانان در بودجه سالانه کشور حدود 67هزار و 400میلیارد تومان برای توسعه طرح‌های اشتغالزایی و رونق تولید پیش بینی کرده که در صورت تحقق می‌تواند گام مهمی در رونق تولید کشور به شمار‌اید. ازجمله مهم‌ترین این برنامه‌ها توجه ویژه به تولید و اشتغال از طریق اشتغال گسترده با مشارکت عمومی و خصوصی است. افزون براین در زمینه اشتغال دولت در تلاش است تا علاوه بر پرداخت مستمری ماهانه، منابعی را در برنامه توسعه خود، صرف تامین یارانه برای ایجاد اشتغال حمایتی برای افراد تحت پوشش کند. همچنین دولت برنامه‌هایی برای کمک به اشتغال، کاهش نرخ بیکاری، اشتغال فراگیر عشایری و روستایی در قالب مهارت آموزی برای سال 97 در دستور کار دارد. در این راستا تبصره 18 لایحه بودجه سال 1397 به‌گونه‌یی تنظیم شده است که بتوان حدود 700هزار میلیارد ریال منابع مالی برای اجرای برنامه‌های اشتغالزایی تدارک دید. از سویی دولت دوازدهم در راستای شکوفا شدن تولید و اشتغال زایی حدود 17 هزار میلیارد تومان از محل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، حدود 150 هزار میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی، حدود 60هزار میلیارد ریال از محل قانون توسعه اشتغال پایدار در مناطق روستایی عشایری و شهرهای زیر 10هزار نفر جمعیت و حدود 220هزار میلیارد ریال از محل منابع داخلی بانک‌ها صرف اشتغال در بخش‌های مختلف می‌کند. با اجرایی شدن این طرح‌های انتظار می‌رود نرخ بیکاری از 12.1در سال 96به 11.3 در سال 97 کاهش می‌یابد. افزایش اختیارات استان‌ها یکی دیگر از ویژگی‌های بودجه 97 است که در راستای اجرای عدالت اجتماعی و اقتصادی در مناطق مختلف کشور پیش بینی شده است. دراین بودجه 867 طرح ملی به استانی تغییر پیدا کرده که اجرا ونظارت این طرح‌ها دراختیار استان‌ها قرار می‌گیرد.

برای تامین اعتبار این طرح‌ها دولت دوازدهم برای نخستین‌بار تصمیم بر آن دارد که سهم استان‌ها را در بودجه سالانه کشور از 4.3 درصد به 24.3 درصد در سال 97 افزایش دهد. در این راستا همچنین سهم استان‌ها در اعتبارات عمرانی به بیش از 30 درصد افزایش خواهد یافت. در پایان باید گفت بودجه از جمله مهم‌ترین ابزارهای توسعه عدالت در کشور است که تحت تاثیر تصمیمات کلان مسوولان می‌تواند به شکل چشم‌گیری بر کاهش شکاف طبقاتی و افزایش عدالت اجتماعی تاثیر داشته باشد. هماهنگی و همگامی دولت و مجلس در طرح و تصویب یک بودجه عدالت محور از ضروریات کنونی جامعه است که می‌تواند بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی را حل کند.