بازی تجاری چین با کارت ایران
تعادل|
روابط تجاری میان ایران و شرکای تجاریش در پساخروج یک جانبه امریکا از برجام به کدام سو می‌رود؟ پاسخ به این پرسش در شرایطی که حلقه تحریم‌ها روز به روز تنگ‌تر می‌شود، به امتیازاتی که شرکای اروپایی و آسیایی به ایران خواهند داد، بر می‌گردد. در این راستا، هفته گذشته، پس از اعلام طرح سرمایه‌گذاری 50 میلیارد دلاری روس‌ها در صنایع نفت و گاز ایران و البته تکذیبیه‌ها و تاییدیه‌هایی که به دنبال این خبر آمد، حال ظاهرا چینی‌ها هم می‌خواهند از موضوع تحریم‌ها علیه ایران به نفع خود استفاده کنند. به‌طوری که در همین زمینه، « پانگ سن»، سفیر چین در ایران در حاشیه نشست هم اندیشی بافعالان بخش خصوصی ایران، در گفت‌وگو با «تعادل»، به شکل تلویحی از اجرای طرحی برای تبادل نفت در برابر کالا خبر داد. از این رو، به نظر می‌رسد، چینی‌ها نیز قصد دارند، همان مدل روسیه را در تجارت با ایران در پیش گیرند. موضوعی که می‌تواند اثر منفی بر روند تجارت خارجی و تولید ایران بر جای گذارد.
50 میلیارد دلار ناقابل
علی اکبر ولایتی، که به نمایندگی از مقام معظم رهبری و رییس‌جمهوری ایران به مسکو سفر کرده بود، یکی از خبرسازترین اظهارنظرهای هفته‌های اخیر را به صدر اخبار رسانه‌ها فرستاد: «روسیه 50 میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کند. » این خبر خیلی زود از سوی سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه و وزیر انرژی این کشور، اگر نه تکذیب، که به گونه‌یی دیگر بیان شد. به‌طوریکه «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه در پاسخ به سوالات خبرنگاران در این باره گفت: «نمی‌تواند چنین چیزی را تایید کند». خبرگزاری «ایتارتاس» روسیه هم از قول وزیر انرژی روسیه، به علاقه‌مندی روس‌ها برای اجرای «برنامه نفت در برابر کالا» با ایران اشاره کرد. الکساندر نواک به این خبرگزاری گفته بود: ما علاقه‌مند هستیم ایران از فرصت خرید کالا، کار و خدمات روسیه برخوردار شود تا تبادل تجاری و روابط بین دو کشور گسترش یابد. این مقام روسی این را هم گفته بود که مسکو سرگرم کار با تهران برای تمدید پنج‌ساله قرارداد نفت در برابر کالا با ایران است. قراردادی که پیش از این ارائه کالای روسی در مقابل 100 هزار بشکه نفت ایران در روز بود و حالا ممکن است وسعت بیشتری نیز پیدا کند. پرسش حالا این بود: روس‌ها به دنبال سرمایه‌گذاری در صنایع نفت وگاز کشوری هستند که در هر دو مورد رقیبی بالقوه برای آنها محسوب می‌شود، یا آنکه می‌خواهند نفت را با تخفیف بگیرند و در مقابل صادرات کالایی خود را به میزان 50 میلیارد دلار افزایش دهند؟
روس‌ها چه در سر دارند؟
با همه این‌ها، ادعای ولایتی کمی بعد توانست تایید‌هایی به دست بیاورد و البته ظاهراً ابعاد قرارداد ادعایی، بیش از رقمی است که ولایتی به آن اشاره کرده است. چند روز پیش، یک رسانه خارجی مدعی شد روسیه ۶۴ میلیارد دلار در صنعت نفت و ایران گاز ایران سرمایه‌گذاری خواهد کرد. «نکست‌بیگ‌فیوچر»، نوشت که روسیه ۶۴ میلیارد دلار در نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کند. علاوه بر این، یک شرکت نفتی روسیه یک قرارداد ۴میلیارد دلاری با ایران امضا کرده و این قرارداد «به زودی اجرا خواهد شد». «نکست‌بیگ‌فیوچر» افزود: مشاور ایرانی گفته غول‌های انرژی روسیه، «روس‌نفت» و «گازپروم»، گفت‌وگو‌هایی را با وزارت نفت ایران آغاز کرده‌اند تا احتمالاً توافقاتی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار امضا کنند. در عین حال، یک مقام دولتی روسی، وجود طرح‌های سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیاردی را برای «فایننشال تایمز» تایید کرد.
اژدهای زرد وارد می‌شود؟
اما اگر قرار بر دور زدن تحریم‌های نفتی امریکا و ماهی‌گیری از آب گل آلود باشد، نمی‌توان جایی برای چینی‌ها قائل نشد. چین در دور پیشین تحریم‌های فراگیر ایران در سال 1391، به شیوه‌های مختلف جریان مالی با ایران را زنده نگه داشته بود، به گونه‌یی که پس از امضای برجام و لغو تحریم‌های مالی، ایران همچنان میلیاردها دلار دارایی بلوکه شده در بانک‌های چینی داشت. اکنون اما به نظر می‌رسد اژدهای زرد می‌خواهد یک بار دیگر هم با کارت ایران بازی کند. سفیر چین در ایران، به صورت تلویحی از طرحی خبر داده که به ایران کمک می‌کند در مقابل فروش نفت خود، از چین کالا دریافت کند. به عبارت ساده‌تر، چینی‌ها هم احتمالا می‌خواهند پا در مسیری بگذارند که روسیه پیش‌تر ثمربخش بودن آن را آزموده است.
سفیر چین در ایران، در گفت‌وگو با «تعادل» در پاسخ به این پرسش که آیا چین نیز مشابه روسیه، برای فروش نفت در برابر کالا، برنامه‌ریزی کرده است یا نه، این طور پاسخ داد: من در مورد طرح مورد اشاره شما در زمینه فروش کالا در مقابل نفت که روسیه مدعی آن شده مطالبی شنیده‌ام، اما در مورد جزییات آن اطلاعات دقیقی ندارم. پانگ سن ادامه داد: در سفر حسن روحانی به چین و دیدار با «شی جین پینگ»، رییس‌جمهور چین در زمینه‌های مختلف تجاری، اقتصادی، سیاسی و حتی فرهنگی گفت‌وگو کردند و به دیدگاه‌های مشترک رسیدند. از طرفی، بعد از امضای برجام، پیش بینی می‌شد که سطح ارتباطات تجاری میان ایران و چین بیش از قبل افزایش پیدا کند که این موضوع، با خروج ایالات متحده از برجام، با موانعی رو به رو شده است. با همه این‌ها، دولت چین خود را متعهد می‌بیند که بر اساس وعده‌هایی که در دیدار دو رییس‌جمهور در مورد آنها توافق شده، به ایران کمک کند که از منافع برجام بهره مند شود. یکی از این وعده‌ها هم تداوم ورود کالا به ایران است. از سفیر چین در ایران پرسیدیم که آیا روابط بانکی میان ایران و چین در شرایط آتی، می‌تواند با ایجاد بانک‌های جدیدی که در ایالات متحده شعبه‌یی ندارند، تداوم پیدا کند؟ پانگ سن در پاسخ گفت: بله، این موضوع هم در دست بررسی است، اما اینکه کدام بانک‌ها در این زمینه حائز شرایط هستند، هنوز مشخص نیست.
وعده تازه: اعتبار 80 میلیارد دلاری
فارغ از اینکه ادعای سفیر چین در تهران تا چه اندازه به معنی تکرار الگوی روسی خواهد بود، در چند روز گذشته خبرهای ضد و نقیض دیگری هم در زمینه حمایت‌های مالی طرف‌های برجام از ایران، نقل محافل شده بود. چند روز قبل، روزنامه «وال استریت ژورنال» در خبری اعلام کرده بود دولت‌های فرانسه، انگلیس و آلمان برای زنده نگه داشتن برجام، در حال بررسی فعال‌سازی حساب‌های بانک مرکزی ایران با بانک‌های مرکزی کشورهای خود هستند و این اقدامی است که می‌توان آن را به منزله علامتی از تلاش‌های اروپا برای جلوگیری از انزوای ایران در نظر گرفت.
از آنسو، در روزهای پایانی هفته گذشته و در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، برخی رسانه‌ها از قول محمدحسین عادلی، دبیرکل سابق اوپک گازی، در نظر گرفتن حدود 80 میلیارد دلار اعتبار برای شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی خبر دادند. بر این اساس، عادلی مدعی شده بود در کنفرانسی که اخیرا با موضوع همکاری اروپا و ایران در دوره تحریم‌های پیش رو در بروکسل برگزار شده، نام ایران نیز در صندوق 80 میلیارد دلاری شرکت‌های کوچک و متوسط اتحادیه اروپا، اضافه شده و بنگاه‌های ایرانی می‌توانند در جریان همکاری با بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی، از این صندوق تسهیلات دریافت کنند.
پدرام سلطانی، نایب‌رییس اتاق ایران نیز این خبر را تایید کرده و گفته بود: اروپا عاشق چشم و ابروی ایران نیست، بلکه پس از شوکی که اتفاقات عراق و سوریه برای او به وجود آورده دیگر تاب ناامنی و تشنج و جنگ در خاورمیانه را ندارد. از این‌رو مصمم شده در این منطقه اتفاقی نیفتد. او در ادامه گفته بود: اتحادیه اروپا برای همکاری شرکت‌های کوچک و متوسط ایران و اروپا، با پارلمان بخش خصوصی روابطی برقرار کرده و وعده سرمایه‌گذاری برای تقویت روابط و همکاری‌ها را داده است. بر این اساس، این اتحادیه برای گسترش این همکاری‌ها بین شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی و اروپایی ۸۰ میلیارد دلار در نظر گرفته تا براین اساس یک تشکل اقتصادی در اروپا مسوولیت را برعهده بگیرد و اتاق بازرگانی ایران زمینه ساز همکاری مشترک میان بنگاه‌های کوچک و متوسط هر دو طرف خواهد شد.
