دیپلماسی ایران و ناتوانی ترامپ در نقض برجام

ترامپ با وجود ادعاهای یک‌سال گذشته علیه ایران، تعلیق تحریم‌های هسته‌یی را برای 120 روز دیگر تمدید کرد، با این حال او می‌گوید که در صورت عدم تقویت توافق از آن خارج می‌شود؛ موضوعی که کارشناسان آن را از نظر حقوقی غیر ممکن و به نوعی خودکشی سیاسی برای امریکا پیش‌بینی می‌کنند.  رییس‌جمهوری امریکا با وجود آنکه تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌یی ایران را به کنگره واگذار کرده بود، برای بار سوم آن را مشروط امضا کرد. به زعم ترامپ این آخرین بار است که تحریم‌های هسته‌یی ایران را تعلیق می‌کند. وی تعلیق دوباره تحریم‌های هسته‌یی را به اعمال تغییرات مد نظر خود در خصوص برجام مشروط و خواستار تقویت آن شده و قید کرده است که اگر تا 120 روز دیگر توافق هسته‌یی اصلاح نشود، از آن خارج خواهد شد.  تهدید به خروج امریکا از برجام و تبلیغات منفی علیه آن یکی از شعارهایی بود که ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود بر آن تاکید می‌کرد به‌طوری که وی توافق هسته‌یی را بدترین توافق تاریخ امریکا خواند.

در یک‌سال اخیر ترامپ با ادعاهای نقض حقوق بشر، دخالت در امور داخلی همسایگان و کشورهای منطقه، حمایت از تروریسم، تسلیحات موشکی و حتی کشاندن موضوع اعتراض‌های مردمی ایران به شورای امنیت، موضعی ایران‌ستیزانه را اتخاذ و به این بهانه تلاش کرده است با تهدید به خروج امریکا از برجام، کشورهای اروپایی را با خود همراه و ایران را به خروج از توافق هسته‌یی وادار کند؛ تلاش‌هایی ناکام که به نظر کارشناسان علاوه بر آشکار کردن ماهیت غیردپلماتیک تصمیم‌های ترامپ، به تنزل جایگاه و انزوای امریکا می‌انجامد.  اگرچه ترامپ با اصرار بر مواضع ضد برجامی، آن را توافقی بد و نیازمند اصلاح معرفی می‌کند، اما اتحادیه اروپا به عنوان یک معاهده موفق در کارنامه خود، آن را برای صلح و ثبات در جامعه بین‌الملل ضروری دانسته و بر حمایت و پایبندی طرف‌های برجام از آن تاکید دارد به‌طوری که در نشست مشترک برجامی که پنج شنبه بیست و یکم دی ماه (11 ژانویه) که وزیر امور خارجه کشورمان نیز در آن حضور داشت، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیران امور خارجه کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان در بیانیه‌یی بر تعهد اروپا و دولت‌های خود بر اجرای برجام به عنوان یک دستاورد منحصربه‌فرد دیپلماسی چندجانبه تاکید کردند.

نظر به ادعای ترامپ مبنی بر تمدید مشروط تعلیق تحریم‌های هسته‌یی ایران و نقش رییس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و همچنین حمایت و دعوت اتحادیه اروپا به پایبندی ترامپ، پژوهشگر ایرنا با «علی خرم» تحلیلگر، کارشناس روابط بین‌الملل و نماینده اسبق ایران در دفتر ژنو سازمان ملل متحد در خصوص این موضوع به گفت‌وگو پرداخت.

خرم بر این دیدگاه است که خروج احتمالی امریکا از برجام به انزوای سیاسی ترامپ و دولت او و به نوعی خودکشی سیاسی منجر می‌شود. ما باید مراقب باشیم که بهانه‌یی را که طرف امریکایی برجام برای نقض و خروج از توافق به دنبال آن است، فراهم نکنیم.

خرم با بیان اینکه ترامپ نمی‌تواند از نظر حقوقی برجام را نقض و از آن خارج شود به پژوهشگر ایرنا گفت: ترامپ از نظر حقوقی چاره‌یی نداشت جز اینکه تعلیق تحریم‌های هسته‌یی ایران را تمدید کند زیرا باید یک دلیل حقوقی داشته باشد که با استناد به آن از تمدید سرباز بزند زیرا همکاری ایران با آژانس همکاری مستمر و قابل قبولی بود و آژانس گزارش عملکرد ایران را مثبت ارائه کرده است. به همین دلیل دست ترامپ برای هرگونه اقدام کارشکنانه در این زمینه بسته شده است. در واقع ترامپ منتظر است که ایران در مقابل خودسری‌های امریکا، بازی را به هم بزند و برجام را نقض کند که او بر اساس آن بتواند اهداف خود را پیش ببرد.

در هر صورت برای امریکا که خود مدعی حقوق بین‌الملل و امین منشور ملل متحد است، یک خودکشی سیاسی است اگر بخواهد خلاف آن حکم براند به همین خاطر هم در این مدت نتوانست کاری بکند. زیرا علاوه بر آنکه از نظر حقوقی مشکل حقوقی جدی برای آن وجود داشت بلکه متحدین را هم مقابل خود می‌دید. پس باید راه دیگری انتخاب می‌کرد بنابراین آن را برای 120 روز دیگر تمدید کرد تا از تحریم برخی افراد و اعمال فشار، ایران را به نقض برجام وادار کند و از دیگر سو به اروپایی‌ها هم بگوید که برای آخرین بار بود که تعلیق تحریم‌ها را تمدید می‌کند. وی در طول یک سال گذشته با تهدید‌ها و ادعاهای واهی تلاش کرده که در برجام کارشکنی کند.  در واقع تمدید یک توافقنامه یا تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌یی ایران امری حقوقی است نه سیاسی اگر ترامپ از نظر حقوقی مجاز بود، همان سال گذشته و در آغاز ریاست‌جمهوری، تعلیق تحریم‌ها را تمدید نمی‌کرد. چنانکه در طول یک سال نتوانست اقدامی در این زمینه انجام دهد در 120 روز آینده نیز قادر به تغییر شرایط نخواهد بود.

خرم با تاکید بر حرکت و دیپلماسی محتاطانه و مبتنی بر عقلانیت سیاسی جمهوری اسلامی اظهار کرد: ترامپ کاری نمی‌تواند بکند مگر اینکه یک اجماع جهانی علیه ایران به وجود آورد یا اینکه ایران با دست خود برجام را نقض کند.  ترامپ برای اینکه اجماع جهانی علیه ایران را شکل دهد دست به دامان آزمایش‌های موشکی، حمایت از یمن، اعتراضات مردمی و... خواهد شد پس ایران باید با احتیاط حرکت کند که بهانه را به آنها ندهد که بوسیله آن علیه کشورمان اقدام کنند. مسلما اتحادیه اروپا نسبت به اینکه برجام، توافقی چند جانبه است و از نظر حقوقی به قدری مستحکم است که هیچ کدام از اعضا نمی‌توانند آن را برهم بزنند، آگاه است و برجام را نقض نمی‌کند، مگر اینکه ایران بخواهد توافق را نقض کند.  این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل با اشاره به مواضع ضد برجامی برخی جناح‌ها در داخل کشور افزود: در سه سال گذشته جناحی علیه این توافق ارزشمند در داخل ایران حرکت کردند و با ادعاهایی علیه برجام و سیاست خارجی کشور بر آن بوده‌اند که دولت را تحت فشار قرار دهند. اگر آنها به اشباهات خود پی ببرند، و ما در سیاست خارجی در راستای همکاری با دولت و گسترش روابط و همکاری با اتحادیه اروپا قدم‌برداریم، ترامپ نیز از ایجاد اجماع با اروپایی‌ها علیه برجام ناکام خواهد ماند.

الزام حقوقی مبنی بر پایبندی طرف‌های برجام به تعهدات خود، موضوعی است که خرم به آن پرداخت و گفت: اروپایی‌ها خود می‌دانند که حتی اگر کشوری همچون بریتانیا بخواهد با امریکا همکاری کند، از نظر حقوقی به این کار مجاز نیست. علاوه بر این آنها می‌خواهند که صلح و امنیت بین‌المللی را حفظ کنند و از این رو نمی‌توانند مقابل توافق هسته‌یی بایستند و مجبور هستند با توافقی که خود بخشی از طرف به شمار می‌روند و آن را امضا کرده‌اند، همکاری و همراهی کنند.  تا زمانی که ایران همکاری و همراهی طرف‌های غیر امریکایی برجام را با خود دارد ترامپ هیچ کاری نمی‌تواند علیه توافق انجام دهد. به این معنا که ما با روش‌های مسالمت‌آمیز و دیپلماتیک با آن با دیگر طرف‌های برجام سازش کنیم و بهانه‌یی برای نقض توافق از سوی طرف‌های برجام ایجاد نکنیم، در این صورت دست امریکا نیز در نقض توافق و تداوم تحریم‌ها بسته خواهد بود.