ناهمخوانی بودجه با ابرچالش‌های اقتصادی

 گروه اقتصاد کلان|

 رد کلیات لایحه بودجه در مجلس در حالی دولت را در بهت و حیرت فرو برد که پیش از این واکنش‌های متعددی نسبت به تغییراتی که در لایحه ایجاد شد، چه در سطح نمایندگان و چه در سطح کارشناسان مشهود بود. اما رد کلیات بودجه در مجلس نشان داد گرچه دولت دیگر فشار انتخاباتی و تلاش برای حفظ محبوبیت خود را بر دوش ندارد، اما مجلس با رویکردی که دولت در لایحه بودجه 97 در پیش گرفته است، موافق نیست.

روز یک‌شنبه نخستین روزی بود که لایحه بودجه پس از گذر از کمیسیون تلفیق در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار می‌گرفت اما اصلاحات کمیسیون تلفیق هم نتوانسته بود «اصلاحات مالی» که دولت در پیش گرفته بود را اصلاح کند. نکته جالب توجه این است که بررسی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق پس از ناآرامی‌ها صورت گرفت و احتمالا بر این اساس، کمیسیون تلفیق هم با حساسیت بیشتری لایحه را بررسی کرده است. به گفته محمدرضا پورابراهیمی، لایحه بودجه با ابرچالش‌های اقتصادی همخوانی نداشت و یکی از مهم‌ترین استدلال‌های نمایندگان برای رد کلیات بودجه هم این بود که در متن دولت و مصوبه کمیسیون تلفیق به بخش زیادی از ابرچالش‌هایی که باید نسبت به آن اقدام شود، پرداخته نشده است.

 بی‌توجهی به دغدغه‌های مردم

از نکاتی که باعث عدم مطلوبیت این لایحه از دید نمایندگان شد، مواردی بود که می‌تواند معیشت مردم را تحت‌تاثیر قرار دهد.

در این خصوص، حذف یارانه‌ها که قرار بود به صورت گسترده برای نخستین‌بار در سال آینده صورت گیرد، به‌دلیل سازوکار مبهم در اجرا و هزینه‌کرد منابع مورد مخالفت جدی نمایندگان قرار گرفت. از موارد دیگری که محمدرضا پورابراهیمی هم به آن اشاره کرده و یکی از دلایل اصلی مخالفت با لایحه بودجه دانسته، مخالفت با افزایش قیمت حامل‌های انرژی به هر صورت و حتی پلکانی و همچنین غیرقابل اتکا بودن منابع جایگزین پیشنهادی از سوی کمیسیون تلفیق است.

پورابراهیمی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه انتقادات و مباحث جدی در رابطه با بودجه 97 وجود داشت، عنوان کرد: انتظار بود بتوانیم در لایحه بودجه، هم متنی که دولت داده و هم اصلاحاتی که در کمیسیون تلفیق انجام شده بود، رویکرد حل مشکلات اساسی و محوری جامعه و نظام اجرایی کشور همخوانی داشته باشد؛ اما خیلی‌ها معتقد بودند برای موضوعات اساسی در بودجه راهکار مناسبی دیده نشده و دغدغه مردم به قوت خود باقی است.

به گفته رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، یکی از چالشی‌ترین بحث‌های لایحه بودجه سال ۹۷، افزایش قیمت حامل‌های انرژی بود که کمیسیون تلفیق با هر نوع افزایش حتی پلکانی مخالفت کرد و جایگزین آن چندان قابل اتکا نبود. یک بخش این جایگزین به موضوع کمک‌های فنی و اعتباری برمی‌‎گشت.

استنباط این بود ۲۰درصد از اعتبارات عمرانی زده می‌شود؛ این در حالی است که اعتبارات عمرانی در حال حاضر هم با مشکل مواجه است.

 فشار به صندوق توسعه و بانک‌ها

یکی دیگر از مواردی که به گفته پورابراهیمی، اقبال بد را برای لایحه بودجه در مجلس رقم زد، مساله برداشت از صندوق توسعه ملی بود که به گفته وی، با اعداد و ارقامی که درنظر گرفته شده بود، تکالیف بودجه فشار سنگینی به بانک‌ها می‌آورد. از سوی دیگر، برداشت از صندوق توسعه ملی شرایط خاص خود را دارد و با اعداد درنظر گرفته شده، دیگر عددی نمی‌ماند که برای پروژه‌های بخش خصوصی اختصاص یابد.

استانی شدن بودجه آموزش و پرورش و بنیاد شهید از دیگری مواردی بود که رییس کمیسیون اقتصادی مجلس به آن اشاره کرد و گفت: بیش از ۷۰درصد از اعتبارات بخش جاری کشور مربوط به دو نهاد آموزش و پرورش و بنیاد شهید است. در لایحه بودجه ۹۷، استانی شدن بودجه این دو نهاد درنظر گرفته شده بود که هرگونه تاخیر در پرداخت یا عدم پرداخت، فشارهای سنگینی به استان وارد می‌شد. دغدغه نمایندگان مجلس این بود که به جای افزایش سهم بودجه جاری، سهم بودجه عمرانی را به استان‌ها بدهند.

نماینده کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی

 با اشاره به اینکه یکی از دغدغه‌های نمایندگان مردم در خانه ملت، بازنشستگان کشور با جمعیت گسترده و مشکلات متعدد هستند، ادامه داد: مشکلات مربوط به نظام بانکی کشور یکی دیگر از دغدغه‌هاست و باید برای تقویت این نظام و برون‌رفت از وضعیت کنونی در بودجه موارد مهم و اساسی در لایحه بودجه دیده می‌شد، در حالی که بودجه به شکل خاص در این حوزه و موضوعاتی شبیه این ورود نکرده است.

به گفته پورابراهیمی، در هر سه فراکسیون ولایی، مستقلان و امید هم مخالف جدی و هم موافق جدی و ترکیبی از نظرات در زمینه بودجه وجود داشت. کلیات بودجه عملا با رای منفی قاطع رو به رو شد و نشان داد که انتقادات جدی به آن وارد است.

 جلوگیری از افزایش قیمت سوخت

اشتباه فاحش دولت

از دیگر اظهارنظرهای جالب‌توجه در رابطه با رد کلیات بودجه در مجلس از سوی غلامرضا تاجگردون رییس کمیسیون تلفیق بودجه، مطرح شد که کلام صادقانه‌تری را در رابطه با دلایل رد کلیات لایحه بودجه در پیش گرفت. تاجگردون از ملاحظات نمایندگان برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها به‌دلیل برگزاری انتخابات مجلس در سال 99 سخن گفت و با اشاره به اینکه دولت و مجلس برای رای گرفتن از مردم، قیمت‌ها را افزایش نمی‌دادند، گفت: ممکن است نمایندگان نیز ملاحظاتی را در تصویب بودجه سال 98 داشته باشند، چون در سال 99 انتخابات مجلس را در پیش داریم. تاجگردون عدم افزایش قیمت حامل‌های انرژی در چند سال اخیر را اشتباه فاحش دولت عنوان کرد و در عین حال به ملاحظات خاص در روند بررسی لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق پرداخت و افزود: روح کلی لایحه بودجه با روح کلی گزارش کمیسیون تلفیق، کمی تفاوت دارد. وی گفت: شرایط زمان ارائه بودجه به مجلس با شرایط بررسی کمیسیون تلفیق دو زمان متفاوت و شرایط خاص داشت و این موجب شد که روح کلی حاکم بر بودجه تفاوت نسبتا قابل‌توجهی داشته باشد. رییس کمیسیون تلفیق با تاکید بر ضرورت شفاف عمل کردن در مورد لایحه بودجه 97، افزود: کمیسیون تلفیق در این زمینه شفاف‌سازی کرد. طی سه سال گذشته، دولت جداول لایحه بودجه را پیش از بررسی لایحه بودجه‌ ارائه می‌کرد.  چه بسا اگر جدول را با چند روز تاخیر ارائه می‌کردیم، کلیات لایحه بودجه رای می‌آورد، اما معتقدم باید شفاف عمل کنیم و کمیسیون تلفیق شفاف‌سازی کند.  درحالی رد کلیات بودجه در مجلس شوک بزرگی به دولت وارد کرد که چند روز پیش از آن هم ارائه گزارش تفریغ بودجه 95 در مجلس واکنش‌های تندی را در دولت به همراه داشت. حال اگر این رویکرد مجلس را اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از بی‌انضباطی‌های مالی در سال آینده قلمداد کنیم، می‌توان رد کلیات را به فال نیک گرفت اما اگر بار دیگر دولت از لابی‌گری در مجلس استفاده کند، نمی‌توان به اصلاحات مثبت و درخور توجه در بودجه سال آینده خوشبین بود.