رشد 74 درصدی مبلغ چک و تراکنش بانکی متاثر از تحولات اخیر

رشد 95 درصدی مبلغ وصولی چک به دنبال تحولات بازار ارز و کالا

گروه بانک و بیمه     محسن شمشیری

 نگاهی به آمار معاملات بانکی و پولی کشور از طریق چک‌های عادی و رمزدار و تراکنش‌های بانکی از طریق خودپردازها، کارت خوان‌های فروشگاهی، پایانه‌های شعب و انتقال پول در معاملات بین بانکی پایا، ساتنا، شتاب و شاپرک و... نشان می‌دهد که حجم جابه‌جایی پول و معاملات بانکی و پولی کشور در یکسال اخیر منتهی به تیر و مرداد 97، افزایش قابل توجهی داشته و مبلغ چک‌های عادی و رمزدار با رشد 95 درصدی در یکسال، تقریبا دو برابر شده است. همچنین مبلغ تراکنش‌های بانکی نیز در تیرماه 97 نسبت به تیر 96 با 46 درصد رشد مواجه شده است.

به گزارش تعادل، رشد 95 درصدی مبلغ جابه‌جایی 304 هزار میلیارد تومان با چک که عمدتا توسط چک‌های رمزدار انجام شده و همچنین مبلغ 203 هزار میلیارد تومان تراکنش بانکی در تیرماه 97 نشان می‌دهد که ماهانه بیش از 507 هزار میلیارد تومان جابه‌جایی پول از طریق تراکنش‌های بانکی و چک رمزدار و عادی در کشور انجام می‌شود که در مقایسه با سال قبل که 293 هزار میلیارد تومان بوده، روی هم رفته معادل 214 هزار میلیارد تومان معادل 74 درصد رشد کرده است.

این رشد 74 درصدی جابه‌جایی پول از طریق تراکنش‌های بانکی و چک، در مقایسه با تورم نقطه به نقطه 24 درصدی یکسال اخیر نشان‌دهنده رشد حقیقی 50 درصدی کل جابه‌جایی پول در کشور است که نشان می‌دهد متاثر از شرایط یکسال اخیر اقتصاد ایران، فضای کسب وکار، التهاب بازار ارز و سکه و... باعث افزایش جابه‌جایی پول در حساب‌های بانکی، بازار پول، انتقال بین بانک‌ها و حساب‌های مختلف شده و برای خرید ارز و سکه، کالا، خودرو، خروج سرمایه و مهاجرت، تبدیل به کالا برای حفظ ارزش پول و مخارج عادی زندگی اقتصادی و معاملات معمولی فضای کسب وکار... به کار گرفته شده است

از سوی دیگر، تعداد و مبلغ تراکنش‌های بانکی در یکسال اخیر و منتهی به تیرماه 97 نشان می‌دهد که متاثر از فضای کسب و کار و التهابات بازار ارز و سکه و تحولات بانکی، تحولات بازار پول و بانکداری کشور، تعداد تراکنش‌ها از ماهانه حدود 1.37 میلیارد به 1.77 میلیارد در تیرماه 97 رسیده و حدود 30 درصد افزایش داشته است. همچنین مبلغ تراکنش‌ها نیز از حدود 138 هزار میلیارد تومان در تیرماه سال 96 به 203 هزار میلیارد تومان در تیرماه 97 رسیده و 46 درصد رشد داشته است.

  افزایشی 95 درصدی وصولی چک

در یک‌سال

از سوی دیگر، مقایسه آمار چک‌های وصولی، برگشتی و سهم چک‌های رمزدار در مرداد97 با مردادماه 96 نشان می‌دهد که اگرچه تعداد وصولی چک‌ها در هر دو دوره تقریبا یکسان بوده و حدود 9 میلیون فقره در یک ماه بوده است. اما از نظر مبلغ در مردادماه 97 تقریبا به میزان دو برابر مردادماه 96 مبادله بانکی از طریق چک انجام شده و مبلغ وصولی چک‌ها با عدد 304 هزار میلیارد تومان نسبت به عدد 155 هزار میلیارد تومان در مردادماه 96 به میزان 95 درصد رشد کرده است در حالی که میزان تورم نقطه به نقطه در این یکسال حدود 24 درصد بوده، اما تحولات اخیر از جمله سه برابر شدن نرخ ارز و افزایش قیمت کالاها و خدمات، گردش مالی بیشتر در بازار ارز و سکه و کالا و... موجب شده که استفاده از چک و مبادلات پولی افزایش قابل توجهی داشته باشد.

به گزارش تعادل، آمارها نشان می‌دهد که از تعداد 9 میلیون چک وصول شده به میزان 7.8 میلیون فقره چک عادی به مبلغ بیش از 70 هزار میلیارد تومان و 1.2 میلیون فقره چک رمزدار به مبلغ 234 هزار میلیارد تومان بوده است. این ارقام در مردادماه 96 به میزان 8 میلیون و 256 هزار چک عادی به مبلغ 49 هزار میلیارد تومان و 780 هزار چک مرزدار به مبلغ 106 هزار میلیارد تومان بوده است.

به عبارت دیگر، در حالی که 87 درصد تعداد و 23 درصد مبلغ چک‌های وصول شده را در مردادماه 97 چک عادی شامل شده و 13 درصد تعداد و 77 درصد مبلغ وصولی را چک‌های رمزدار تشکیل داده است. اما این ارقام در مردادماه 96 نشان می‌دهد که 91 درصد تعداد و 31 درصد مبلغ چک‌های وصولی چک عادی و بیش از 8 درصد چک‌ها و 68 درصد مبلغ را چک رمزدار شامل می‌شده است.

 از سوی دیگر، در سال 97 به دلایل مختلف از جمله نوسانات والتهاب اقتصادی، رشد چک‌های برگشتی در سال 96 که تا 23 درصد مبلغ چک‌ها را به خود اختصاص داده بود، مردم تمایل پیدا کرده‌اند که از چک رمزدار بیشتر استفاده کنند و در نتیجه در مردادماه 97 نسبت به مردادماه 96 هم تعداد چک رمزدار حدود 4.4 درصد و هم مبلغ چک رمزدار حدود 8.5 درصد بیشتر شده است.

متاثر از این تحولات اقتصادی والتهاب بازار ارز و سکه و کالاها، و همچنین افزایش سهم چک رمزدار از مبادلات بانکی که عملا 77 درصد مبلغ وصولی را به خود اختصاص داده، برگشتی چک‌ها نیز کاهش یافته و از حدود 22 درصد مبلغ چک‌های مبادله شده با تعداد 1.5 میلیون فقره چک به مبلغ 138 هزار میلیارد ریال به عدد 15.6 درصد با عدد 1.2 میلیون فقره و 130 هزار میلیارد ریال رسیده است.

یعنی متاثر از افزایش سهم 8.5 درصدی مبلغ چک‌های رمزدار از کل وصول چک‌ها در یکسال منتهی به مرداد 97، رقم مبلغ برگشتی‌ها نیز 6.4 درصد کمتر شده است.

  رشد 46 درصدی ارزش تراکنش‌ها

در یکسال

از سوی دیگر، تعداد و مبلغ تراکنش‌های بانکی در یکسال اخیر و منتهی به تیرماه 97 نیز نشان می‌دهد که متاثر از فضای کسب و کار و التهابات بازار ارز و سکه و تحولات بانکی، تحولات بازار پول و بانکداری کشور، تعداد تراکنش‌ها از ماهانه حدود 1.37 میلیارد به 1.77 میلیارد در تیرماه 97 رسیده و حدود 30 درصد افزایش داشته است.

همچنین مبلغ تراکنش‌ها نیز از حدود 138 هزار میلیارد تومان در تیرماه سال 96 به 203 هزار میلیارد تومان در تیرماه 97 رسیده و 46 درصد رشد داشته است.

این تحولات و رشد قابل توجه تعداد و مبلغ تراکنش‌ها که بالاتر از نرخ تورم نقطه به نقطه 24 درصدی یکسال اخیر است، نشان می‌دهد که در یک سال اخیر متاثر از تحولات بازار ارز و سکه و کالا، خروج سرمایه و مهاجرت، جابه‌جایی پول به حساب‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت و جاری، افزایش خرید کالا و ارز و سکه، معاملات پولی و بانکی و تراکنش‌ها، و جابه‌جایی پول در حساب‌های مختلف بانکی افزایش یافته است.

  سهم 15.6درصدی چک‌های برگشتی

از مبادلات

در مرداد ماه ١٣٩٧، در کل کشور حدود 9.1 میلیون فقره چک عادی بـه ارزشـی حـدود ٨٣٣ هـزار میلیارد ریال مبادله شد که نسبت به مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 4.6 درصـد و 3.9 درصد کاهش نشان می‌دهد

همچنین در استان تهران بالغ بر 3.2 میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ٤٦٥ هزار میلیارد ریال مبادله شد . به عبارت دیگر، 35 درصد تعداد و 56 درصد مبلغ چک‌ها مربوط به تهران بوده است. 53.1 درصد از تعداد چک‌های مبادل‌های کل کشور در سه استان تهـران، اصـفهان و خراسـان رضـوی مبادله شده که تهران 35 درصد، اصفهان 9 درصد و خراسان رضوی 8 درصد سهم داشته‌اند. از نظر ارزش نیز 67 درصد مبلغ چک‌ها مربوط به تهران با 55 درصد، خراسان رضوی و اصفهان هر یک به تنهایی با نزدیک به 6 درصد سهم داشته‌اند.

همچنین از کل چک‌های مبادله شده به میزان 7.8 میلیون چک به ارزش 703 هزار میلیارد ریال وصول شده که با کاهش 3.8- درصد در تعداد و 3- درصد در مبلغ همراه شده است. به عبارت دیگر، 86 درصد تعداد و 84 درصد مبلغ چک‌ها وصول شده است. 2.8 میلیون چک به ارزش 401 هزار میلیارد ریال از وصولی‌ها مربوط به تهران بوده و 87 درصد تعداد و 86 درصد مبلغ چک‌ها در تهران وصول شده است.

در سایر استان‌ها نیز بیشترین نسبت تعداد چک وصولی مربوط به گیلان با 89 درصد، یزد 88 درصد، البرز 88 درصد، بوده و کمترین نیز متعلق به کهگیلویه و بویراحمد 78 درصد، کردستان 79 درصد، چهارمحال و بختیاری 80 درصد نسبت تعداد چک‌های وصولی بوده است.

از نظر مبلغ نیز بیشترین نسبت ارزش وصولی‌ها مربوط به کهگیلویه و بویراحمد 89 درصد، البرز 89 درصد، خوزستان 88 درصد، بوده و کمترین ارزش وصولی‌ها نیز مربوط به هرمزگان 60 درصد، سمنان 75 درصد، گلستان 78 درصد است که نشان می‌دهد فضای کسب وکار در برخی استان‌های محروم تا چه حد متفاوت از سایر استان‌های با رونق اقتصادی بیشتر است.

همچنین بـالغ بـر 1.2 میلیـون فقـره چـک بـه ارزشـی حـدود ١٣٠ هزارمیلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 9 درصد و 8 درصد کاهش نشان می‌دهد. در کل کشور 13.5درصد از کل تعداد چک‌های مبادل‌های و 15.6 درصـد از کل مبلغ چک‌های مبادل‌های برگشت داده شده است.

همچنین در استان تهـران حـدود ٤١١ هـزار فقـره چـک بـه ارزشـی بـالغ بـر ٦٤ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. به عبارت دیگر، در استان تهران 12.7 درصد از کل تعداد چک‌های مبادل‌های و 13.8 درصـد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است.

در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی بـه کـل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب بـه اسـتان‌های هرمزگـان ٣٩ درصـد، سـمنان ٢٤ درصـد وگلســتان ٢١ درصــد اختصــاص یافتــه اســت . کمترین برگشتی‌ها نیز مربوط به اســتان‌های کهگیلویــه و بویراحمــد ١٠ درصــد، البرز 10 درصد و خوزستان ١١ درصد بوده که کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کـل ارزش چک‌های مبادله شده را به خود اختصاص داده‌اند.

  علل چک‌های برگشتی

در مرداد ماه ١٣٩٧، در کل کشور حدود 1.2 میلیون فقره چک به ارزشـی بـالغ بـر ١٢١ هـزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع در کـل کشـور از نظر تعداد ٩٦ درصد و از نظر ارزش 93 درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایـل کسـری یـا فقدان موجودی بوده است. در ماه مورد گزارش، در استان تهران بالغ بر ٣٩٢ هزار فقره چک بـه ارزشـی حـدود ٦٠ هـزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقـع در اسـتان تهـران از نظر تعداد ٩٥ درصد و از نظر ارزش 92 درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایـل کسـری یـا فقدان موجودی بوده است.

 در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسـبت ارزش چک‌های برگشـتی بـه دلایل کسری یا فقدان موجودی به کل ارزش چک‌های برگشتی در استان، به ترتیب به استان‌های چهارمحال و بختیاری ٩٧ درصد، اردبیل ٩٧ درصد و کهگیلویه و بویراحمـد و فـارس هـر یـک ٩٧ درصــد اختصــاص یافتــه اســت واستان‌های هرمزگــان42 درصــد، کرمانشــاه 88 درصــد ولرستان٩٢ درصد کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بـه کل ارزش چک‌های برگشتی در استان را به خود اختصاص داده است.

  افزایش چک‌های رمزدار وصولی

در مرداد ماه ١٣٩٧، درکل کشور حـدود 1.2 میلیـون فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی حـدود ٢٣٣٩ هزار میلیارد ریال وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 8.7 درصد و27.3 درصد افزایش داشته است.

 در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر ٤١١ هزار فقره چک رمـزدار بـه ارزشـی بـالغ بـر ١٧٢٠ هزار میلیارد ریال وصول شد. در ماه مذکور 50.2 درصد از تعداد چک‌های رمزدار وصولی در سه استان تهـران 34.9درصـد، خراسان رضوی ٧/٧ درصد و اصفهان 7.6 درصـد وصـول شده اسـت کـه بیشـترین سـهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین 80.3 درصد از ارزش چک‌های فوق در استان‌های تهران 73.5 درصـد، اصـفهان و خراسان رضوی هر یک 3.4 درصد وصول شده است

  چک‌های وصولی بر حسب عادی و رمزدار

 در مرداد ماه ١٣٩٧، درکل کشور بالغ بر ٩ میلیون فقره چک وصول شد که از این تعـداد بالغ بر 7.8میلیون فقره عادی و حدود 1.2 میلیون فقره رمزدار بوده است. بر این اساس درکل کشور 86.9 درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، عادی و 13.1 درصد رمزدار بوده است . از نظر مبلغ نیز ٣٠٤٢ هزار میلیـارد ریـال چـک وصـول شده کـه بالغ بر٧٠٣ هزار میلیارد ریال چک عادی و حدود ٢٣٣٩ هزار میلیارد ریال چـک رمـزدار مـی‌باشـد. به عبارتی در کل کشور 23.1 درصـد از کـل ارزش چک‌های وصـولی، عـادی و 76.9 درصـد رمـزدار بوده است.

با مقایسه چک‌های رمزدار با سهم 23 درصدی از تعداد و 77 درصدی از مبلغ، با چک‌های عادی با سهم87 درصدی از تعداد و 23 درصدی از مبلغ، می‌توان نتیجه گرفت که رمزدارها عملا 3.3 برابر چک‌های عادی در معاملات پولی اثرگذار هستند و به دلیل بالا بودن سهم چک‌های برگشتی که از حدود 23 درصد مبلغ چک‌ها در سال 96 به 15.6 درصد در مردادماه رسیده، مشتریان ترجیح می‌دهند که چک رمزدار بیشتر استفاده کنند و استفاده از چک‌های عادی را کاهش داده‌اند.

در مرداد ماه 96 نیز بالغ بر٩ میلیون فقره چک وصول شده که از این تعداد بالغ بر٨٢٥٦ هزار فقره چک عادی و بالغ بر٧٨٠ هزار فقره چک رمزدار بوده است. 91.4 درصد از کل تعداد چک‌های وصولی چک عادی و 8.6 درصد چک رمزدار بوده است از نظر مبلغی بالغ بر ١٥٥٤ هزار میلیارد ریال چک وصول شده که حدود ٤٩٠ هزار میلیارد ریال چک عادی و بـالغ بـر ١٠٦٤ هـزار میلیـارد ریـال چـک رمـزدار بوده است. به عبارتی 31.5 درصد از کل مبلغ چک‌های وصـولی چـک عـادی و 68.5 درصد چک رمزدار بوده است

به عبارت دیگر، سهم چک‌های رمزدار در مرداد 97 نسبت به مرداد 96 به میزان 4.4 واحد درصد از نظر تعداد و 8.5 واحد درصد از نظر مبلغ افزایش داشته‌اند و سهم چک‌های رمزدار در یکسال گذشته نسبت به اقتصاد ملی و مبادلات پولی و بانکی افزایش داشته است

در مرداد ماه ١٣٩٦ درکل کشور بالغ بر 1.5 میلیون به مبلغ 13.8 هزار میلیارد تومان، معادل 15.8 درصد تعداد و 22 درصد مبلغ چک‌های مبادل‌های برگشت خورده است و در شهریور ماه ١٣٩٦، درکـل کشـور بـالغ بـر 1.4 میلیـون فقـره چـک بـه مبلغـی بـالغ بـر 12.8 هزارمیلیارد تومان معادل 15.6 درصد تعداد و 21.8 درصد مبلغ چک‌های مبادل‌های برگشت داده شده است. در شهریور نیز در کل کشور بالغ بر 8.4 میلیون فقره چک وصول شده است که از این تعداد بیش از 7.7 میلیون فقره چک عادی و حدود 0.7 میلیون فقره چک رمزدار بوده است. براین اساس در کل کشور 91.7 درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، چک عادی و 8.3 درصد چک رمزدار بوده است. همچنین مبلغی حدود هزار و 572 هزار میلیارد ریال چک وصول شد که حدود 461 هزار میلیارد ریال چک عادی و حدود هزار و 111 هزار میلیارد ریال چک رمزدار بود. به عبارتی در کل کشور 29.3 درصد از کل مبلغ چک‌های وصولی، چک عادی و 70.7 درصد چک رمزدار بوده است.

  وضعیت وصول چک در اسفندماه

در اسفندماه ١٣٩٦ درکل کشور بالغ بر 9968 هزار فقره چک وصـول شد کـه از ایـن تعداد بالغ بر8648 هزار فقره چک عادی و حدود 1320 هزار فقره چک رمزدار بوده است. بر ایـن اساس در کل کشور 86.8درصد از کل تعداد چک‌های وصـولی، چک عادی و 13.2 درصـد چـک رمزدار بوده است.

در اسفند 96 در کل کشور مبلغی حدود 3661هزار میلیارد ریال چک وصـول شد که حدود 691 هزار میلیارد ریال چـک عـادی و حـدود 2970هـزار میلیـارد ریـال چـک رمـزدار است. به عبارتی در کل کشـور 18.9درصـد از کـل مبلـغ چک‌های وصـولی، چـک عـادی و 81.1 درصد چک رمزدار بوده است.

این نکته نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر با حقوقی شدن چک‌ها و افزایش تعداد برگشتی، توجه به چک‌های رمزدار در مبادلات بانکی و همچنین اطمینان از وصول مبلغ آن به‌شدت افزایش یافته و سهم چک رمزدار به بیش از 81 درصد مبلغ چک‌ها رسیده و با وجود گردش 8.6 میلیون چک عادی در کشور سهم چک عادی به 19 درصد مبلغ چک محدود شده است. در اسفند 96 به میزان 10 میلیون چک به مبلغ 87600میلیارد تومان مبادله شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ 4.4 و 20 درصد افزایش داشته است که از این تعداد 8.6 میلیون فقره به مبلغ 69 هزار میلیارد تومان وصول شده که نسبت به بهمن ماه 96 تعداد آن 5.7 درصد و مبلغ آن 19 درصد افزایش نشان می‌دهد. از سوی دیگر بالغ بر 1.4میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر 185 هزار میلیارد ریال برگشت داده شده که نسبت به بهمن ماه از نظر تعداد 3.1 درصد و از نظر مبلغ 23.7 درصد افزایش نشان می‌دهد. براین اساس 14 درصد تعداد و 21 درصد مبلغ چک‌های مبادله شده برگشت خورده است. همچنین در استان تهران نیز 3.7 میلیون فقره با ارزش 56 هزار میلیارد تومان مبادله شده است. که 3.2 میلیون به مبلغ 443 هزار میلیارد ریال آن وصول شده و 479 هزار فقره آن به ارزش حدود 118 هزار میلیارد ریال برگشت خورده است. براین اساس در کل کشور تعداد 13.9 درصد چک‌های مبادله شده و 21 درصد مبلغ آنها برگشت خورده است.