چند قدم مانده به نفت 100 دلاری

گروه انرژی   علیرضا کیانی

قیمت نفت از ماه مه به این سو، اختلالات متعددی را تجربه کرد؛ از مشکلات استحصال نفت از ماسه‌نفت‌های کانادا گرفته تا جنگ داخلی لیبی هر کدام به نوعی بر قیمت طلای سیاه تاثیر گذاشتند و به تاریخ پیوستند. وضعیت نفت ایران این‌طور نبود. حتی پیش از زمانی که رییس‌جمهوری ایالات‌متحده خبر بازگشت‌تحریم‌های نفتی علیه ایران را بدهد، بازار نفت خام در مورد آینده عرضه ایران نگران بود. این تشویش بیهوده نبود. در سال 2011 که برای نخستین‌بار، ایالات‌متحده تحریم‌ صنعت نفت ایران را آغاز کرد، بازار با وجود حاکم بودن قیمت‌های بالا بر آن، با عرضه زیادی مواجه بود. حال اما این‌طور نیست. تنگنای عرضه به دلایلی متعدد مدت‌هاست که آسمان بازار نفت را تاریک کرده است. تولید نفت ایران نیز بر اساس گزارش‌های منتشره رو به کاهش است و همین امر می‌‌تواند افزایش قیمت را شدت یا حتی سرعت بخشد. برنت روز گذشته در بازار نقل‌و‌انتقال اوراق آتی لندن بشکه‌ای 85 دلار به فروش رفت تا تحلیلگران امکان رسیدن طلای سیاه به بشکه‌ای 100 دلار را باورپذیرتر تلقی کنند.

چشم‌انداز محدودشدن عرضه نفت خام ایران به دلیل اجرای تحریم‌های نفتی ایالات‌متحده علیه این کشور از ماه میلادی بعد باعث شد تا قیمت طلای سیاه در معاملات روز گذشته روی یکی از بالاترین ارقام در چهار سال گذشته بایستد.

به گزارش رویترز، بهای معاملات آتی نفت برنت با 5 سنت افزایش نسبت به قیمت نهایی روز گذشته، به 85 دلار و 3 سنت در هر بشکه رسید. نفت برنت روز دوشنبه تا مرز بشکه‌ای 85 دلار و 45 سنت پیش رفته بود که بالاترین قیمت از نوامبر سال ۲۰۱۴ به این سو محسوب می‌شد. قیمت نفت برنت از آخرین رکورد موضعی که در ماه اوت به ثبت رساند، حدود ۲۰ درصد افزایش یافته است.

بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت با ۲۴ سنت یا ۰.۳ درصد افزایش به 75 دلار و 54 سنت در هر بشکه رسید. وست تگزاس اینترمدیت از اواسط اوت تاکنون حدود ۱۷ درصد افزایش قیمت داشته است.

   تنگ شدن عرصه بر نفت ایران

آرام آرام همه اختلالات ریز باراز به ورطه فراموشی سپرده شدند تا عرصه برای بزرگ‌ترین اختلالی خالی شود که از چند ماه پیش تحلیلگران را به فکر واداشته بود. صادرات ایران که حدود 3 درصد از تقاضای جهانی برای مصرف روزانه ۱۰۰ میلیون بشکه نفت را تامین می‌کند، تحت تاثیر تحریم‌های امریکا رو به کاهش است و این امر قیمت نفت را تحت فشار قرار داده است.

صادارت نفت ایران پیش از آغاز تحریم‌های نفتی ایالات‌متحده علیه این کشور به پایین‌ترین میزان در 2 سال و نیم گذشته رسید. به گزارش بلومبرگ بر اساس اطلاعات تانکر‌ها، محموله‌های نفت خام و میعانات گازی ایران با کاهش روزانه 260 هزار بشکه‌ای به 1 میلیون و 720 هزار بشکه نفت در روز در ماه سپتامبر رسیده است. این میزان پایین‌ترین صادرات نفت و میعانات ایران از فوریه سال 2016 به این سو است.

بلومبرگ ادعا کرده است که هند قصد دارد که صادرات نفت خام خود از ایران را در ماه نوامبر و همزمان با شروع تحریم‌های متوقف کند. اگر این امر محقق شود، هند نیز به صف مشتریان دیگر ایران یعنی فرانسه و کره‌جنوبی می‌پیوندد که از واردات نفت ایران منصرف شده‌اند. شبح بازگشت تحریم‌ها و کاهش شدید عرضه نفت کشور شمالی خلیج فارس، باعث شد قیمت برنت مرز 80 دلار در هر بشکه را پشت سر گذارد.  مایکل پولسن، تحلیلگر شرکت مدیریت ریسک ای/اس در این باره به رویترز گفت: «بسیاری از خریداران در حال کاهش خرید‌های خود به صفر هستند. حتی هند که اشتهای سیری‌ناپذیری برای نفت دارد نیز واردات خود را کاهش داده است و روند امور به گونه‌ای نیست که تا تاریخ 4 نوامبر تغییر خاصی در آن ایجاد شود».

البته در این میان مشتریان دیگری نیز رفتارهای متفاوتی را نشان داده‌اند. برای مثال ژاپن دیروز اعلام کرد که همچنان مذاکرات خود با واشنگتن را برای دریافت معافیت نفتی ادامه می‌دهد.

   بشکه‌های دور از چشم

از ماه پیش، ایران بخشی از نفت خود را روی دریا و در تانکرها خیره می‌کند. آمارهای بلومبرگ نفتی را که در تانکرهای نزدیک به ترمینال‌های صادراتی ایران نگه‌داری می‌شود را در بر نمی‌گیرد. در همین ماه گذشته، بعضی از این تانکر‌ها حتی از محدوده سیستم ردیابی ماهواره‌ای جهانی نیز محو شده‌اند و البته این تانکرها نیز در آمار بلومبرگ لحاظ نشده‌اند.

فرانسه، هلند و کر‌ه‌جنوبی، سه خریدار نفت ایران بودند که ماه گذشته دیگر نفتی از سومین تولید‌کننده اوپک وارد نکردند. به گزارش بلومبرگ در آمار صادرات نفتی ایران به امارات متحده عربی و ایتالیا نیز کاهش مشاهده می‌شود.

صادرات محموله‌های نفت خام و میعانات ایران در حال حاضر به میزان 1 میلیون و 100 هزار بشکه یا 39 درصد نسبت به ماه آوریل کاهش یافته است. باید به یاد داشت که آوریل همان ماهی بود که ترامپ، ایالات‌متحده را از برنامه جامع اقدام مشترک یا توافق اتمی بین‌المللی با ایران خارج کرد.

   مخازن در تیررس

بسیاری از تحلیلگران عقیده دارند که ممکن است ظرفیت تولید شناور کافی در کوتاه‌مدت برای تامین تقاضا برای نفت وجود نداشته باشد و تامین عرضه احتمالا مستلزم برداشت قابل توجه از مخازن نفتی خواهد بود. بانک اچ‌اس‌بی‌سی در گزارش دورنمای اقتصاد جهانی سه ماهه چهارم خود نوشت: «تحلیلگران نفتی ما براین باورند که ریسک بالایی وجود دارد که نفت به ۱۰۰ دلار در هر بشکه صعود کند».

نوربرت روئکر، مدیر تحقیقات کالا در بانک سویسی جولیوس بائر، نیز در این باره به رویترز گفت: « قیمت نفت همچنان به صعود ادامه می‌دهد که این مساله تحت تاثیر نزدیک شدن زمان اجرای تحریم‌ها علیه ایران و نگرانی‌های مربوط به عرضه است. وضعیت عرضه در واقع ضعیف به نظر می‌رسد، زیرا هرگونه افت بیشتر عرضه مانند وخامت وضعیت تولید ونزوئلا، عرضه نفت را محدودتر خواهد کرد».

به گفته برایان کسنز، مدیرکل شرکت خدمات سرمایه‌گذاری تورتوئیز، شمار کسانی که معتقدند نفت ممکن است به ۱۰۰ دلار برسد رو به افزایش است زیرا نگرانی‌ها نسبت به ظرفیت شناور همچنان افزایش پیدا می‌کند. طبق نظرسنجی رویترز که روز دوشنبه منتشر شد، اوپک که ایران سومین صادرکننده بزرگ آن است برای جبران صادرات کمتر ایران به سختی کشمکش می‌کند.

به گزارش رویترز، در شرایطی که قیمت‌های نفت افزایش پیدا کرده و ارزش بسیاری از ارزهای بازار نوظهور از جمله روپیه هند و اندونزی سقوط کرده‌اند تحلیلگران هشدار می‌دهند که رشد اقتصادی ممکن است ضعیف شود.

   اوپک‌پلاس به‌داد دنیا می‌رسد؟

در شرایطی که هر روز شبه تنگنای طرف عرضه بازار نفت نگرانی‌های بیشتری را به‌خصوص در کشورهای مصرف‌کننده‌ این سوخت فسیلی ایجاد می‌کند، یافته‌های نظرسنجی بلومبرگ نشان داد تولید نفت اوپک در ماه میلادی گذشته در شرایطی که عرضه ایران در آستانه بازگشت تحریم‌های امریکا محدود شده است، افزایش پیدا کرد. طبق نظرسنجی بلومبرگ از مقامات، تحلیلگران و آمار کشتیرانی، تولید اوپک که متشکل از ۱۵ کشور عضو است، در سپتامبر به ۳۲.۸۳ میلیون بشکه در روز رسید. با وجود اینکه تولید ایران به میزان ۱۴۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و به ۳.۳۶ میلیون بشکه در روز رسید که پایین‌ترین میزان از اوایل سال ۲۰۱۶ بود، افزایش تولید عربستان سعودی، آنگولا و لیبی افت تولید ایران را تا حدودی جبران کرد. انتظار می‌رود افت عرضه ایران با آغاز رسمی تحریم‌های امریکا در نوامبر تسریع شود. خریداران بزرگ نفت ایران جست‌وجو برای یافتن منابع تامین دیگر را آغاز کرده‌اند. مقامات بزرگ‌ترین پالایشگاه دولتی هند اعلام کرده‌اند هند تصمیمی برای خرید نفت ایران در نوامبر ندارد.

تحریم‌های امریکا علیه ایران به همراه سقوط شدید تولید ونزوئلا به دلیل بحران اقتصادی این کشور کمک کرده قیمت‌های نفت به بالای ۸۰ دلار در هر بشکه صعود کند. اگرچه این افزایش قیمت باعث شده دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، از اوپک درخواست کند شیرهای نفت خود را باز کند اما این گروه تاکنون محتاطانه عمل کرده است. عربستان سعودی که قدرتمندترین عضو اوپک است، وعده داده هرگونه کمبود عرضه را جبران خواهد کرد اما این کشور یک رویکرد تدریجی را در پیش گرفته و طبق این نظرسنجی، تولید خود تا ۸۰ هزار بشکه در روز افزایش داده و به ۱۰.۵۳ میلیون بشکه در روز رسانده است. آنگولا تولید پروژه کائومبو که تحت اداره شرکت توتال است را افزایش داده و در سپتامبر ۹۰ هزار بشکه در روز نفت بیشتری تولید کرد. نیجریه و لیبی نیز بخشی از تولید خود را که به دلیل اختلافات داخلی متوقف شده بود، احیا کردند. روسیه که در پیمان کاهش تولید با اوپک مشارکت کرده نیز تولید خود را بالا برده است. به گفته مقامات روسیه، تولید این کشور در یک مقطع از ماه گذشته تا مرز ۱۱.۳۶ میلیون بشکه در روز صعود کرد که بالاترین رکورد پس از دوران شوروی سابق بود. این به معنای این است که این کشور کاهش تولید خود را که تحت پیمانه نفت با اوپک از ابتدای سال ۲۰۱۷ انجام داده بود، بطور کامل متوقف کرده و حتی تولید خود را بالاتر برده است. با وجود این، تحلیل‌های بسیاری توان اوپک برای جبران کاهش تولید ایران را زیر سوال می‌برد. در صورتی صحت این تحلیل‌ها بازار باید منتظر تصمیم دولت ترامپ در مورد وارد کردن ذخایر استراتژیک خود برای جلوگیری از شوک‌های قیمتی در کوتاه‌مدت بماند.