سهم 3.5 درصدی اسکناس و سکه از نقدینگی کشور

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

بانک مرکزی اعلام کرد که ۵۶ هزار میلیارد تومان اسکناس و سکه در کشور موجود است که از این میان ۴۱ هزار و 560 میلیارد تومان از موجودی سکه و اسکناس در دست مردم است. 10 هزار و 210 میلیارد تومان نزد بانک‌هاست و 4520 میلیارد تومان نیز در خزانه بانک مرکزی قرار دارد. به عبارت دیگر، 3.5 درصد نقدینگی را اسکناس و مسکوک تشکیل می‌دهد که از این میزان معادل 2.6 درصد نقدینگی در دست مردم و بازار در حال حرکت است. این موضوع نشان می‌دهد که بالای 97 درصد مبادلات پولی را تراکنش‌های بانکی حاصل از بانکداری الکترونیک، چک، حواله بانکی و گردش مالی از طریق ساتنا و پایا و شتاب و... تشکیل می‌دهد و سهم اسکناس به‌شدت کاهش یافته است.

به گزارش تعادل، تازه‌ترین آمار بانک مرکزی از جریان اسکناس و سکه‌های رایج (سکه‌های نیکل) نشان می‌دهد که تا پایان تیرماه امسال این مجموعه گردش حدود ۵۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی در اقتصاد ایران دارد، این رقم در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته ۴۳۰۰ میلیارد تومان افزایش دارد. از مجموع اسکناس و سکه رایج نزدیک ۴۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به آنچه در دست مردم قرار دارد، بر می‌گردد که نسبت به سال گذشته حدود ۶۴۰۰ میلیارد تومان افزایش داشته است.

همچنین حدود ۱۰ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان دیگر از اسکناس و سکه موجود در بانک‌ها قرار دارد که نسبت به ۱۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان سال قبل تا ۲۱۰۰ میلیارد تومان کاهش داشته، همین امر نشان‌دهنده این است که بخشی از موجودی از بانک‌ها خارج و در اختیار مردم قرار گرفته است.

اما موجودی اسکناس و سکه در بانک مرکزی به حدود ۴۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسد که کاهش ۲۴۰۰ میلیاردی نسبت به سال قبل دارد. از این موجودی اسکناس و سکه در بانک مرکزی، هر زمان که لازم باشد بنابر نیاز بازار تزریق خواهد شد.

طبق ضوابطی که بانک مرکزی برای چاپ و تزریق اسکناس دارد، عمر اسکناس‌های موجود در بازار معمولا حدود پنج سال است که بعد از این مدت اسکناس‌های قدیمی به تدریج از چرخه خارج شده و چاپ‌های جدید وارد می‌شوند. پیش‌تر اعلام شده بود که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون برگ اسکناس امحاء شده و نزدیک به ۹۰۰ میلیون برگ جدید بر اساس نیاز بازار، میزان امحاء و همچنین ذخیره‌گیری زیر نظر هیات نظارت بر اندوخته اسکناس چاپ و به مرور وارد چرخه پولی می‌شود.

  سهم بالای تراکنش‌های بانکی

براساس آخرین مبادلات بانکی رقم جابه‌جایی ماهانه پول با چک حدود 140 هزار میلیارد تومان و جابه‌جایی با تراکنش‌های بانکی معادل 143 هزار میلیارد تومان بوده است که تقریبا به هم نزدیک است اما نشان می‌دهد که مبادلات پولی به‌شدت رشد کرده و با رشد تورم، مبادلات پولی و تغییر شکل سبک زندگی، پول و مبادلات پولی به صورت چک و تراکنش بانکی به سرعت جای مبادلات کالایی را گرفته و بسیاری از خدمات جدید به بازار عرضه شده که برای استفاده از هر کدام باید پول پرداخت شود و به خصوص در دست هر خدمات‌دهنده‌ای یک کارت خوان فروشگاهی موجود است تا با انجام تراکنش، خدمات به مشتری ارایه دهند.

براساس آمارهای اخیر، ماهانه به میزان 136 تریلیون جابه‌جایی پول باچک و 143 تریلیون با تراکنش بانکی انجام شده است. یعنی ماهانه نزدیک به 300 هزار میلیارد تومان جابه‌جایی پول از طریق 9 میلیون چک در ماه و 1.36 میلیارد تراکنش بانکی در ماه انجام می‌شود.

9 میلیون و 51 هزار فقره چک عادی و رمزدار با مبلغ 136 تریلیون تومان تقریبا نزدیک به رقم 143 تریلیون تومان با یک میلیارد و 360 میلیون تراکنش بانکی در جابه‌جایی پول سهم داشته است. با وجود مبلغ 143 هزار میلیارد تومانی تراکنش بانکی با یک میلیارد و 360 میلیون تراکنش در شبکه بانکداری الکترونیک و شاپرک، وصولی چک‌های عادی و رمزدار نیز 136 هزار میلیارد تومان با 9 میلیون و 51 هزار فقره چک عادی و رمزدار بوده که اگرچه از نظر مبلغ تقریبا نزدیک به هم هستند و تراکنش‌ها از وصولی چک‌ها در جابه‌جایی پول سبقت گرفته‌اند. اما از نظر تعداد فاصله بسیاری بین آنها وجود دارد و چک‌های عادی و رمزدار وصول شده با حدود 0.66 درصد تعداد تراکنش‌ها تقریبا به اندازه تراکنش‌های بانکی در جابه‌جایی پول سهم داشته‌اند و روی هم رفته در مهرماه 96 معادل 279 هزار میلیارد تومان جابه‌جایی پول و مبادله بانکی در بین حساب‌های بانکی و شرکت‌های پرداخت انجام شده است.

بالغ بر 1491 هزار میلیارد ریال چک شامل عادی و رمز‌دار مبادله شده که 1360 هزار میلیارد ریال آن شامل ٤٨٤ هزار میلیارد ریال چک عادی و حدود ٨٧٦ هزار میلیارد ریال چک رمزدار وصول شده و 131 هزار میلیارد ریال از چک‌های عادی برگشت خورده است. به عبارت دیگر، 21.3 درصد مبلغ چک‌های عادی مبادله شده یا 8.8 درصد از مبلغ کل چک‌های عادی و رمزدار مبادله شده برگشت خورده است.

این موضوع نشان می‌دهد که نه تنها سهم چک‌های رمزدار از جابه‌جایی پول بسیار بالاتر از چک‌های عادی است بلکه حتی با سهم 35.6 درصد چک‌های عادی نیز رقم برگشتی‌ها 21.3 درصد چک‌های عادی است و با وجود سهم کم چک عادی از جابه‌جایی پول، همچنان با معضل برگشتی‌ها و نوعی بی‌اعتمادی و کاهش اعتبار چک مواجه است و همین موضوع باعث شده که استقبال از چک رمزدار در خرید ملک و زمین و خودرو و... سایر کالاها افزایش پیدا کند