3 فاکتور ضدتجارت در جهان

براساس پیش‌بینیWTO، رشد حجم تجارت جهانی در سال 2018 حدود 4.4 درصد خواهد بود

تعادل  محمد مهدی حاتمی

تجارت جهانی در سال 2017 میلادی بیشترین رشد خود در طول 6 سال را تجربه کرد. حال اگرچه پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که رشد تجارت کالایی جهان در سال‌های 2018 و 2019 همچنان تداوم خواهد داشت، اما تداوم این روند وابسته به رشدهای اقتصادی بزرگ در کشورهای جهان و نیز استمرار سیاست‌های مناسب مالی، پولی و به‌ویژه سیاست‌گذاری‌های تجاری در میان دولت‌های مختلف است. از آن‌سو، سازمان تجارت جهانی (WTO)، در حالی رشد تجارت جهانی در سال 2018 را معادل 4.4درصد برآورد کرده که ریسک‌های ژئوپلیتیک، افزایش سطح احساسات ضدتجاری و ضدجهانی شدن در سطح جهان و نیز نوسانات نرخ تورم می‌توانند چشم‌انداز تجاری جهان در سال‌های 2018 و 2019 را تحت‌تاثیر قرار داده و کاهش حجم تجارت جهانی را رقم بزنند. این در حالی است که کشورهای آسیا به تنهایی سهمی معادل 51درصد از روند رشد تجارت (اعم از صادرات و واردات) در سال 2017 را به خود اختصاص داده بودند.

براساس پیش‌بینی‌های سازمان تجارت جهانی، حجم تجارت جهانی در سال 2018 میلادی حدود 4.4درصد رشد خواهد کرد. این عدد برمبنای محاسبه میزان میانگین صادرات و واردات کشورهای مختلف جهان به دست آمده است و به‌عنوان نمونه، به رشد 4.7درصدی حجم تجارت جهانی در سال 2017 نظر دارد. اما پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که رشد تجارت جهانی در سال 2019 میلادی به حدود 4درصد می‌رسد که کمتر از میانگین سالانه 4.8درصدی از ابتدای سال 1990 میلادی است. با این همه، این رشد همچنان بالاتر از میانگین رشد سالانه 3درصدی است که تجارت جهانی پس از بحران مالی سال 2008 با آن روبه‌رو شده بود. با این حال این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که افزایش تنش‌های تجاری میان کشورهای مختلف (به‌عنوان نمونه جنگ تجاری ایالات‌متحده امریکا و چین) می‌تواند این روند را تحت‌تاثیر قرار دهد و چشم‌انداز کنونی را خدشه‌دار کند.

در همین رابطه «روبرتو آزودو» دبیرکل سازمان تجارت جهانی، می‌گوید: رشد تجاری قدرتمندی که ما امروز شاهد آن هستیم برای تداوم رشد اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصادی جهان ضروری است. این رشد همچنین ضامن ایجاد مشاغل جدید در جهان خواهد بود. با این همه، این وضعیت می‌تواند به سرعت تغییر کند. او ادامه می‌دهد: اگر کشورهای مختلف به سمت سیاست‌های تلافی‌جویانه درمورد امور تجاری حرکت کنند، وضعیت بدتر خواهد شد.

 خطر ریسک‌های ژئوپلیتیک

 اما چه چیزی سال 2017 را به عنوان مبدا این رشد تثبیت می‌کند؟ افزایش حجم تجارت جهانی در سال 2017 که شاهد بیشترین میزان افزایش از سال 2011 میلادی به این سو بوده است، وابسته به عواملی بود که به صورت دوره‌یی عمل می‌کنند: افزایش در میزان سرمایه‌گذاری و افزایش توأمان در میزان مصرف جهانی. در واقع در سال 2017‌ صادرات کالا حدود 10.7درصد و صادرات خدمات نیز حدود 7.4درصد رشد کرده بود که همزمان ناشی از افزایش قیمت‌ها هم بود. این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که شاید چنین رشدی در حجم تجارت جهانی در سال 2017، ناشی از پایین بودن رشد این شاخص در سال‌های 2015 و 2016 بوده باشد.

علاوه بر این، از زمان بحران مالی جهان تا همین اواخر، ریسک‌های ناشی از پیش‌بینی رشد حجم تجارت جهانی بسیار زیاد بودند. ریسک‌های کنونی در پیش‌بینی اما از جنسی دیگر هستند: برخی کشورها مانند ایالات متحده امریکا سیاست‌های محدودکننده‌یی در مورد تجارت اعمال کرده‌اند و این موجی از اقدامات متقابل در کشورهای دیگر به وجود آورده است. علاوه بر این، افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک می‌تواند اثری منفی بر تجارت جهانی بگذارد، هر چند نمی‌توان ابعاد این اثر منفی را به دقت محاسبه کرد. عامل دیگری که مرتبط با همین مساله است، افزایش حملات سایبری کشورها به یکدیگر است؛ موضوعی که می‌تواند بر تجارت خدمات بیش از تجارت کالاها اثرگذار باشد.

به‌دلیل همین قسم پیش‌بینی‌ناپذیری‌ها، رشد تجارت جهانی در سال 2018 را می‌توان در بازه‌یی بین 3.1درصد تا 5.5درصد پیش‌بینی کرد. این پیش‌بینی‌ها البته به نوبه خود به مقادیر کنونی تولید ناخالص داخلی (GDP) کشورها بستگی دارند. پیش‌بینی‌های کنونی نشان می‌دهند که تولید ناخالص داخلی واقعی جهان در سال 2018 میلادی حدود 3.2درصد افزایش پیدا خواهد کرد و این افزایش در سال 2019 میلادی نیز معادل 3.1درصد خواهد بود. این در حالی است که به صورت تاریخی، حجم تجارت جهانی با سرعتی 1.5 برابر بیش از رشد تولید ناخالص داخلی واقعی افزایش پیدا می‌کند. این شاخص در سال‌های پس از 1990 میلادی به

دو برابر رسید اما در دوره 5 ساله متعاقب بحران جهانی (2011 تا 2016) به یک رسید.

 چشم‌انداز 2018 و 2019

رشد تجارت جهانی در سال 2017 معادل 4.7درصد بود و این در حالی بود که همین شاخص در سال 2016 میلادی معادل 1.8درصد بود. دلیل این موضوع هم افزایش تقاضا برای واردات (به‌ویژه در آسیا) در این دوره بود. بیشترین رشد در این بخش در کشورهای در حال توسعه رخ داد. در این گروه از کشورها، رشد تجارت از 1.9درصد در سال 2016 به حدود 7.2درصد در سال 2017 رسید. این در حالی بود که رشد صادرات کالاها در سال 2017 نسبت به سال پیش از آن، در کشورهای در حال توسعه معادل 3.5درصد در مقابل 1.1درصد و در کشورهای توسعه‌یافته معادل 5.7درصد در مقابل 2.3درصد بود.

در میان تمام مناطق جهان، آسیا بیشترین رشد تجارت در بخش‌های صادرات (6.7درصد) و واردات (9.6درصد) را داشت. این دو شاخص در امریکای شمالی به ترتیب معادل 4.2درصد و 4درصد بود. رشد صادرات و واردات در اروپا در سال 2017 نیز به‌ترتیب معادل 3.5درصد و 2.5درصد بود. طبیعی است که آسیا بیشترین سهم را بر افزایش حجم تجارت جهانی در سال 2017 داشته باشد. بر این اساس، آسیا به تنهایی سهمی 51درصدی در افزایش حجم تجارت جهانی در این سال را به خود اختصاص داده است.

چنانکه گفته شد، افزایش سطح احساسات ضدتجاری و ضدجهانی شدن در سطح جهان، عاملی بنیادی برای کاهش حجم تجارت جهانی خواهد بود و این موضوعی است که می‌تواند چشم‌انداز تجاری جهان در سال‌های 2018 و 2019 را تحت‌تاثیر قرار دهد. یکی دیگر از ریسک‌های اقتصادی در این مدت، افزایش سطح تورم در برخی کشورهای جهان است که ممکن است مقامات اقتصادی این کشورها را ناچار به افزایش نرخ بهره کند و به این ترتیب، موجب کندی رشد اقتصادی شود. ایالات‌متحده امریکا در آستانه افزایش نرخ بهره قرار دارد و این در حالی است که اتحادیه اروپا می‌خواهد روش خود را در این مورد بیازماید.