مسیر تازه تجارت با اوراسیا
تعادل|
درست در روزهایی که برجام در کانون بحث‌ها قرار گرفته و اقتصاد ایران خود را برای تمامی سناریوها آماده می‌کند، تصویر تازه‌یی از استراتژی تجاری کشور به نمایش درآمده است. به طوری که امضای توافق تجاری ایران برای برقراری تعرفه‌های ترجیحی و با هدف توسعه روابط اقتصادی با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با حضور سکاندار وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت در آستانه، پایتخت قزاقستان کلید خورد. پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که این توافقنامه تجارت ترجیحی با 5 کشور «روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان» می‌تواند بازاری به ارزش 8 میلیارد دلار برای کالاهای صادراتی ایران ایجاد کند. از آن سو راه را برای گسترش تجارت ایران با کشورهای آسیای میانه هموارتر کند. همچنین بنا به اظهارات رییس هیات کمیسیون اقتصادی اوراسیا پس از اجرای توافق تجارت ترجیحی، میزان نرخ عوارض واردات ایران برای کالاهای صنعتی به طور متوسط 7درصد و برای کالاهای کشاورزی نیز 19درصد کاهش خواهد یافت.
نگاه به شرق در روزهای عسرت برجام
با اعلام تصمیم دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا درباره خروج از برجام و تصمیم او مبنی بر تحریم شرکت‌های اروپایی که با شرکت‌های ایرانی همکاری می‌کنند، گمانه‌زنی درخصوص فعالیت شرکت‌های اروپایی بزرگی همچون توتال، انی، زیمنس، ایرباس، آلیانتس، ساگا، دنیلی و مرسک در ایران شدت گرفت. در چنین شرایطی اما تیم دیپلماسی تجاری دولت به دنبال راه‌های جایگزینی برای نجات تجارت ایران از تبعات تحریم‌های گسترده‌یی است که ممکن است علیه اقتصاد ایران وضع شوند: شاید این استراتژی همان نگاه به شرق باشد. اما وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران با حضور در قزاقستان و امضای توافقنامه تجارت ترجیحی با اتحادیه اوراسیا(متشکل از کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان) مسیر تجاری تازه‌یی برای ایران باز کرد. بر این اساس ایران می‌تواند، بازارهای صادراتی جدیدی به دست بیاورد که علاوه بر کالاهای صنعتی، بازار خوبی برای محصولات کشاورزی ایران هم خواهند بود. در قدم اول تعرفه ترجیحی به ۱۰۰قلم کالای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا در مقابل ۱۲۵قلم کالای صادراتی ایران در دستور کار قرار می‌گیرد. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که به اعتقاد کارشناسان این توافق در شرایطی با کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان صورت گرفته که می‌تواند تمرین رقابت برای تولیدکنندگان داخلی باشد و به ارتقای کیفیت محصولات ایرانی منجر شود.
ایران مهمان آخر
اتحادیه اقتصادی اوراسیا (Eurasian Economic Union) از سال 2014میلادی میان کشورهای مورد اشاره ایجاد شد که هدف از آن گسترش مبادلات تجاری و ایجاد هم‌افزایی میان این کشورها اعلام شده است. این 5کشور روی هم حدود 185میلیون نفر جمعیت دارند و تولید ناخالص داخلی آنها نیز در حدود 1.5تریلیون دلار برآورد می‌شود. امضای توافقنامه تجارت ترجیحی میان ایران و این اتحادیه اما فارغ از میزان تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو جمعیت آنها از جنبه‌های دیگر اهمیت دارد. غیر از روسیه بقیه کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، اقتصادهای قدرتمندی ندارند و عمدتا کشورهای محصور در خشکی هستند. به این ترتیب ایران می‌تواند از فرصت ایجاد شده نه فقط برای بهبود بیلان صادراتی خود که برای ایجاد مقاصد صادراتی جدید در سال‌های پیش رو نیز بهره ببرد.
این درحالی است که ایران در واقع آخرین کشور از فهرستی متشکل از 6 کشور است که با اتحادیه اوراسیا توافقنامه تجارت ترجیحی امضا کرده‌اند. 5 کشور دیگر این فهرست عبارتند از: ویتنام، ازبکستان، مولداوی، مصر و اوکراین. اوکراین به عنوان نخستین کشور در این فهرست حتی پیش از اجرایی شدن پیمان شکل‌گیری اتحادیه اوراسیا مذاکرات برای تجارت ترجیحی با کشورهای عضو را به امضا رسانده بود و ویتنام نیز در سال 2016 تجارت ترجیحی با این اتحادیه تجاری را آغاز کرد.
بازار 8 میلیارد دلاری
موافقتنامه ترجیحات تجاری ایران با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با حضور شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در آستانه قزاقستان به امضا رسید. رییس هیات کمیسیون اقتصادی اوراسیا در این باره گفت: فعلا توافقنامه موقت به امضا رسیده است اما در طول 3سال آینده کشورها باید به یک توافق جامع برسند. در توافق نهایی برای طیف گسترده‌یی از کالاهای وارداتی، کاهش یا حذف عوارض گمرکی در نظر گرفته شده است. «تیگران سرگسیان» افزود: بلافاصله پس از این موافقتنامه، طرفین می‌توانند در پرداخت‌های گمرکی وارداتی صرفه‌جویی کنند. این فهرست برای اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل گوشت و محصولات چربی، انواع خاصی از شیرینی و شکلات، محصولات آرایشی، انواع تجهیزات الکترونیکی و مکانیکی است و ایران مزایای تعرفه‌یی را برای لیست گسترده‌یی از محصولات غذایی، اعم از سبزیجات، میوه‌ها، میوه‌های خشک و مواد ساختمانی دریافت خواهد کرد.
او ادامه داد: میزان نرخ عوارض واردات ایران برای کالاهای صنعتی به طور متوسط 7درصد کاهش می‌یابد و برای کشورهای اتحادیه 3.5درصد، برای کالاهای کشاورزی ایران به میزان 19درصد و برای اتحادیه اقتصادی اوراسیا 5 درصد کاهش می‌یابد. وزیر اقتصاد قزاقستان، تیمور سلیمان اف نیز در این خصوص گفت: ظرفیت بازار ایران برای محصولات مورد علاقه صادراتی قزاقستان 8 میلیارد دلار است و این درحالی است که اکنون حجم مبادلات تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا با ایران 2.7میلیارد دلار برآورد می‌شود. معاون اول نخست‌وزیر بلاروس هم در جریان مراسم امضای سند توافقنامه موقت منطقه آزاد تجاری تصریح کرد: این توافقنامه موقت منطقه آزاد تجاری که امروز در آستانه میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران امضا شد به تحقق استراتژی صادراتی بلاروس کمک خواهد کرد. واسیلی ماتیوشفسکی افزود: نخستین تجربه ایجاد روابط چند جانبه با ایران دارای چشم‌انداز بسیار خوبی است. ما به نتایج متقابل خیلی خوبی دست یافتیم. به گفته او تجارت بین بلاروس و ایران از سال 1993 به صورت فعال درحال توسعه و رشد است. حجم معاملات دوجانبه بین بلاروس و ایران در سال 2017 سه برابر شده است. در 3ماهه اول سال 2018 نیز پویایی بسیار مثبتی دیده می‌شود. علاوه بر همکاری تجاری و اقتصادی، همکاری‌های سرمایه‌گذاری میان دو کشور درحال توسعه است. بلاروس در صنعت ماشین‌سازی ایران سرمایه‌گذاری و ایران تعدادی از پروژه‌های بزرگ در حوزه لجستیک را در بلاروس اجرا می‌کند.
این توافقنامه توسط شریعتمداری، تیگران سرکیسیان رییس کمیسیون اقتصادی اوراسیا، واسیلی ماتیوشفسکی معاون اول نخست‌وزیر بلاروس، تیگران آوینیان معاون نخست‌وزیر ارمنستان، عسکر مامین معاون اول نخست‌وزیر قزاقستان، زمیربیک عسکروف معاون نخست‌وزیر قزاقستان و دیمیتری کوزاک معاون نخست‌وزیر روسیه به امضا رسید.
ایران بهترین مسیر صادرات کالاهای قزاقستان
از سوی دیگر، وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در حاشیه اجلاس بین‌المللی اقتصاد با بخیت جان ساگینتایف، نخست‌وزیر قزاقستان دیدار و گفت‌وگو کرد. شریعتمداری با ارائه گزارشی از بررسی و مراحل تحقیق دو ساله کارشناسان ایرانی برای آماده‌سازی امضای موافقتنامه ترجیحات تجاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: امید است از این پس سطح روابط اقتصادی ایران و کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا رشد و توسعه پیدا کند.
شریعتمداری گفت: اگر از دو موافقتنامه کنسولی و بانکی ایران و قزاقستان درست استفاده شود و روابط کارگزاری بین بانک‌های ایران و قزاقستانی در حوزه یورو برقرار شود، سطح روابط دو کشور به دو برابر وضعیت فعلی افزایش می‌یابد. شریعتمداری در حاشیه اجلاس بین‌المللی اقتصاد در آستانه قزاقستان(موسوم به آستانه فروم) رابطه ایران با قزاقستان را رابطه‌یی دیرینه دانست و افزود: حجم فعالیت‌های اقتصادی ایران با دنیای خارج حدود 200میلیارد دلار است و اقتصاد قزاقستان نیز به عنوان یک اقتصاد بزرگ در آسیای مرکزی 60 درصد تولید ناخالص داخلی آسیای مرکزی را دارد که ضروری است، روابط‌مان را با این کشور به نحو گسترده‌یی افزایش دهیم.
او با بیان اینکه بازار قزاقستان بازار بسیار خوبی برای صدور کالاها و خدمات فنی و مهندسی است، ادامه داد: ظرفیت‌های ترانزیتی و همکاری‌های مواصلاتی در زمینه‌های جاده‌یی، ریلی و هوایی میان دو کشور وجود دارد و تلاشمان این است که روابط‌مان را در زمینه‌های صنعتی، معدنی و تجاری گسترده‌تر کنیم. شریعتمداری با اشاره به مذاکرات خود با نخست‌وزیر قزاقستان افزود: با نخست‌وزیر قزاقستان درخصوص توسعه روابط و حمایت از صدور روادید به شکل مطلوب‌تر رایزنی کردیم و ایشان دستورات لازم را برای سفارتخانه‌شان در تهران صادر کردند. وزیر اقتصاد قزاقستان نیز گفت: موقعیت جغرافیایی ایران و عدم دسترسی قزاقستان به آب‌های آزاد، اقتصادی‌ترین مسیر برای صادرات کالاهای قزاقستان از طریق ایران است.
شریعتمداری همچنین در ملاقات با «تیمور سلیمان اف» وزیر اقتصاد ملی قزاقستان، امکانات و همکاری‌های اقتصادی و بانکی دو کشور را بررسی کرد. وزیر اقتصاد ملی قزاقستان هم با اشاره به امضای موافقتنامه ترجیحات تجاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت: موقعیت جغرافیایی ایران و عدم دسترسی قزاقستان به آب‌های آزاد، بهترین و اقتصادی‌ترین مسیر برای صادرات کالاهای قزاقستان از طریق ایران است. تیمور سلیمان اف افزود: مطلعیم ایران از سابقه توان علمی و تحقیقاتی فراوانی برخوردار است و دو کشور ایران و قزاقستان می‌توانند در زمینه فعالیت‌های علمی- آموزشی همکاری‌های خوبی را در پیش گیرند.
