چرا پاکستان همچنان به طالبان پناه می‌دهد؟
گروه جهان| تعلیق کمک‌های نظامی امریکا به پاکستان یکی از مهم‌ترین مجازات‌هایی بوده که واشنگتن از سال 2001 تاکنون علیه اسلام‌آباد درنظر گرفته است. پناهگاه‌های امن طالبان در افغانستان و پاکستان زمانی طولانی است که به ناامیدی امریکا منجر شده است. طالبان از ضعف دولت مرکزی در افغانستان سود می‌برد و در عین حال، از همکاری‌های پاکستان بیشترین استفاده را می‌کند. پاکستان برای نیروهای افغان و پاکستانی طالبان کمک‌های مستقیم نظامی و اطلاعاتی فراهم می‌آورد که نتیجه آن، مرگ سربازان امریکایی، سربازان امنیتی افغان و افراد غیرنظامی بوده و سبب بی‌ثباتی در افغانستان شده است.
منطق پاکستان
پاکستان همواره یکی از همسایه‌های مخرب و پردردسر برای افغانستان محسوب می‌شده است؛ این کشور تلاش کرده از نفوذ هند در افغانستان بکاهد، گروه‌های تندرو را در داخل افغانستان ایجاد کرده تا از آنها به عنوان جنگجویان نیابتی استفاده کند و با حمایت‌های تسلیحاتی و اطلاعاتی از طالبان و شبکه حقانی، بی‌ثباتی زیادی را در افغانستان ایجاد کرده است. اما سوال این است که چرا پاکستان دست به چنین اقدامات می‌زند؟
می‌توان گفت پاکستان از تبدیل شدن افغانستان به پناهگاه امن برای گروه‌های ضدپاکستانی و صحنه فعالیت قدرت‌های خارجی در هراس است، اتفاقی که همین حالا هم رخ داده! پاکستان بر این باور است که طالبان روزی قدرت سیاسی را در افغانستان به دست خواهد گرفت و نقش متحدکننده بین دو کشور را ایفا خواهد کرد؛ در میان جریان‌های سیاسی افغانستان، طالبان تنها گروه متحد پاکستان به‌شمار می‌رود.
پاکستان همچنین نگران است هدف گرفتن جریان‌های هوادار افغانستان، به واکنش در پنجاب پاکستان منجر شود. اگرچه اسلام‌آباد از دیرباز حمایت خود از گروه‌های تروریستی را انکار می‌کرده، اما این گروه‌ها عملا محصول پاکستانند؛ اگرچه این کشور کنترل زیادی روی آنها ندارد. چنین ضعفی کاهش توانایی‌های دستگاه نظامی و اطلاعاتی پاکستان را برای مخاطبان در داخلی این کشور ازجمله اپوزیسیون و سیاستمداران آشکار می‌سازد و گروه‌های شبه‌نظامی را به اقدامات بیشتر تشویق می‌کند.
از سوی دیگر، پاکستان نگران یک افغانستان قوی متحد هند است که به‌صورت بالقوه به محاصره پاکستان کمک کند. دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا در سخنرانی ماه اگوست 2017 از هند به‌عنوان اهرم فشاری بر پاکستان یاد کرد و فعالیت‌های بیشتر هند در افغانستان را خواستار شد. این اتفاق نه تنها به رفتار ملایم پاکستان کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند توهمات پاکستان درباره نفوذ هند در افغانستان را تشدید کند. پس از سخنرانی ترامپ، مقامات ارشد امریکایی مجبور شدند درصدد کاهش چنین نگرانی‌هایی در پاکستان برآیند و از نمونه اقدامات در این زمینه، می‌توان به رسمیت‌شناختن منافع قانونی پاکستان در افغانستان و علاقه‌مندی امریکا به بهبود روابط هند و پاکستان اشاره کرد.
ابزارهای امریکا
تعلیق موقت کمک‌های نظامی به پاکستان و احتمال قطع دایمی این کمک‌ها در صورتی که پاکستان تغییر رویه ندهد، تنها ابزار مستقیمی است که امریکا می‌تواند به کار بندد. اما تعلیق این کمک‌ها اگرچه با تنش‌های سیاسی در پاکستان همراه بود، آسیب چندانی در پی نخواهد داشت. بخش عمده پولی که صندوق حمایت ائتلاف امریکا به پاکستان اختصاص می‌داد تا در راستای مبارزه با تروریسم استفاده شود، از مدت‌ها پیش به‌دلیل حمایت پاکستان از شبکه حقانی، قطع شده است. کمک‌های نظامی امریکا به پاکستان در فاصله زمانی 2010 تا آگوست 2017 به 60درصد کاهش پیدا کرد، اما نتیجه ملموسی بر رفتار پاکستان نگذاشت چراکه پاکستان می‌توانست از دیگر کشورها درخواست کمک کند. روسیه همواره در جست‌وجوی فرصتی بوده تا با پاکستان همکاری نظامی داشته باشد. این کمک‌ها تاثیری بر وضعیت طالبان افغانستان نخواهند داشت چرا که روسیه هیچ‌گاه طالبان را دشمن تراز اول در افغانستان نمی‌دانسته است. پاکستان همچنین می‌تواند کمک‌های نظامی را از چین متحد دیرینه خود خواستار شود که این مساله نیز تاثیری بر طالبان در افغانستان نمی‌گذارد چرا که چین به‌دنبال اقدام تنبیهی علیه شبکه حقانی و طالبان افغانستان نیست. پاکستان همچنین می‌تواند توجه عربستان سعودی را به خود جلب کند. به هر حال، نتیجه این است که پاکستان بدون امریکا نیز می‌تواند فشارها را کنار بزند. امریکا عملا در استفاده از عامل فشار در برابر پاکستان با محدودیت‌هایی مواجه است. این در حالی است که واشنگتن مجبور است جدای از خشونت‌ها در افغانستان، منافع خود در پاکستان را نیز در نظر بگیرد: کسب اطمینان از کنترل سلاح‌های هسته‌یی پاکستان؛ بازداشتن پاکستان از استفاده تاکتیکی از سلاح‌های هسته‌یی که می‌تواند به دست تروریست‌ها بیافتد؛ بازداشتن پاکستان از رونق دوباره فعالیت‌های هسته‌ای؛ جلوگیری از جنگی تمام عیار بین پاکستان و هند و ممانعت از حمله نیابتی تروریستی توسط پاکستان در شمال هند. امریکا سعی دارد حکومتی غیرنظامی، دموکراتیک، تکنوکرات و تکثرگرا را در پاکستان تقویت و حمایت کند. هنوز هم جوانان تکنوکرات، تحصیل‌کرده و خیرخواهی در پاکستان وجود دارند که در برابر جنگ‌سالاران و قدرت‌شکنان در افغانستان مبارزه می‌کنند و این ظرفیت بالقوه پاکستان است.
سناریوهای موجود
در شرایط کنونی سه سناریوری محتمل وجود دارد که می‌تواند به پاکستان انگیزه بدهد به کاهش حمایت‌ها از طالبان و شبکه حقانی بیاندیشد یا حتی شبکه حقانی را در خاک پاکستان هدف قرار دهد: اول توسعه موثر روابط هند و پاکستان است؛ دوم این است که از قدرت شبکه اطلاعاتی دولت پاکستان کاسته می‌شود و تحت نظارت خواهد بود که این مساله با تغییراتی در ارتش و دولت پاکستان همراه می‌شود. در سناریوی سوم نیز پاکستان منابع سیاسی و فیزیکی را توسعه خواهد بخشید و به‌وسیله آن می‌تواند با گروه‌های داخلی مقابله کند؛ اگر این تهدیدها کاهش پیدا کند، پاکستان توان بیشتری برای پیگیری طالبان افغانستان و شبکه حقانی خواهد داشت. امریکا تااندازه‌یی می‌تواند از سناریوی آخر استفاده و به پاکستان کمک کند تا اصلاحاتی سیاسی انجام دهد و استراتژی مبارزه علیه تروریسم را در پیش بگیرد. اما توانایی‌های امریکا در پیشبرد دو سناریوی اول به‌شدت محدود است.
منبع: روزنامه افغانستان دیلی
