واهمه اوپک از کمبود تقاضا

افق تعادل در بازار پس از یک سال تعهد به توافق هنوز برای اوپک در ابهام است

گروه انرژی| علیرضا کیانی|

آخرین گزارش‌های ماهانه نهادهای ناظر بازار جهانی نفت در سال 1396 در روزهای پنج‌شنبه و جمعه منتشر شد. گزارش‌هایی که شاید برای نخستین ‌بار دیدگاه «اوپک» در آنها نسبت به «آژانس بین‌المللی انرژی» بدبینانه‌تر بوده و نوعی واقع‌گرایی در میان اعضای این سازمان را نوید می‌دهد. اوپک در گزارشی که روز پنج‌شنبه منتشر شد، عنوان کرده است که رشد عرضه نفت خام غیراوپک در 2018 از رشد تقاضای نفتی جلو خواهد زد. موضوعی که معنای لزوم ادامه‌دار شدن توافق این سازمان و روسیه برای کاستن از سطح عرضه نفت خام را به صورت تلویحی به مخاطب القا می‌کند. گزارش «تعادل» در این باره را در ادامه می‌خوانید.

پس از برآورد آمار تولید 2018 در ژوئیه سال 2017 این نخستین‌ باری است که اوپک رشد عرضه تولیدکنندگان غیراوپک را بیشتر از رشد برآورد شده تقاضای جهانی تخمین می‌زند. بنابر این گزارش اگر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت بخواهند در بازار نفت تعادل حکم‌فرما باشد باید انضباط تولید این سازمان ادامه یابد. از طرف دیگر آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش ماهانه خود افزایش تقاضای جهانی در سال جاری میلادی را وعده می‌دهد. با ‌این همه، این آژانس پیش‌بینی کرد که عرضه با سرعت بیشتری نسبت به تقاضا رشد کند و بدین‌ترتیب ذخایر نفتی در 3‌ماه نخست سال افزایش یابد.

اوپک در گزارش خود از انتظار این سازمان برای مواجهه با روند سریع‌تر رشد عرضه نفت تولیدکنندگان غیراوپک می‌گوید. بنابر این گزارش عرضه نفت تولیدکنندگان غیراوپک در سال ۲۰۱۸ به 59.53 میلیون بشکه در روز می‌رسد؛ رقمی که ۲۸۰هزار بشکه در روز بالاتر از مقدار پیش‌بینی شده در گزارش ماه گذشته این سازمان است. این افزایش تولید از نگاه اوپک ناشی از پیش‌بینی تولید بالاتر نفت ایالات متحده است. این گزارش خاطرنشان می‌کند که قیمت نفت طی چند ماه گذشته در مقایسه با بیش از دو سال گذشته بالاتر بوده است. قیمت‌های بالاتر از نگاه اوپک امکان رشد تولید نفت شیل امریکا را فراهم می‌کند. با این همه، این امر به امریکا محدود نبوده و قیمت‌های بالاتر امکان افزایش تولید نفت در کشورهای مانند کانادا، انگلیس، برزیل و چین را نیز تسهیل می‌کند. اوپک در گزارش خود رشد تقاضا را 1.6میلیون بشکه‌ برآورد می‌کند. این سازمان همچنین پیش‌بینی می‌کند که تقاضا در سال 2018 به 98.63میلیون بشکه در روز می‌رسد. از افزایش نرخ‌ بهره در امریکا و تصمیم این کشور به وضع تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم در گزارش اوپک به عنوان تهدید‌هایی برای تقاضا نام برده شده است. فارغ از این موارد اوپک رشد اقتصادی جهان را مطلوب ارزیابی کرده و پیش‌بینی می‌کند که این امر به تقاضای بیشتر منجر خواهد شد. طبق گزارش اوپک، تقاضا برای نفت اوپک به 32.61میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ می‌رسد؛ آماری که ۲۰۰هزار بشکه در روز نسبت به پیش‌بینی ماه گذشته این سازمان کاهش نشان می‌دهد. با در نظر گرفتن مجموع تولید اوپک یعنی 32.19میلیون بشکه در روز در فوریه که از سوی منابع ثانویه برآورد شده است، بازار در نیمه دوم سال با محدودیت عرضه قابل توجهی روبه‌رو خواهد شد درحالی که در نیمه اول شاهد رشد ذخایر است.  آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش ماهانه خود با فرض اینکه تا پایان سال تغییری در میزان تولید سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، رخ ندهد پیش بینی کرده است میزان ذخایر نفتی اعضای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، OECD در 3ماه نخست امسال افزایش یابد اما پس از آن رو به کاهش بگذارد.

گزارش اوپک در اثنای اعمال محدودیت تولید توسط این سازمان و دیگر متحدان آن چون روسیه منتشر شده است. طبق توافق بین این کشورها، تولید نفت به 1.8میلیون بشکه در روز کمتر نسبت به سطح تولید این کشورهای در سال 2016 محدود شده تا تعادل عرضه و تقاضا در بازار نفت حاکم شود و ذخایر نفت کشورهای عضو OECD به میانگین 5 ساله خود بازگردد. با این حال آژانس بین‌المللی انرژی که به کشورهای مصرف‌کننده درباره وضعیت بازار مشاوره می‌دهد در گزارش ماهانه خود آورده است که میزان ذخایر نفتی تجاری کشورهای صنعتی سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در ماه ژانویه برای نخستین ‌بار در 7ماه گذشته افزایش یافت و به 2میلیارد و 871 میلیون بشکه رسید که 53 میلیون بشکه بیش از متوسط 5 سال گذشته است.

براساس گزارش اوپک، تولید نفت کشورهای عضو این سازمان در ماه فوریه نسبت به ماه پیشین 77هزار بشکه کاهش یافت و روزانه حدود ۵۴۰ هزار بشکه کمتر از سقف تولید روزانه 32.73میلیون بشکه‌یی این سازمان قرار گرفت. سقوط تولید نفت ونزوئلا هر روز به مراحل تازه‌یی وارد می‌شود و در ماه گذشته بزرگ‌ترین کاهش ماه به ماه تولید را از سر گذرانده است. طبق آمار منابع ثانویه، تولید نفت این کشور در فوریه ۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و به 1.55میلیون بشکه در روز رسید. طبق آمارهای واصله از ونزوئلا به اوپک، تولید نفت این کشور در ماه فوریه 1.59میلیون بشکه در روز بود که بر این اساس، تولید نفت این کشور ۱۸۰هزار بشکه در روز نسبت به دسامبر کاهش داشته است. همه اینها درحالی است که سهمیه تولید ونزوئلا تحت توافق نفتی اوپک 1.97میلیون بشکه در روز است.

از طرفی به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، بحران اقتصادی ونزوئلا به دلیل کاهش 50 درصدی تولید نفت این کشور در 2سال گذشته همچنان ممکن است به کاهش میزان ذخایر کمک کند. در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی همچنین در این باره آمده است:«با توجه به اینکه تولید ونزوئلا به روشنی در معرض کاهش سریع قرار دارد در صورتی که دیگر تولیدکنندگان این کاهش را جبران نکنند ممکن است این کشور بازار نفت را به سمت کمبود عرضه سوق دهد.»

 به هر روی، کاهش تولید نفت ونزوئلا، اگرچه برای این کشور و حفظ توازن بازار به نفع مصرف‌کنندگان به مشکلی بزرگ بدل شده اما می‌تواند تا حدی اطمینان خاطر تولید‌کنندگان نفت به ‌خصوص اعضای اوپک را تامین کند.

دومین کاهش تولید چشمگیر میان کشورهای اوپک متعلق به امارات متحده عربی است. تولید این کشور که طبق توافق مجاز به تولید 2.87میلیون بشکه نفت در روز است در فوریه ۳۰هزار بشکه در روز نسبت به ژانویه کاهش یافت و به 2.83میلیون بشکه در روز رسید. دلیل این کاهش تعمیرات یک میدان نفتی عنوان شده است.

عراق، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک با سهمیه تولید 4.35میلیون بشکه در روز، در ماه گذشته کاهش روزانه 30هزار بشکه‌یی را تجربه کرد تا تولید این کشور به 4.43میلیون بشکه در روز برسد.

بزرگ‌ترین افزایش تولید میان کشورهای اوپک متعلق به نیجریه بوده که تولیدش در فوریه بیش از ۲۰هزار بشکه در روز افزایش یافت و به 1.81میلیون بشکه در روز رسید. تولید نفت لیبی 10هزار بشکه در روز افزایش یافت و به یک میلیون بشکه در روز رسید. سقف تولید این دو کشور 2.8میلیون بشکه مقرر شده است. طبق توافق اوپک و متحدانش، ونزوئلا و لیبی در کنار ایران از حضور در توافق معاف شده‌ بودند تا تولیدشان را احیا کنند.

بنا بر آمار حاصله از منابع ثانویه، بزرگ‌ترین عضو اوپک یعنی عربستان با سهمیه تولید 10.06میلیون بشکه در روز در چارچوب توافق در ماه گذشته 9.67میلیون بشکه نفت در روز تولید کرد. آمار اعلام شده از این کشور اما حاکی از تولید 9.94میلیون بشکه در روز است.

ایران که سومین تولیدکننده بزرگ اوپک است در ماه فوریه 3.8میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد. این درحالی است که در ماه ژانویه تولید ایران 3.81میلیون بشکه در روز بود.

از سوی دیگر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که میزان تولید کشورهای غیراوپکی در سال جاری با یک میلیون و 800 هزار بشکه افزایش به 59 میلیون و 900هزار بشکه در روز برسد. در این میان سهم رشد تولید امریکا یک میلیون و 300هزار بشکه خواهد بود. برآوردهای این آژانس حاکی از این است که تولید نفت امریکا تا پایان سال 2018 به بیش از 11میلیون بشکه در روز می‌رسد و عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان را که اکنون به روسیه تعلق دارد در اختیار می‌گیرد.