تضامین اروپایی‌ها به تهران
سفرای 3 کشور انگلیس، اتریش وچین بر پشتیبانی دولت‌هایشان از برجام تاکید کردند
تعادل|
عصر دوشنبه هتل اسپیناس‌پالاس تهران، میزبان بزرگ‌ترین گردهمایی‌های فعالان بخش خصوصی و سفرای خارجی با حضور مقامات ارشد دولتی بود. سفرای خارجی آمده بودند تا در نشست هم اندیشی بخش خصوصی تهران، به یک فهم مشترک در مورد آینده تجارت با ایران در پساخروج یک جانبه امریکا از برجام برسند. اگرچه بخش خصوصی در نظر داشت این نشست را در ماه عسل برجام برگزار کند وبرای نخستین‌بار در چند دهه گذشته، پیوند دوباره اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی را جشن بگیرد، اما زمزمه‌های تحریم و تهدید دوباره ایران از سوی «دونالد ترامپ» اتاق تهران را بر آن داشت تا گام نخست دیپلماسی اقتصادی بخش خصوصی را در فصل تجدید تحریم‌ها محکم بردارد. اما وزیر امور خارجه کشورمان از تضامین سه گانه برجامی اروپا شامل «فروش نفت»، «حفظ روابط بانکی» و «برقرار ماندن روابط ترانزیتی با ایران» در قبال ایران سخن گفت. خبری که نشان از دور جدید مذاکرات با1+4 یعنی منهای امریکا داشت. از سوی دیگر، معاون اول رییس‌جمهور از تدوین سناریوهای متعدد برای شرایط گوناگون اقتصادی در روزهای آتی خبر داد و تاکید کرد که اقتصاد ایران به دلیل ویژگی‌هایی که دارد، اساسا غیر قابل حبس شدن است. اسحاق جهانگیری، توقف فروش نفت ایران را یک خیال واهی دانست و به شرکت‌هایی که ایران را ترک می‌کنند، هشدار داد که ایران نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نخواهد ماند. اما از آن‌سو، سفرای اروپایی و آسیایی هم از پایبندیشان به برجام و هم از انتظاراتشان از ایران گفتند. آنها، سیستم ارزهای رمزی را یک ظرفیت مناسب عنوان کردند که ایران می‌تواند بخشی از مبادلات خود با دیگر کشورها را از طریق همین سیستم‌ها پیگیری کند. اما آنها نگرانی‌هایی هم داشتند؛ نخست نگرانی بابت ممنوعیت‌هایی بود که ایران به تازگی برای بیش از هزار قلم کالا از دیگر کشورها اعمال کرده و دیگری مساله «اف‌ای تی اف». از این رو، آنها خواهان رفع این موانع شدند.
اقتصاد ایران حبس شدنی نیست
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، به عنوان بزرگ‌ترین تشکل بخش خصوصی کشور ماه‌ها به دنبال برگزاری نشستی با حضور ده‌ها نفر از سفرای خارجی مقیم تهران بود تا پیوند اقتصادی میان بخش خصوصی ایران و دیگر کشورهای در فضای پسابرجامی تقویت شود. با این همه، سخنان اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور، بر محور خاص بودن شرایط امروز کشور و البته آمادگی دولت برای پشت سر گذاشتن این شرایط خاص استوار بود. جهانگیری معتقد است اقتصاد ایران، به دلیل ویژگی‌های جمعیت شناختی، ژئوپلیتیک و جغرافیایی، اساساً غیر قابل حبس شدن است. او گفت: ایران چندین هزار کیلومتر جاده در مرز خود با کشورهای همسایه دارد و از شرق و غرب، به وسیله راه آهن به اروپا و شرق آسیا اتصال ریلی دارد. چنین کشوری که 80 میلیون نفر جمعیت دارد را اساساً نمی‌توان به شکلی که مد نظر امریکا است حبس اقتصادی کرد. او ادامه داد: مقاومت هوشمندانه در برابر تحریم‌ها را آغاز خواهیم کرد، البته توقف فروش نفت ایران، یک خیال واهی است.
جهانگیری ادامه داد: شرایط خطیری پیش روی ایران است که البته بن بست نبوده و به معنای ایجاد بحران و شرایط بحرانی برای ایران نیست. البته نمی‌خواهیم چشمان خود را بر واقعیت‌هایی که امروز مقابل ایران قرار گرفته ببندیم یا از آنها فرار کنیم. این در حالی است که دشواری‌هایی پیش روی ما است اما همین واقعیت‌ها به ما می‌گوید که ظرفیت‌های بزرگ ایران و فرصت‌های بی‌نظیری در اختیار ما قرار گرفته است. جهانگیری گفت: ملت ایران منسجم و یکپارچه است و در آینده نزدیک شاهد مانورهای مختلفی از تفاهم جریان‌های سیاسی، گروه‌های سیاسی با اختلاف نظرهای جدی در داخل ایران خواهید بود.
هشدار جهانگیری
او ادامه داد: راهبردی به نام مقاومت هوشمندانه اقتصادی در مقابل تحریم‌های امریکا اتخاذ کرده‌ایم تا مسائل اقتصادی کشور را حل و فصل کنیم. پس نشان خواهیم داد که در دوران تحریم، اقتصاد کشور را نجات خواهیم داد. فعالان بخش خصوصی با انگیزه وارد میدان فعالیت و کار شدند و اگر طرف‌های برجام به تعهدات خود عمل کرده بودند، امروز شرایط اقتصاد ایران برای مردم، شرایط مطلوبی بود. معاون اول رییس‌جمهور گفت: ایران رتبه اول را به لحاظ ذخایر نفت و گاز دنیا دارد و در زمان برجام نیز اعلام کرده است که بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار، طرح آماده در صنعت نفت و گاز خود دارد که آماده ارائه به طرف‌های خارجی و داخلی است. ضمن اینکه در صنایع فلزی و معدنی طرح‌های زیادی داشتیم. شرایط اقتصاد ایران مهیا بود که حتی برای دنیا به یک کانون مهم سرمایه‌گذاری تبدیل شود. ما نیز دنبال شرکای واقعی خود بودیم که در این فرصت بین شرکت‌های ایرانی و خارجی برای ده‌ها و صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و کار بزرگ توافق حاصل شود.
جهانگیری ادامه داد: توقف فروش نفت ایران یک خیال واهی است، ما نیز ساز و کارهای لازم را در داخل دولت فراهم کرده‌ایم و بدترین شرایط را هم پیش بینی نموده‌ایم، چراکه ما نمی‌توانیم نسبت به ملت و کشور خود بدون برنامه باشیم و بنابراین سناریوهای مختلف را طراحی کرده‌ایم، چراکه ایران کشوری است که در سال گذشته بیش از ۹۰ میلیارد دلار صادرات نفت و غیرنفتی داشته است. معاون اول رییس‌جمهور گفت: دست کشورهایی که در این مقطع به سیاست یک جانبه گرایی امریکا پشت کنند، را به گرمی می‌فشاریم، اما شرکت‌هایی که ایران را ترک می‌کنند، باید بدانند که این مسائل در حافظه تاریخی همکاری ایران با آنها ثبت خواهد شد و بی‌تفاوت نخواهیم ماند. البته ممکن است که با اعلام خروج امریکا از برجام، تلاطم کوتاه‌مدتی در برخی از بخش‌های اقتصادی کشور اتفاق افتد، اما مانع از تلاطم‌های بعدی خواهیم شد و برنامه تنظیم کرده‌ایم که نگذاریم اقتصاد ایران از این مرحله آسیب ببیند، پس برای واردات و صادرات و فروش نفت برنامه‌ریزی کرده‌ایم و امیدواریم با کمک کشورهای دوست بتوانیم کار را پیش بریم.
اتاق‌های بازرگانی خارجی در راه ایران
سخنرانی محمد جواد ظریف، به سیاق همیشگی رسا و بدون ایراد بود. وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه همه شرکای ایران در برجام پس از خروج غیرقانونی امریکا از برجام آماده همکاری با ما هستند، از ادامه مذاکرات برای تضمین روابط بانکی و ادامه فروش نفت ایران خبر داد و گفت: توان بخش خصوصی ایران به عنوان نماینده واقعی مردم ایران برای پیشبرد وظایف خود همواره مشخص بوده است. این در حالی است که بعد از خروج غیرقانونی امریکا از برجام، همه کشورها و شرکای خود در برجام را آماده همکاری با ایران دیده‌ایم، حتی فرانسه، انگلیس، آلمان، چین و روسیه به روشنی بعد از اعلام خروج غیرقانونی امریکا از برجام، حمایت خود را از این توافقنامه بین‌المللی اعلام کرده‌اند. وزیر امور خارجه افزود: در جلسه‌یی که با سه کشور اتحادیه اروپا و قبل از آن با چین و روسیه داشته‌ایم، همگی بر جبران خسارت‌های ایران در خروج امریکا از برجام اشاره داشته‌اند. بیانیه خانم موگرینی نیز این را به خوبی نشان داده است.
ظریف در ادامه به سه تضمینی اشاره کرد که طرف‌های اروپایی برجام در فردای خروج امریکا از این توافق، به ایران داده‌اند. او گفت: شرکای ما در برجام تعهد کرده‌اند که فروش نفت ایران به میزان کنونی، حمل و نقل، روابط بانکی و موارد اقتصادی که در توافقنامه آورده شده است، ادامه یابد، پس اراده سیاسی در جهان برای ادامه حضور فعال در جمهوری اسلامی ایران با وجود فشارهای امریکا کاملا وجود دارد. به گفته ظریف، جهان اکنون بر سر یک دوراهی است که آیا امریکا اراده سیاسی خود را بر دنیا تحمیل می‌کند یا دنیا بر اساس یک نظام قانونمند که ایالات متحده امریکا نیز زمانی جزو پایه گذاران این نظام بود، تصمیم‌گیری می‌کند؟ وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد: اقدامات عملیاتی گروه ۱+4 منهای امریکا آغاز شده است و در سفر وین نیز با حضور وزرای امور خارجه، جزییات اقداماتی که در حوزه بانکی و نفت قرار است انجام شود، برای تضمین روابط بانکی و تضمین ادامه فروش نفت ایران را با ما درمیان گذاشتند و در این هفته نیز همکاران من، این موضوع را در پایتخت‌های کشورهای اروپایی و دو عضو دیگر برجام ادامه مذاکره خواهند داد.
ظریف گفت: بنگاه‌های کوچک و متوسط بخش عمده اقتصاد ما و سایر کشورهای عضو برجام را در اختیار دارند و همکاری متقابل زمینه همکاری در این راستا را رقم خواهد زد. هفته آینده که سمینار سفرای ایران را خواهیم داشت، ۷۷ اتاق مشترک ایران و کشورهای دنیا با سفرای مربوطه جلساتی را برگزار خواهند کرد تا زمینه‌ساز شناسایی مشترک بخش‌های خصوصی در حوزه بنگاه‌های کوچک و متوسط باشیم و این شروع خوبی برای بخش خصوصی ایران است که بتواند در یک اقتصاد پویا حرکت کرده و از تجربیات بخش خصوصی مخصوصا در کشورهای اروپایی در این حوزه استفاده کند.
وزیر امور خارجه گفت: ما حق خروج از برجام را برای خود حفظ کردیم اما انتخاب ما این است که بتوانیم با اعضای باقیمانده از برجام به یک راهکار برسیم، در قالب این قانونمندی، امروز ایران شکایت خود از ایالات متحده برای برقراری مجدد و غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه را تسلیم دیوان بین‌المللی دادگستری کرد. ظریف گفت: دولت کنونی امریکا نمی‌داند که چطور با دنیا برخورد کند، این درحالی است که این ربطی به «نفتا»، «توافق پاریس» یا «برجام» ندارد و او همه این قوانین را زیر پا گذاشته است و ضروری است این رفتار که به عنوان یک عادت در دنیا مرسوم شده است متوقف شود، در غیر این صورت این عادت برای بر هم زدن نظم جهانی حرکت خواهد کرد و روندی نخواهد بود که این آینده روشن را برای دنیا رقم زند.
کارآفرینی، مزیت امروز ایران
در ادامه رییس اتاق تهران که میزبان این مراسم بود، پشت تریبون قرار گرفت. مسعود خوانساری، گفت: بعد از نوسان‌ها و تلاطمات اقتصادی چند سال قبل در اقتصاد ایران که عمدتا ناشی از فشار تحریم‌های یکجانبه بود، با روی کار آمدن دولت جدید در سال ۱۳۹۲، ثبات و آرامشِ نسبی به اقتصاد بازگشت. امضای سند تاریخی برجام، باعث شد تا فعالان اقتصادی خارجی به‌ویژه از کشورهای اروپایی در قالب هیات‌های تجاری متعدد به ایران سفر کرده و جریان سرمایه‌گذاری بنگاه‌های بزرگ خارجی به سمت بخش‌های دولتی یا شبه‌دولتی ایران سرازیر شود.
او ادامه داد: به نتیجه رسیدن چندین قرارداد بزرگ در حوزه‌های نفت و گاز، خودرو، پتروشیمی و خرید هواپیما از شرکت‌های بزرگ در دستور کار قرار گرفت، اما شرکت‌های کوچک و متوسط خارجی به‌دلیل عدم حمایت‌های لازم بانکی- مالی و نیز فقدان شناخت دقیق از موقعیت و پتانسیل‌های اقتصاد ایران، آنگونه که باید مشارکت جدی نداشتند و سهم چندانی را نیز از ظرفیت‌های اقتصادی ایران به خود اختصاص ندادند.
رییس اتاق تهران افزود: مزیت ما در ایران تنها راه‌ها، حمل و نقل، بازار ۴۰۰ میلیونی منطقه، امنیت پایدار، نیروی کار ارزان، دسترسی به دریاها، بهره‌مندی از فرودگاه‌ها و بنادر و طبقه متوسط فعال و تنومند نیستند بلکه مزیت امروز اقتصاد ایران، حضور کارآفرینانی جوان، خلاق، با انگیزه و با دانش است. در حال حاضر بیش از ۲۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان و استارت‌آپی با مدیریت مدرن جوانان تحصیلکرده در ایران فعال شده که تعدادی از این شرکت‌ها، قابلیت رقابت با نمونه‌های موفق جهانی را دارند.
خوانساری گفت: در سال گذشته، قراردادهای تامین اعتبار بانکی متعددی به ارزش حدود ۳۰ میلیارد دلار با طرف‌های «اتریشی، ایتالیایی، دانمارکی، چینی و کره‌ای» به امضا رسید که اکنون در معرض تهدید تحریم‌های امریکا قرار گرفته که جملگی ناقض قوانین حقوقی بین‌الملل، اصول اولیهِ اقتصاد آزاد و تجارت منصفانه است. او افزود: با این وجود، قابل پیش‌بینی است که بسیاری از شرکت‌های چندملیتی و بانک‌های بزرگ اروپایی و غیراروپایی، تحت فشار و تهدیدهای دولت امریکا حاضر به ادامه همکاری اقتصادی با ایران نباشند، اما همچنان امکان تعامل بخش خصوصی ایران و اروپا به عنوان یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری برجامی از طریق دولت‌ها و بنگاه‌های کوچک و متوسط با توانمندی بالا و تکنولوژی جدید فراهم است. امروزه موتور محرک اقتصاد بسیاری از کشورها، همین شرکت‌های کوچک و متوسط هستند که باید شناسایی و زمینه تسهیل رفت و آمد آنها را به عنوان شرط لازم در توسعه همکاری‌های تجاری فراهم آورد.
انتقاد خارجی‌ها چه بود؟
اما سفرای خارجی در مراسم چه گفتند؟. سفیر اتریش در ایران که کشورش ریاست دوره‌یی اتحادیه اروپا را بر عهده دارد، نخستین سفیر خارجی بود که در این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت. «اشتفان شولتز»، گفت: اتحادیه اروپا خواهان باز شدن کانال‌های مالی است زیرا به‌دلیل قطع صادرات به ایران حدود 10 میلیارد دلار متضرر شده است. او با اشاره به سفر حسن روحانی به کشورش گفت: این سفر از آن لحاظ اهمیت داشت که نخستین سفر یک مقام خارجی به اتریش سه روز بعد از به عهده گرفتن ریاست اتحادیه اروپا توسط این کشور بود و نکته دیگر آنکه نخستین سفر اروپایی رییس‌جمهور ایران به یک کشور غربی در دور دوم ریاست‌جمهوری او بود.
شولتز گفت: سیستم ارزهای رمزی (cryptocurrencies) یکی از ظرفیت‌های خوبی است که فضای خود را پیدا کرده و در حال بالا آمدن از زیر زمین است. ایران می‌تواند بخشی از مبادلات خود با دیگر کشور را از طریق همین سیستم‌ها پیگیری کند. او ادامه داد: نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم، نگرانی ما از اعمال برخی محدودیت‌های وارداتی در ایران است. دولت ایران به تازگی واردات بیش از هزار قلم کالا را از کشورهای دیگر ممنوع اعلام کرده است. ما امیدواریم ایران این محدودیت‌ها را بر طرف کند. سفیر انگلیس در ایران هم از پشتیبانی دولت انگلستان برای موافقتنامه برجام سخن گفت. «راب مک کایر» افزود: البته این پشتیبانی محدود به شعارهای سیاسی نیست، بلکه باید عملی باشد تا روابط اقتصادی و کسب و کار را ادامه دهد، برای دیپلماتها، آسان است که بگوییم ما از همکاری‌های اقتصادی بین دو کشور استقبال می‌کنیم و آنهایی که در بخش خصوصی هستند، از ما انتظار عملی دارند که سوال منصفانه آنها اقدامات عملیاتی ما است. او این خبر را هم داد که همکاران ما در ایران و لندن در حال تلاش هستند تا مشکلات ناشی از تحریم‌های پیشنهادی امریکا علیه ایران را حل و فصل کنند. البته کسب و کار ادامه یافته است و ما یادداشت تفاهمنامه‌هایی را نیز بعد از خروج امریکا از برجام و حتی دیروز نیز امضا کرده‌ایم، در این راستا ما روز گذشته تفاهمنامه مهمی را با یکی از شرکت‌های ایرانی امضا کرده‌ایم، پس وظیفه ما این است که اعتماد جامعه بخش خصوصی در ایران و کشور خود را حفظ کنیم تا کسب و کارها ادامه یابد.
او از اظهارات سفیر اتریش مبنی بر تداوم همکاری‌ها بین دولت‌ها استقبال کرد و خواستار شدکه ایران هم اقداماتی انجام دهد که برجام را پشتیبانی کند. یکی از نگرانی‌های مورد اشاره او، موضوع «اف‌ای تی اف» بود که خواستار شد این موضوع حل وفصل شود تا همکاری‌ها ادامه یابد. سفیر چین در ایران، دیگر سخنران این نشست بود که در مورد حفظ سطح مبادلات میان ایران و چین، در شرایط جدید سخنرانی کرد. به گفته پانگ سن، ایران به صورت تاریخی یکی از مهم‌ترین حلقه‌های جاده تاریخی ابریشم بوده و نقشی تاثیرگذار در شکل‌گیری جهان امروز داشته است. او ادامه داد: چین می‌خواهد جاده ابریشم را در خشکی و دریا احیا کند و ایران قطعا مانند گذشته یکی از مهم‌ترین حلقه‌های این مسیر بازرگانی خواهد بود. سن گفت: من افتخار دارم که بگویم چین شریک اول تجاری ایران در سال گذشته بوده است و از سال ۲۰۱۶ که رییس‌جمهور ایران به چین آمد، دو رییس‌جمهور تصمیم گرفتند که از طریق مشارکت و همکاری، روابط خود را گسترش دهند؛ ضمن اینکه به تازگی نیز هیاتی از ایران به چین آمده است.
