معافیت چابهار از تحریم در دستور کار آمریکا
گروه راه و شهرسازی|
درحالی که براساس گفته عباس آخوندی، وزیرراه و شهرسازی، مشارکت هندی‌ها در توسعه بندر چابهار یک تا سه ماه دیگر آغاز می‌شود، یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و میانه طی اظهاراتی اعلام کرد که دولت آمریکا در حال بررسی معاف کردن تجارت از طریق بندر چابهار از تحریم‌ها علیه ایران است.
این در حالی است که آخوندی در پی دیدار هفته گذشته با همتای هندی خود از استقرار هندی ها در بندر چابهار تا یک ماه دیگر خبر داده بود. سفر وزیر راه و شهرسازی به هند که تقریبا با سفر وزیر خارجه امریکا به این کشور همزمان بود، تحلیل های متفاوتی را در پی داشت از جمله اینکه گفته شد، امریکا تمایل دارد تا هند را دست‌کم در کوتاه‌مدت از تحریم نفتی ایران مستثنی کند و همچنین اجازه دهد که هند در توسعه بندر چابهار، به عنوان اهرمی در برابر فعالیت های اقتصادی چین در غرب آسیا، فعالانه مشارکت کند.
آنگونه که اسپوتینک گزارش کرده است، آلیس ولز که در اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی آمریکا سخنرانی می‌کرد، افزود: «در حال بررسی (پروژه چابهار) به خصوص از جهت اهمیت آن برای افغانستان هستیم و ایده اصلی تحریم‌های آمریکا تنبیه شرکایمان یا به خطر انداختن آنها نیست، بلکه هدف از این اقدامات افزایش هزینه رفتارهای ایران است.»
ولز ادامه داد: «از این جهت پروژه چابهار را بررسی می‌کنیم که این پروژه چه نقشی می‌تواند در ثبات افغانستان یا مواصلات منطقه‌ای که به نفع آمریکا هم تمام شود داشته باشد و این بررسی‌ها هنوز ادامه دارد.» به گزارش تسنیم به نقل از اسپوتنیک، او یادآورشد: «هند کاملا نسبت به نوسان قیمتی حساس است» زیرا با توجه به در پیش بودن انتخابات سراسری این کشور در بهار سال 2019 این مساله از اهمیت زیادی برخوردار است.
ناگفته نماند که دیوید هلوی، یک مقام ارشد وزارت دفاع آمریکا هم در این‌باره گفت: «در حال همکاری با شرکایمان از جمله هند هستیم و مذاکره با آنها در مورد راه‌های تشویق این کشورها به منظور اجتناب از فعالیت‌های تحت تحریم ادامه دارد.»
چرایی امضای این قرارداد توسط هندی‌ها
اما با توجه به اظهارات مقامات آمریکایی درباره بررسی معاف کردن تجارت بندرچابهار از تحریم‌ها علیه ایران، این سوال مطرح می‌شود که آیا منافع ایالات متحده آمریکا با توسعه بندرچابهار گره خورده است؟ در واقع فارغ از چگونگی اجرای قرارداد توسعه بندرچابهار، دلیل اهمیت این قرارداد و تمرکز آمریکایی‌ها درباره اجرایی شدن این قرارداد چیست و چرا طی سال‌های گذشته همواره اما و اگرهایی در عملیاتی شدن آن وجود داشته است؟
بندر چابهار، دسترسی هند به چهار شهر در افغانستان را هم فراهم می‌کند و تحریم آمریکا علیه ایران هزینه‌های حمل و نقل و زمان برای صادرات کالاهای هند را که با بندرچابهار تا یک سوم کاهش می‌یافت را با مشکل مواجه می‌کند. ضمن اینکه چابهار روابط و مبادلات تجاری میان هند، افغانستان و ایران را با توجه به مخالفت‌های پاکستان برای استفاده از خاک این کشور، افزایش می‌دهد.
از آنجا که اسلام‌آباد به هند اجازه استفاده از خاک پاکستان را برای تجارت مستقیم با افغانستان نمی‌دهد، بنابراین چابهار، برای دسترسی هند به افغانستان و فراتر از این کشور، اهمیت بسیاری دارد.
هند هم که به دلیل نگرانی در مورد حاکمیت ارضی خود به طرح «یک جاده یک کمربند» چین نپیوسته است نگران به خطر افتادن موقیعت خود در چابهار است، در این میان بندر گوادر پاکستان که با سرمایه‌گذاری چین ساخته شده و بخشی از طرح یک جاده یک کمربند به شمار می‌رود، در فاصله 100 کیلومتری چابهار واقع شده است.
درواقع استفاده از ظرفیت بندرچابهار برای انجام مبادلات تجاری با سایر کشورها و همچنین حفظ توازن قدرت در منطقه خاورمیانه برای هند مهم است اما با وجود این هند در اجرای قرارداد کم و کاستی‌هایی را هم داشته و همین موضوع موجب شده است که ایران به دلیل تاخیرهای چند باره هند، به دنبال جلب همکاری چین به پروژه بندر چابهار باشد اما هند مخالف این موضوع است زیرا حضور چین در چابهار برخلاف منافع دهلی نو است، زیرا نه تنها هند را از فرصت‌های اقتصادی این بندر محروم می‌کند، بلکه نفوذ پکن را در منطقه افزایش می‌دهد، بنابراین هم‌اکنون هند در اجرای این قرارداد مصمم است. دهلی نو در طول مذاکرات 2+2 که هفته گذشته میان هند و آمریکا برگزار شد، سعی کرد در مورد دلیل حضور خود در چابهار به واشنگتن توضیح دهد و اعلام کرد که پروژه بندر چابهار، هند را به‌طور مستقیم به خاک افغانستان متصل می‌کند که برای اقتصاد این کشور بدون دسترسی به آب‌های آزاد هم مفید است.
ناگفته نماند که بهبود و دستیابی به ثبات اقتصادی در افغانستان یکی از اهداف مهم آمریکا است که از سال 2000 تاکنون در افغانستان حضور نظامی داشته است. بنابراین واشنگتن امیدوار به همکاری هند برای بازسازی اقتصادی افغانستان است که همین موضوع بحث تحریم‌ها علیه ایران و همچنین حضور هندی در ایران طی ماه‌های آینده را با اما و اگرهایی همراه می‌کند.در این شرایط هند، ایران و افغانستان تصمیم گرفته‌اند که در سال 2019 مذاکرات مفصل‌تری در ارتباط با بندر چابهار برگزار کنند و انتظار می‌رود تا این زمان، تاثیر فشارهای واشنگتن بر ایران هم مشخص‌تر شود و دهلی نو هم موافقت آمریکا را برای ادامه سرمایه‌گذاری در بندر چابهار به دست خواهد آورد.
البته مذاکرات سه جانبه‌ای هم درهفته گذشته میان هند، ایران و افغانستان، برگزار شد که در آن بر تعهد سه کشور به خصوص هند برای توسعه بندر چابهار تاکید شد. یک روزنامه هندی هم با اشاره به نشست سه جانبه اخیر بین معاونان وزارت خارجه ایران، هند و افغانستان نوشت: دهلی نو به‌رغم آگاهی از پیامدهای خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های واشنگتن علیه تهران، مصمم است به مشارکت خود در توسعه بندر چابهار ادامه دهد.
به گزارش ایرنا، بیزینس اینسایدر یادآورشد: وجی گوخال معاون وزیر امور خارجه هند، به عنوان نماینده کشورش در مذاکرات سه جانبه اوایل هفته جاری با ایران و افغانستان در کابل که برای اولین‌بار برگزار شد، با همتایان ایرانی و افغان خود دیدار کرد.
این روزنامه نوشت: درحالی که سه کشور در این دیدار در خصوص مسائلی از جمله مبارزه با تروریسم و مواد مخدر گفت‌وگو کردند، اما تمرکز مذاکرات بر توسعه بندر چابهار واقع در جنوب ایران بود.
واگذاری یا مشارکت بندرچابهار؟
نزدیک شدن به زمان اجرایی شدن قرارداد مشارکت هندی‌ها در بندر چابهار علاوه بر واکنش‌هایی که میان مقامات آمریکایی به همراه داشت در داخل ایران هم دردسرساز شد، همراه با انتشارخبر شروع مشارکت هندی‌ها طی یک تا سه ماه آینده در بندرچابهار از سوی وزیرراه و شهرسازی جار و جنجال‌های بسیاری به پا کرد، یکی از رسانه‌ها از واگذاری تمام و کمال این بندر خبر داد و همین موضوع انتقادات بسیاری را روانه شخص آخوندی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کرد. البته وزیرراه وشهرسازی با نگارش یادداشتی تند، نسبت به خبر این رسانه عکس العمل نشان داد و در بخشی از یادداشت خود گفت که اگر یک وطن دوست با شنیدن این خبر بمیرد، رواست.
پس ازکش و قوس‌هایی که بین وزیرراه و شهرسازی با این رسانه ایجاد شد، بسیاری از مسوولان وزارت راه و شهرسازی به شفاف‌سازی قرارداد تهران- دهلی نو برای توسعه بندرچابهار پرداختند و فحوای تمام این اظهارات این موضوع بود که در این قرارداد فقط بحث سرمایه‌گذاری هندی و همچنین مشارکت اپراتور هندی- ایرانی در توسعه این بندر مطرح است و واگذاری به معنای تسلیم تمام اختیارات به هند مطرح نیست.
یکی از مسوولان که قرارداد توسعه بندرچابهار توسط هندی‌ها را تشریح کرد، معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی بود. مهرداد تقی‌زاده گفت: تمامی فعالیت‌های اپراتور هندی-ایرانی تحت نظر اداره کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان انجام می‌گیرد و هیچ‌گاه بندر چابهار به هندی‌ها واگذار نشده است.
او افزود: در واقع فعالیت‌های اپراتوری بخشی از بندر چابهار به یک اپراتوری هندی-ایرانی بر اساس توافقی در سال ۱۳۹۲ سپرده شده است.
معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: باید در نظر داشت که اپراتوری اسکله‌های نفتی، معدنی و جنرال کارگو در اختیار حاکمیت و توسط سازمان بنادر و دریانوردی مدیریت می‌شود و تمامی فعالیت‌های اپراتور هندی-ایرانی تحت نظر اداره کل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان در چارچوب سیاست‌ها و استراتژی‌های وزارت راه و شهرسازی در زمینه‌های تخلیه و بارگیری، انبار داری و نگهداری از تجهیزات انجام می‌گیرد.
او خبر واگذاری بندر چابهار را شایعه خواند و گفت: سپردن بخشی از فعالیت‌های بنادر به یک اپراتور و سرمایه‌گذار خارجی امری رایج در دنیای امروز است و می‌توان به اقدام مشابه کشوری مختلف مانند آلمان و سوئد حتی قطر در منطقه خاورمیانه اشاره کرد.
