تعبیر رویای گازی افغانستان
طالبان در خبرنامه‌ای حمایت خود از تاپی را اعلام کرد
گروه انرژی| نادی صبوری|
دیروز هرات میزبان افتتاحیه مراسمی بود که رسانه‌های افغانستان از آن با عنوان «مهمترین تحولات اقتصادی چند دهه اخیر افغانستان» یاد مى‌کنند. تاپی، خط لوله‌یی که قرار است گاز ترکمنستان را از افغانستان به پاکستان سپس هند منتقل کند، آنقدر برای کشور همسایه ایران اهمیت دارد که از مدت‌ها قبل کار تامین امنیت مراسم افتتاحیه آن تدارک دیده شده بود. دیروز رسانه‌های افغانستان ویدئوهایی را از رقص و پایکوبی در حاشیه افتتاح این مراسم منتشر می‌کردند. به این ترتیب باید جمعه 4 اسفند یا به زبان همسایه شرقی ایران 4 حوت سال 1396 را فصلی جدید در پیشرفت این پروژه که به نوعی رقیب پروژه خط لوله صادراتی گاز ایران به پاکستان محسوب می‌شود، قلمداد کرد. خبرگزاری صدای افغان روز پنج‌شنبه نوشت که رهبران و مقام‌های ارشد 4 کشور منطقه یعنی ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند برای افتتاح پروژه خط انتقال گاز طبیعی ترکمنستان از مسیر افغانستان به پاکستان و هند موسوم به «تاپی» گرد هم آمدند. البته به طور دقیق‌تر این مراسم نه «افتتاح» بلکه «کلیدزنی» تاپی در افغانستان به شمار می‌رود. اما به هر روی افغانستان امید فراوانی به تاثیر این پروژه گازی روی اقتصاد و امنیتش دارد. به حدی که رییس‌جمهوری افغانستان دیروز در مراسمی که برای این پروژه در هرات برگزار شد روز برگزاری را «سال نو» دانسته و آن را به مردم هرات، مردم افغانستان و کشورهای آسیایی و جهان اسلام تبریک گفت. او همچنین در حساب توییترش نوشت:«این پروژه تنها خط انتقال گاز نیست بلکه ابعاد اقتصادی و انکشافی متعددی دارد و بستری برای کارهای کلان‌تر انکشافی می‌گردد.» مشروح گزارش «تعادل» در این زمینه را در ادامه می‌خوانید.
بالاخره هرات مراسمی را که از مدت‌ها قبل برای آن آماده شده بود، برگزار کرد. مراسمی که البته بیش از هر چیز جنبه نمادین داشته و به نوعی بیانگر به وجود آمدن اراده جدی در افغانستان برای پیشبرد این خط لوله در خاک‌های این کشور است. تاپی پروژه گازرسانی است که طول کل آن 1814کیلومتر است. سهم افغانستان از طول این خط لوله نزدیک به 43درصد است که 816کیلومتر طول دارد. در ادامه تاپی 826کیلومتر نیز در پاکستان ادامه می‌یابد و در نهایت در مرز هند و در شهر فاضلکا به انتها می‌رسد. در واقع «هرات» که مراسم افتتاح عملیات اجرایی تاپی در آن برگزار شده، نقطه‌یی به شمار می‌رود که قرار است گاز ترکمنستان را از بندر تورغندی در شمال غرب خود دریافت کرده و آن را به فراه، هلمند و قندهار انتقال دهد. رسانه‌های افغانستان پیش از این در تشریح اهمیت اقتصادی این پروژه برای افغانستان نوشته بودند که افغانستان از طریق ترانزیت گاز از طریق ترکمنستان به کشورهای پاکستان و هند، سالانه بالغ بر 500 میلیون دلار کسب خواهد کرد اما این تمام معنای تاپی برای همسایه شرقی ایران نیست.
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان دیروز در مراسم مربوط به تاپی اظهاراتی را مطرح کرد که اهمیت ویژه این پروژه برای افغانستان را نشان می‌دهد. به گزارش خبرگزاری صدای افغان او در این باره عنوان کرد:«امروز هرات باستان، پیام، اطمینان، امید و احیای مجدد را به منطقه می‌دهد.»بیان این اظهارات از سوی اشرف غنی با انتشار خبرنامه‌یی از سوی مهمترین عامل تهدیدکننده تاپی همزمان شد که همگان را متحیر کرد. گروه طالبان با نشر خبرنامه‌یی از آغاز کار عملی پروژه تاپی در افغانستان اعلام پشتیبانی کرد. به گزارش «تعادل» به نقل از آریان‌نیوز در خبرنامه طالبان آمده است:«تاپی یک پروژه مهم اقتصادی در منطقه و سود رسان برای مردم افغانستان است و در ساحات زیر حاکمیت طالبان برای اجرایی شدن این پروژه همکاری خواهد شد. طالبان همچنان از طرف‌های عملی‌کننده پروژه تاپی خواسته‌اند از سازمان ملل تضمین مصونیت این پروژه را بگیرند و نگذارند تا پروژه تاپی با تاخیر و چالش روبه‌رو شود.»
هرات، دومین شهر پرجمعیت افغانستان پس از کابل است که رودخانه مهم «هریرود» از آن می‌گذرد. رودخانه‌یی مرزی با ایران که البته هنوز حق‌آبه ایران از آن، محل مناقشه بوده و آینده‌یی مبهم را
پیش‌رو دارد.
مقامات مسوول افغانستان در چند وقت اخیر تلاش فراوانی را برای نشان دادن اهمیت تاپی و تاثیر آن بر زندگی مردم نزدیک به هریرود به خرج دادند. دیروز نیز محمد اشرف غنی که رسانه‌های افغانستان نوشتند برنامه‌های متعددی برای دیدار با مردم هرات و شنیدن مشکلاتشان در حین سفر به این ولایت دارد در مراسم افتتاحیه عملیات اجرایی تاپی گفت: «به حیث یک هراتی، به حیث یک افغان و به حیث یک مسلمان، این روز را سال نو می‌بینم و بر تمام مردم افغانستان، کشورهای آسیایی و جهان اسلام تبریک می‌گویم. این پروژه نیست، یک کریدور انکشافی و یک کریدور همکاری است.»
البته مراسم افتتاحیه عملیات اجرایی تاپی، که اجرایی شدن آن قطعا روی بازار گاز ایران تاثیر خواهد گذاشت، از حیث حضور مقامات 3کشور دیگر این پروژه با چیزی که چند وقت اخیر در رسانه‌های افغانستان منتشر می‌شد مقداری تفاوت داشت. این رسانه‌ها تاکنون از حضور روسای جمهور 3کشور ترکمنستان، پاکستان و هندوستان نوشته بودند اما در نهایت هند به ارسال وزیر امور خارجه خود بسنده کرد و مراسم با حضور رییس‌جمهوری ترکمنستان و نخست‌وزیر پاکستان برگزار شد.
پاکستان به دلیل نفوذی که از طریق دستگاه امنیت و اطلاعاتش روی گروه‌های تندرو در افغانستان دارد، اهمیت ویژه‌یى را در آینده خط لوله تاپی که قرار است سالانه حدود 33میلیارد متر مکعب گاز را جابه‌جا کند ایفا خواهد کرد. بسیاری بر این باور هستند که اعلام حمایت روز گذشته طالبان از تاپی نیز با وساطت پاکستان صورت گرفته است.
محمد اشرف غنی دیروز در اظهاراتی که خبرگزاری طلوع‌نیوز آن را خطاب تلویحی به «پاکستان» قلمداد کرده، عنوان کرد:«افغانستان با هیچ کشوری دشمنی ندارد و منافع ملی خود را می‌جوید» غنی در صحبت‌هایی مهم گفته است:«هیچ افغان اسیر گذشته نیست و ما آینده‌نگر هستیم؛ ما افغان‌ها با هیچ کشوری دشمنی نداریم و تنها منافع ملی خود را می‌خواهیم حفظ کنیم و می‌خواهیم محور همکاری‌های منطقه‌یی باشیم.» او در ادامه بیان کرده است:«به همین دلیل از صدر اعظم پاکستان و وزیر خارجه هندوستان تقدیر می‌کنیم.»
نکته جالب توجه اما اظهارات شاهد خاقان عباسی، نخست‌وزیر پاکستان در پاسخ به اظهارات غنی است. او گفته است که پاکستان به اهداف درازمدت اقتصادی که متضمن ثبات در منطقه است، متعهد است و کشورهای منطقه همکاری متعهد‌تر از پاکستان نخواهند یافت.
آقای عباسی افزوده است:«شما هیچ همکار خوب نسبت به پاکستان نخواهید یافت که در تامین صلح و ثبات متعهد باشد.» این اظهارات درحالی بیان می‌شوند که پاکستان سال‌هاست، ایران را در زمینه خط لوله صادراتی گاز که در طرف ایران به اتمام رسیده، بلاتکلیف گذاشته است.
این اتفاق درحالی صورت گرفته است که بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران چندی پیش گفته بود که عملیاتی شدن تاپی را بعید می‌داند. تاکنون نیز به دلایل مختلفی ازجمله زیر سوال بودن امنیت در خاک افغانستان که در واقع مهمترین فاکتور برای گازرسانی از طریق خط لوله به شمار می‌رود بسیاری دیدگاهی مشابه به تاپی داشتند. اتفاق روز گذشته اما شاید ایران را نیز به بازنگری در تصوراتش از عملیاتی بودن این خط لوله که پتانسیل تاثیرگذاری منفی بر آینده صادرات گازی ایران به منطقه را دارد، ترغیب کند.
معنای تاپی برای مردم هرات
اگرچه مقامات افغانستان و رسانه‌های این کشور تلاش فراوانی را برای برگزاری هر چه شادتر این مراسم به خرج دادند اما حداقل در عرصه شبکه‌های مجازی مردم افغانستان توجه چندانی را به «تاپی» نشان ندادند و بیشترین توییت‌های منتشر شده با هشتگ «تاپی» در روز گذشته از سوی خود محمد اشرف غنی بوده است. او در یک توییت نوشته است: «هرات در طول پنجصد سال گذشته، هشت بار ویران گردید، اما از خاکستر ویرانی با موفقیت سربلند کرد و امروز یک بار دیگر اهمیت خود را در آسیای مرکزی احیا می‌کند.» این توییت رییس‌جمهوری افغانستان بیش از دیگر گفته‌هایش مورد استقبال کاربران افغانستان در این شبکه مجازی قرار گرفت.
رییس‌جمهوری افغانستان که از برگزاری بدون دردسر مراسم افتتاح عملیات اجرایی تاپی بسیار مسرور به نظر می‌رسید در این مراسم عنوان کرد:«پروژه تاپی روشنایی را به خانه‌های تاریک افغانستان و هند می‌رساند. این پروژه تغییر اعتماد بر آینده افغانستان است. اعتماد کامل به وحدت ملی و هماهنگی دولت و ملت افغانستان است. امروز باز هم تشکر می‌کنیم که تورغندی دوباره راه اصلی افغانستان می‌شود. امروز ما تشکر مى‌کنیم که تورغندی که حیثیت و جایگاهش به فراموشی سپرده شده بود و به خاطر 13کیلومتر خط آهن از یادها رفته بود دوباره بندر اصلی و قوی خواهد شد.»
اشرف غنی در بخش دیگری از صحبت‌های حماسی‌اش گفته است:«این روز را به ترکمنستان، پاکستان و هندوستان و ملت بزرگ افغانستان تبریک می‌گویم. با این پروژه ثابت می‌شود که آسیایی‌ها آینده خود را خودشان رقم می‌زنند. هرات صدقه نمی‌خواهد. بازار می‌خواهد و تجارت می‌خواهد.»
آن طور که در نموداری که روی صفحه یکی از کاربران افغانستانی توییتر منتشر شده، عنوان شده است عایدی افغانستان از تاپی در 10سال نخست سالانه 500 میلیون دلار، در 10سال دوم سالانه یک میلیارد دلار و در 10سال سوم سالانه 1.5میلیارد دلار خواهد بود. مقامات این کشور امید دارند که از طریق این پروژه «هزاران» شغل مستقیم و غیرمستقیم را در افغانستان ایجاد کنند. مرکز آمار افغانستان در گزارشی اعلام کرده که نرخ بیکاری در این کشور از 35درصد در سال 2015 به 40درصد در سال 2016 رسیده است. محمد اشرف غنی دیروز صبح و پیش از افتتاح عملیات اجرایی تاپی در هرات برای شرکت در مراسم پایان کار این پروژه در ترکمنستان عازم این کشور شده بود.
هارون نجفی‌زاده، خبرنگار بی‌بی‌سی نیز دیروز در حساب توییتر خود نوشت:«تاپی رویای بزرگ مردم افغانستان است که به واقعیت می‌پیوندد. گره زدن منافع افغانستان به منافع قدرت‌های بزرگ‌تر، نمونه‌یی موفق از سیاست تامین امنیت و منافع عامه در این کشور خواهد بود. جالب‌ترین بخش آن اعلام همکاری طالبان در اجرای پروژه تاپی است. مبارک ما!»
تکذیب حمایت ایران از تخریب تاپی
به تازگی تعدادی از افراد مدعی در عضویت در گروه طالبان گفته‌اند، برای تخریب پروژه تاپی و جنگ علیه نیروهای افغان از سوی ایران حمایت می‌شوند. «محمد ایوب علیزایی» فرمانده این گروه مدعی شده است که این گروه مورد حمایت مالی و تجهیزاتی کشور ایران قرار داشته تا به روند عملیاتی شدن پروژه تاپی آسیب برسانند. محمود افخمی، سرکنسول ایران در هرات در واکنش به ادعای حمایت ایران از طالبان در تخریب پروژه تاپی گفت: هیچ گروهی نمی‌تواند با ادعاهای کذب و بی‌اساس و دیکته شده از سوی اربابان خود، روابط نیک ۲ کشور ایران و افغانستان را برهم بزند.
