چالش‌های بودجه‌ای محیط‌زیست برای مدیریت پسماند

همه‌چیز در مدیریت پسماند به نفع کشور است. هم به محیط زیست و جمع‌آوری زباله‌های رها شده به ویژه پلاستیک در طبیعت کمک می‌کند و هم به جای خروج ارز از کشور برای خرید مواد پلاستیکی، در داخل کشور اشتغال ایجاد می‌شود. اما بودجه کم سازمان محیط زیست و نبود اراده‌ای جدی، باعث شده مدیریت پسماند که در کشورهای پیشرفته تبدیل به صنعتی سودآور شده، در ایران مغفول بماند.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه حال و روز مدیریت پسماند کشور خوب نیست، گفت: متاسفانه در حال حاضر به دلیل مدیریت نادرست پسماند، صنعت بازیافت کشور، پلاستیک‌کهنه‌ها را از عراق وارد می‌کند این درحالی است که جمع‌آوری پسماند خشک مثل پلاستیک‌ها و شیشه‌ها ضمن حفظ محیط زیست مانع خروج ارز از کشور می‌شود. علی مریدی که به ضرورت اصلاح نحوه مدیریت پسماند کشور معتقد است، با بیان اینکه مدیریت پسماند می‌تواند فرصت اشتغال‌زایی برای جامعه ما فراهم کند، اظهار کرد: تجربه جهانی نشان می‌دهد زباله و مدیریت درست آن در تولید ارزش‌افزوده نقش بسیاری دارد، به حدی که در شرایط حاضر، صنعت بازیافت ۱۵ درصد GDP (تولید ناخالص داخلی) برخی کشورها را تشکیل می‌دهد و فرصت شغلی بسیاری هم ایجاد می‌کند. این کارشناس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه مدیریت پسماند در ایران حال و روز خوبی ندارد، از واردات پلاستیک‌ کهنه از کشور عراق به منظور استفاده در صنعت بازیافت کشور، خبر داد و گفت: جای تاسف دارد که در کشور ما به جای اینکه پلاستیک‌ کهنه و آشغال‌های خشک را از مردم خودمان بخریم و در بازیافت استفاده کنیم، اقدام به خرید و واردات پلاستیک‌ کهنه از عراق می‌کنیم. دلیل این وضعیت آن است که در ایران زباله‌های خشک از جمله پلاستیک‌ها به درستی به دست صنایع بازیافت داخل کشور نمی‌رسد و مجبور می‌شویم از کشور همسایه آشغال وارد کنیم.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه صنعت بازیافت یک صنعت سود‌آور به حساب می‌آید، اظهارکرد: در صورت مدیریت صحیح پسماند در کشور - که مهم‌ترین رکن آن تفکیک از مبدا زباله‌ها است - می‌توانیم ضمن حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب و آلودگی آب، خاک و هوا از خروج ارز از کشور نیز خودداری کنیم. مریدی به ایسنا گفت: وزارت کشور و شهرداری‌ها متولی مدیریت پسماند شهری هستند و سازمان حفاظت محیط زیست نیز ناظر عالی این موضوع است. باید تاکید کنم که حال و روز مدیریت پسماند کشور از جمله پسماند شهری خوب نیست و پیشنهاد و برنامه سازمان حفاظت محیط زیست این است که در مدیریت پسماند، تفکیک از مبدأ و کاهش تولید زباله در اولویت قرار گیرد همچنین شهرداری‌ها باید از طرح‌های جمع‌آوری پسماندهای خشک از طریق استارت‌آپ‌ها حمایت کنند. شک نکنید چنین طرح‌هایی بیش از اینکه به کمک مالی نیاز داشته باشد به حمایت‌های قانونی نیازمند است.

او با تاکید بر اینکه باید تفکیک از مبدأ را هدف قرار دهیم، اظهارکرد: دقت داشته باشیم که در تفکیک از مبدأ، روش‌های مدرن مثل خدمات اینترنتی مدنظر است تا جمع‌آوری زباله‌های خشک که ارزش اقتصادی بالایی هم دارند به شکل ساماندهی‌شده توسط برخی شرکت‌های خصوصی و استارت‌آپ‌ها صورت گیرد. مدیریت صحیح پسماند و تفکیک از مبدأ مشکل اشتغال و محیط زیست کشور را توأمان حل می‌کند.

      روش‌های مدرن برای مدیریت پسماند تر

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه در مورد مدیریت پسماندهای «تر» با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از روش‌های به‌روز اظهار کرد: در برخی کشورها، در سینک‌های ظرفشویی، یک دستگاه خردکن مخصوص نصب می‌شود که زباله‌های‌تر از طریق این دستگاه، به حدی خرد و ریز می‌شود که در مسیر فاضلاب وارد می‌شود. استفاده از راکتورهای کمپوست، روش دیگری است که در شمال کشور در ویلاها و خانه‌های بزرگ قابلیت عملیاتی شدن دارد البته در حال حاضر هم تولید کمپوست در برخی مناطق انجام می‌شود اما به دلیل تفکیک نادرست زباله‌ها کود تولیدی مرغوب نیست و حاوی تکه‌های فلزی و پلاستیکی است و در نتیجه قابلیت استفاده ندارد. طبیعی است که اگر تفکیک از مبدأ پسماند صورت گیرد کیفیت کمپوست هم بالا می‌رود.

مریدی همچنین در پاسخ به این پرسش که سازمان حفاظت محیط زیست از ابتدای دولت دوازدهم برای مدیریت پسماند کشور چه اقدامی انجام داده است، با اشاره به ضرورت ایجاد زیرساخت‌های تفکیک از مبدأ پسماند و مدیریت صحیح پسماند گفت: در چند ماه گذشته در حال مطالعه و بررسی به‌روزترین روش‌ها برای مدیریت پسماند بودیم.

در نتیجه همین مطالعات و مقایسه آن با برنامه‌های داخلی بود که متوجه شدیم در ایران عمده تمرکز مدیریت پسماند بر زباله‌سوزی‌ها و از تفکیک پسماند از مبدأ غفلت شده است.

برای همین پیگیر آن هستیم که زیرساخت قانونی لازم را برای جمع‌آوری پسماندهای خشک ایجاد کنیم. خرید تضمینی زباله از استارت‌آپ‌ها از جمله زیرساخت‌های قانونی است. او تاکید کرد: شهرداری‌ها هم باید از شرکت‌های جمع‌آوری زباله حمایت کنند چون شهرداری‌ها همین کار را به شکل غیراصولی و غیربهداشتی و توسط کودکان کار انجام می‌دهند. همچنین تفکیک از مبدأ باعث کاهش هزینه ۴۰ درصدی مدیریت پسماند می‌شود. افزون بر اینها، تفکیک پسماند از مبدأ باعث می‌شود که حجم مورد نیاز زباله‌سوزها در کشور حداقل تا ۵۰ درصد کاهش یابد که در این صورت با کاهش هزینه برای خرید تجهیزات مورد نیاز قابلیت اجرایی بیشتری پیدا می‌کند.

      نحوه تامین بودجه‌های مورد نیاز

برای مدیریت پسماند

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در پایان در پاسخ به پرسشی در مورد بودجه موردنیاز برای مدیریت پسماند با اشاره به اینکه یکی ازوعده‌های انتخاباتی رییس‌جمهور روحانی مدیریت پسماند بوده است، گفت: متاسفانه بودجه‌ درخواستی سازمان حفاظت محیط زیست برای مدیریت پسماند از صندوق توسعه ملی در مجلس شورای اسلامی رأی نیاورد و با مخالفت نمایندگان روبروشد.

امسال سعی داریم روی تفکیک از مبدأ زباله‌ها، تمرکز کنیم که به حجم سرمایه‌گذاری ناچیزی نیاز دارد و طبیعتا ابعاد زباله‌سوزها کاهش می‌یابد بنابراین حجم بودجه درخواستی کمتر می‌شود. این برنامه باید در قالب بودجه ۹۸ در دولت تصویب شود که دو منبع تأمین برای آن وجود دارد، یکی صندوق توسعه ملی است و دیگری محل دریافت عوارض از کالاهایی مثل محصولات پلاستیکی، یخچال و تلویزیون است که پسماند ویژه تولید می‌کنند.