حمایت از کالای ایرانی از طرف عرضه یا تقاضا؟
نیم‌نگاهی به عناوین انتخاب شده به عنوان شعار سال در سال‌های اخیر به این واقعیت پی خواهیم برد که در اکثریت قریب به اتفاق نامگذاری‌ها در سال‌های گذشته، اولویت نخست کشور در قالب مسائل اقتصادی مطرح شده است. یکی از ویژگی‌های مهم علم اقتصاد این است که برای یک مساله ممکن است چند جواب صحیح وجود داشته باشد که گاهی این جواب‌ها با هم در تضاد باشند. حال که امسال بحث حمایت از کالای ایرانی از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است این سوال پیش می‌آید که قرار است این حمایت با روش‌های کوتاه‌مدت مانند افزایش تعرفه‌ها رخ دهد یا حمایت‌های ریشه‌یی همچون بهبود شرایط و فضای کسب و کار در دستور کار قرار می‌گیرد؟ از نگاه اقتصادی قرار است، مساله حمایت از کالای ایرانی در طرف تقاضا رخ دهد یا اینکه عرضه به صورت ریشه‌یی اصلاح شود؟
جذاب کردن تولید حمایت واقعی است
کالای ایرانی برای حضور موفق در بازار مصرف داخل و خارج از کشور با دو معضل کیفیت پایین و قیمت بالا دست و پنجه نرم می‌کند. شاخص کیفیت و قیمت خود معلول عوامل متعددی از جمله واقعی نبودن نرخ ارز و عدم همگامی با تکنولوژی روز است. با این وجود محصولاتی نیز توانسته‌اند در مسیر سخت تولید امتیاز خوبی در کیفیت و قیمت از آن خود کنند. عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران درباره موضوع حمایت از کالای داخلی گفت: حمایت از کالای ایرانی موضوعی است که باید از جنبه‌های گوناگون به آن نگاه شود.
رضی آقا میری افزود: حتی در شرایط سخت تولید، حوزه‌هایی چون لبنیات توانسته‌اند خوب عمل کنند و فکر نمی‌کنم کسی پنیر تولید داخلی را رها کند و جنس خارجی بخرد چرا که در کیفیت و قیمت قابل قبول، تنوع خوبی نیز دارد و اعتماد مردم را برای مصرف جلب کرده است. عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران افزود: در عین حال در خودروسازی خوب عمل نکرده ایم؛ شاهد هستیم که اگر مردم پول داشته باشند، حتماً خودروی خارجی می‌خرند، طبق آمارهای رسمی یکی از تولیدات خودروی داخلی ما به تنهایی نشان می‌دهد که یک نوع خودروی داخلی بیشترین میزان تلفات را دارد که نارضایتی و عدم رغبت به خرید آن در مقایسه با خودروهای خارجی طبیعی است. وی اذعان داشت، نمی‌توان مردم را برای گرایش به خرید کالای خارجی سرزنش کرد و به او گفت که باید کالای ایرانی بخرد، چرا که این موضوع به دو سر ماجرا یعنی مصرف‌کننده و تولید‌کننده بستگی دارد و ضروری است تولید‌کننده موضوع کیفیت و قیمت را به‌طور جد مورد توجه قرار دهد. رضی آقامیری گفت: معنای حمایت همه‌جانبه یعنی بدنه حاکمیتی نیز باید در تمام ارکان از تولید ایرانی حمایت کند تا رونق در تولید ایجاد شود؛ به دلیل نقص در بنیادهای اقتصادی کشور ایجاد رونق کار راحتی نیست.
وی با اشاره به اینکه قیمت ارز همیشه به‌طور مصنوعی پایین بوده، گفت: نتیجه پایین نگهداشتن نرخ ارز، به صرفه بودن واردات است اما اگر ارز قیمت واقعی خود را داشته باشد، تولید فعالیتی جذاب خواهد شد، از آنجایی که این سیاست از سوی دولت اعمال می‌شود، بنابراین ضروری است که دولت به عنوان بازیگر اصلی عرصه اقتصادی کشوردر مسیر اصلاح سیاست‌های ناصحیح ارزی گام‌های جدی بردارد.
طرف عرضه را دریابید
فریال مستوفی در خصوص راهکارهای تحقق شعار حمایت از کالای داخلی گفت: تحقق این هدف خواسته جمعی فعالان اقتصادی است که مستلزم بهبود فضای کسب و کار است. موانع زیادی بر سر راه تولید با کیفیت و رقابتی وجود دارد که باید برای رفع آنها یک برنامه منسجم داشت. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران گفت: اگر دولت تصمیم بگیرد که محیط کسب و کار را بهبود دهد و این تصمیم را بطور جدی اجرا کند باید در وهله اول مساله فساد و رانت را حل کند؛ با حذف رانت از اقتصاد کشور دیگر نیازی به کمک بارانه‌یی به تولید نخواهیم داشت.
مستوفی با تاکید بر اهمیت تعامل مثبت و سازنده با دنیا گفت: در ابتدای کار دولت تدبیر و امید بخش خصوصی بر همگرایی تفکرات نوین و جسورانه جوانان و تجارب پیشکسوت‌ها تاکید کرد و خواهان حضور کابینه‌یی مقتدر و عملگرا بود؛ چرا که بر این باوریم که تنها با عملکرد مقتدرانه می‌توان اجزای مختلف اقتصاد را قدرت ببخشیم.
وی بر تدوین یک نقشه راه منسجم اقتصادی برای دستیابی به اهداف مطرح شده تاکید کرد و گفت: ما از آغاز کار دولت دوازدهم موضوع برنامه‌ریزی منسجم برای 4 سال فعالیت دولت دوازدهم را مطرح کرده و خواهان تدوین نقشه راه اقتصادی مسیر و زیرساخت‌ها شده و پیشنهاد دادیم که دولت اجرای این نقشه را به بخش خصوصی بسپارد.
رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران اذعان داشت بارها از دولت خواسته شده از دخالت در امور اقتصادی دست بردارد و تجربه عملکرد خوب بخش خصوصی در مدیریت فضای تولید و صادرات را جدی بگیرد. مستوفی گفت: گرچه عدم دخالت در اقتصاد موضوعی است که هیچ دولتی نمی‌تواند یک‌شبه برای آن تصمیم بگیرد اما توقع ما این است که برای انجام این موضوع در بلندمدت برنامه‌ریزی کند. یکی از گام‌های اصلی برنامه‌ریزی برای تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی قطعا تقویت بخش خصوصی است.
وی افزود: رقابت دولت با بخش خصوصی، توان بخش خصوصی را کم می‌کند در حالی که در همه جای دنیا شرط اصلی استحکام و رشد مستمر اقتصادی تقویت بخش خصوصی است. فریال مستوفی خاطرنشان کرد: متاسفانه استراتژی صنعتی و اقتصادی مدونی نداریم؛ این استراتژی بارها نوشته شده اما فقط روی کاغذ بوده و هیچ کس به آن عمل نکرده است. دولت دوازدهم می‌تواند یک بار برای همیشه این استراتژی صنعتی را در قالب کلان‌تر آن به صورت استراتژی اقتصادی تدوین و به انجام برساند و برای رسیدن از نقطه A به نقطه B در این نقشه، همه تلاش و عزم خود را به کار گیرد.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: این نقشه راه باید مشخص کند که کدام بخش‌های اقتصاد می‌توانند به مقاوم‌سازی اقتصاد کشور کمک کنند و بهترین مسیر برای عبور از موانع تولید طی شود. مستوفی جزیره‌یی برخورد کردن با حوزه‌های اقتصادی، اقتصاد را تقویت نمی‌کند و باعث می‌شود تنها به صورت جزیره‌یی رشد می‌کنیم و این جزیره‌یی بودن، بلکه با ضعیف ماندن هر بخش، بخش‌های تقویت شده هم به مرور دچار آسیب شده و با مشکل مواجه می‌شوند.
وی در ادامه گفت: ما باید از تخصص و تجارب موسسات بین‌المللی که کار تخصصی روی این موضوعات انجام داده‌اند و استراتژی کشورهای موفق در حوزه اقتصاد را تدوین کرده‌اند استفاده کنیم تا این موسسات با بررسی شرایط موجود در کشور ما، به تدوین راهبردهای کلان و تصمیم‌گیری در اقتصاد کمک کنند؛ اشکال کار اینجاست که برای هر اقدامی باید خودمان تجربه کنیم و چرخ را از ابتدا اختراع کنیم در حالی که در دنیا از تجارب دیگران استفاده می‌شود و طبق آن نقشه راه درست و مناسبی تدوین می‌شود.
عرضه، تقاضا را تحت تاثیر قرار می‌دهد
یکی از مولفه‌های اساسی در حمایت از کالای ایرانی به جلب اعتماد عمومی نسبت به محصولات بومی معطوف می‌شود و باید به این واقعیت اذعان داشت؛ برای حصول این امر خطیر (تقویت تولید ملی)، ابتدا به ساکن باید حمایت‌ها از درون آغاز شود و در صورت تحقق این اصل، قطعا زمینه لازم برای نفوذ و تسخیر بازارهای خارجی به‌واسطه محصولات ایرانی فراهم خواهد شد.
در ارتباط با موضوع جلب اعتماد عمومی مردم نسبت به محصولات ایرانی، راهکارهای بسیاری وجود دارد که ارتقای کیفی محصولات، ارائه خدمات پس از فروشِ مناسب، کاهش قیمت تمام شده از نمونه‌های آن به شمار می‌رود که پیش از این در قالب گزارشاتی تفصیلی به آن پرداخته شده است.
در این میان برخی معتقدند به تصویر کشیده شدن نحوه ساخت تولیدات ایرانی در جلب اعتماد عمومی نسبت به کالاهای ایرانی بسیار تاثیرگذار است. محمدرضا آزمند فعال اقتصادی با اشاره به مطلب فوق اظهار کرد: تجربه نشان داده، برندها و محصولاتی که به صورت شفاف فرآیند تولید را در قالب تبلیغات و غیره به تصویر می‌کشند در جذب مشتری بسیار موفق بوده‌اند. وی افزود: طبیعتا در شرایطی که جامعه هدف و مخاطبان یک کالا یا محصولی خاص، به‌صورت شفاف، ناظر بر شیوه تولید یک محصول هستند، با رغبت و تمایل هر چه بیشتری به خرید آن مبادرت می‌ورزند. آزمند گفت: بسیاری از عموم جامعه نسبت به نحوه تولید کالاها بی‌اطلاع هستند که البته این امر طبیعی است و نمی‌توان انتظار داشت آحاد جامعه به جزییات روند تولیدِ محصولات داخلی اشراف داشته باشند و تحقق این امر مستلزم هوشمندی عوامل تولید یک کالا است و در صورت به تصویر کشیده شدن این امر خطیر، قطعا شاهد توفیقات هر چه بیشتری در حمایت از کالای ایرانی خواهیم بود. وی افزود: نمونه بارز این ادعا را می‌توان در تبلیغات محصولات غذایی جست‌وجو کرد که مخاطبان با مشاهده نحوه تولید و ادوات و تجهیزاتِ داخلی کارخانه‌ها، تمایل بیشتری به خرید و تهیه آن به نسبت محصولاتی که به چنین شیوه اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی مبادرت نمی‌ورزند پیدا می‌کنند.
در حقیقت مساله اساسی که مورد تاکید بسیاری از کارشناسان قرار گرفته این نکته است که مساله تقاضای کم برای کالای ایرانی از سوی ایرانی بیشتر به بحث کیفیت و قیمت یعنی عرضه مربوط می‌شود و اصلاح عرضه در کنار تبلیغات صحیح می‌تواند تقاضا را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
