کاهش جذب پول خارجی

تعادل|

آمار اعلامی وزارت صنعت، معدن و تجارت از حجم کل جذب سرمایه خارجی در نیمه نخست سال 97 نشان از  افت حدود 68 درصدی در طرح‌های صنعتی، معدنی و تجاری دارد. مطابق آمارها، در نیمه نخست سال 1396ایران موفق به جذب حدود 1.8 میلیارد دلار سرمایه خارجی در این بخش‌ها شده بود، که تا پایان شهریورماه سال جاری، تنها حدود 580 میلیون دلار سرمایه خارجی، در قالب 32 طرح مصوب، روانه کشور شده است. اما چرا جذب پول خارجی در این بازه زمانی با افت شدید روبرو شده است؟ در تحلیل این موضوع باید گفت که اعمال فشارهای تحریمی و البته آماده نبودن بسیاری از زیرساخت‌های مالی، حقوقی و سیاسی، موجب شده که سرمایه گذاری جدیدی از سوی خارجی ها در کشور رخ ندهد و آنچه هم که صورت گرفته  عمدتا جذب سرمایه در صنایع کوچک و زودبازده بوده است.  اما اینکه کشورها بیشتر تمایل داشتند تا سرمایه خود را به ایران بیاورند، آمارها می گویند که سرمایه گذاران «ترکیه» با 5 طرح اختصاصی و یک طرح مشترک با آلمانی‌ها در صدر مشتاقان سرمایه گذاری خارجی ایران ایستاده اند. از آن‌سو،  چینی‌ها نیز با 5 طرح در جایگاه دوم و سرمایه‌گذاران «آلمانی» نیز با اخذ دو مجوز مستقل و یک مجوز با مشارکت «افغانستان»، در جایگاه سوم قرار دارند. اما بیشترین سرمایه گذاری در ایران در بازه زمانی مورد اشاره، به سرمایه گذاری چین در زمینه «تولید خودرو سواری» در استان کرمان اختصاص دارد که با تزریق  حدود 230 میلیون دلار سرمایه، به تنهایی حدود 39 درصد از مجموع سرمایه خارجی جذب شده به کشور در 6 ماه نخست سال 1397 را به خود اختصاص می دهد.

  سرمایه گذاری خارجی در سرازیری

کارنامه جذب سرمایه گذاری خارجی تا نیمه نخست سال 97 هر چند به لحاظ تعداد نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نکرده؛ اما آمار اعلام شده از افت 68.3 درصدی حجم کل سرمایه جذب شده در مدت زمان مورد بررسی حکایت دارد. براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، حجم کل سرمایه گذاری خارجی برای اجرای این طرح ها بیش از 580 میلیون دلار برآورد شده است. حجم کل سرمایه گذاری در 6 ماه نخست سال 1396 معادل حدود 1.8 میلیارد دلار بوده است. با این همه، این گزارش می افزاید که این ارقام صرفا مربوط به طرح‌های مصوب هیات سرمایه گذاری است و شامل تمام طرح های سرمایه گذاری موجود در کشور نمی شود. از دیگر سو، آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اما نشان دهنده گرایش سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در صنایع کوچک و زودبازده است.

آمارها همچنین نشان می‌دهد، بیشترین موارد سرمایه خارجی جذب شده در این مدت، متعلق به «استان تهران» بوده که به تنهایی 8 مورد از 32 مورد طرح مصوب را به خود اختصاص داده است. «خراسان رضوی» نیز 5 طرح سرمایه گذاری خارجی را به خود جذب کرده، سهم استان‌های «آذربایجان غربی، 3 طرح بوده و  استان‌های «خراسان جنوبی، قم (منطقه آزاد سلفچگان) و آذربایجان شرقی» نیز هر یک دو طرح را به خود اختصاص داده‌اند. جای خالی بسیاری از استان ها، همچون استان‌های سیستان و بلوچستان، لرستان وحتی اصفهان در این میان اما دیده می شود. مجموع سرمایه گذاری خارجی مصوب شده تا نیمه تابستان سال 97 برای 32 طرح بوده که در مقایسه با سال گذشته تغییر نداشته است. آمارهای اعلام شده همچنین بیانگر آن است که استان کرمان در مدت زمان مورد بررسی توانسته با جذب 230 میلیون دلار سرمایه بیشترین سرمایه خارجی را به خود اختصاص دهد که با توجه به مجموع سرمایه گذاری صورت گرفته در کشور می‌توان گفت نزدیک به نیمی از سرمایه‌گذاری خارجی در مدت زمان مورد بررسی به افزایش سرمایه‌گذاری تولید خودروی سواری در این استان اختصاص داشته است.

  جذب سرمایه در طرح های زودبازده

این اما در حالی است که اعمال فشارهای تحریمی و البته آماده نبودن بسیاری از زیرساخت‌های مالی، حقوقی و سیاسی، موجب شده که سرمایه گذاری های خارجی صورت گرفته در کشور در نیمه نخست سال 1397، عمدتاً جذب صنایع کوچک و زودبازده شوند. به عنوان نمونه ای از این صنایع، می توان به «تولید انواع فرآورده‌های نوشیدنی»، «احداث کارخانه سنگبری»، «تولید دستمال مرطوب»،‌ ،«تولید مکمل های تغذیه ای»، «تولید اوراق فشرده»، «تولید سوخت، روغن پایه تصفیه مجدد و هیدروکربن های سبک و سنگین»، «تولید ژل آتش زا و پودر آتش زا» اشاره کرد که در بیشترین حالت، حدود 38.8 میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرده اند.

بیشترین سرمایه گذاری در ایران در بازه زمانی مورد اشاره، به سرمایه گذاری چینی ها در زمینه تولید خودرو در استان کرمان اختصاص دارد، که البته در قالب تزریق سرمایه به طرحی از پیش موجود اختصاص دارد. در این طرح که عنوان «افزایش سرمایه گذاری-تولیدخودرو سواری» را با خود یدک می کشد، سرمایه گذار چینی حدود 230 میلیون دلار سرمایه تزریق کرده که به تنهایی حدود 39 درصد از مجموع سرمایه خارجی جذب شده به کشور در این بازه زمانی را به خود اختصاص می دهد. «تولید لنت ترمز و لنت کلاچ خودرو» در استان آذربایجان غربی با سرمایه گذاری عراق نیز دومین طرح بزرگی است که در مدت زمان مورد اشاره کلید خورده و با جذب سرمایه حدود 119 میلیون دلاری، به تنهایی حدود 20 درصد از مجموع سرمایه گذاری خارجی در نیمه نخست سال جاری را به خود اختصاص داده است. به این ترتیب، دو طرح اخیر روی هم حدود 60 درصد از سرمایه خارجی جذب شده به کشور در بازه زمانی مورد اشاره را تشکیل می دهند. در این مدت اما کمترین سرمایه جذب شده به مبلغ 400 دلار و در زمینه «تولید ژل آتش زا و پودر آتش زا» در استان خراسان جنوبی بوده که توسط بحرین سرمایه گذاری شده است.

  خارجی های مشتاق سرمایه گذاری در ایران

اما کدام کشورها در این نیمه نخست سال 97 بیشترین سرمایه را به ایران آورده اند؟ مطابق آمار اعلامی، سرمایه‌گذارانی از ترکیه بیشترین رغبت را برای سرمایه گذاری در ایران از خود نشان داده اند. به طوری‌که از بین 32 مورد سرمایه گذاری خارجی در بخش تولید و خدمات که در گزارش شهریورماه وزارت صنعت به آنها اشاره شده، 5 مورد متعلق به ترکیه است. سرمایه گذاران ترکیه ای البته در یک مورد با مشارکت سرمایه گذاران آلمانی، در استان آذربایجان غربی سرمایه گذاری کرده اند. پس از ترکیه نیز چین با 5 مورد سرمایه گذاری، در جایگاه دوم ایستاده است. سرمایه گذاران آلمانی نیز با اخذ دو مجوز مستقل و یک مجوز با مشارکت افغانستان، در جایگاه سومین سرمایه گذاران خارجی در کشور در مدت زمان یاد شده قرار می گیرند.

براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تا پایان تابستان، مجوزهای صادره برای طرح هایی همچون «تولید پخت انواع شیرینی» در استان خراسان رضوی، «تولید دستمال مرطوب» در استان آذربایجان شرقی، «تولید پوشک کامل بچه» در استان آذربایجان شرقی، «تولید انواع خمیر آماده پیتزا، کراکر، نان شیرینی، کیک و غذاهای آماده کنسروی» در استان آذربایجان غربی و در قزوین «تولید اوراق فشرده» بوده است. طرح مشترک ترکیه و آلمان نیز در زمینه «تولید کنسانتره انواع میوه» است که قرار است در استان آذربایجان غربی افتتاح شود. بیشترین میزان سرمایه گذاری ترکیه  در ایران اما متعلق به طرح «تولید اوراق فشرده» است که در استان قزوین و با سرمایه حدود 38.8 میلیون دلاری کلید خورده است. طرح های مصوب چین برای سرمایه‌گذاری در کشور نیز به «تولید گرانول و پرک بازیافتی پروپیلن» در استان فارس، «افزایش سرمایه گذاری تولید خودروسواری» در استان کرمان، «تولید تسمه و نوار نورد گرم فولاد آلیاژی به جز فولاد زنگ نزن» در استان خراسان جنوبی، «تولید پروفیل از جنس فولاد زنگ نزن(نرده استیل)» در استان قم (منطقه آزاد سلفچگان) و تولید ورق آلومینیومی (کامپوزیتی) در استان قم (منطقه آزاد سلفچگان) اختصاص دارد. مجوزهای صادره از سوی هیات سرمایه گذاری خارجی بیانگر آن است که در مدت زمان مورد بررسی «هلند» موفق به اخذ مجوز برای سرمایه گذاری برای دو طرح مستقل و یک طرح مشترک با افغانستان شده است. همچنین براساس آمارها، این کشور دو مصوبه برای استان تهران دریافت کرده، که هر دو مربوط به «تولید انواع فرآورده های نوشیدنی» می شود. یکی دیگر از مجوزهای صادره برای این کشور به صورت مشترک با افغانستان برای «احداث کارخانه سنگبری» در استان خراسان رضوی است. «اتریش» نیز بر اساس مصوبات هیات سرمایه گذاری خارجی در مدت زمان مورد بررسی موفق به اخذ یک مجوز برای سرمایه گذاری در کشور شده است که این سرمایه گذاری برای «ایجاد فروشگاه‌های زنجیره ای» در استان تهران با سرمایه گذاری بیش از 6 میلیون دلار است. سرمایه گذاری صورت گرفته توسط هند نیز در مدت زمان مورد بررسی برای دو طرح «تولید شمش بیلت فولاد ساده کربنی و کم آلیاژی» در استان یزد با سرمایه گذاری 4 میلیون دلاری و «تولید فرو سیلیکو منگنز با کربن بیش از 2 درصد وزنی» با سرمایه‌گذاری بیش از 11 میلیون دلار است.

«افغانستان» یکی دیگر از کشورهایی است که درنیمه نخست سال 97 توانسته مجوز سرمایه گذاری از هیات سرمایه گذاری اخذ کند. یکی از مجوزهای صادره برای این کشور به صورت مشترک با کشور هلند بود، دومین مجوز این کشور به سرمایه گذاری در استان خراسان رضوی برای «تولید انواع موزاییک و کفپوش بتن» با سرمایه‌گذاری 2 میلیون دلاری اختصاص دارد. مجوز بعدی این کشور به «تولید و تعمیر تابلوهای فشار قوی و ضعیف برق» در استان تهران اختصاص داشته است. «تولید انواع پودر شیرینی، نبات، نقل، بسته بندی کاکائو و بسته بندی قند و شکر» از دیگر طرح هایی است که با سرمایه 600هزار دلاری از سوی افغانستان انجام خواهد شد. «سنگاپور، جزایر ویرجین انگلستان» نیز به صورت مشترک در مدت زمان مذکور موفق به اخذ یک مجوز برای «تولید کولر خودرو» با سرمایه بیش از 3 میلیون دلاری شدند.

«فرانسه» نیز به عنوان یکی دیگر از کشورهای سرمایه‌گذار در مدت زمان مورد بررسی در مجموع موفق به اخذ دو مجوز از هیات سرمایه گذاری خارجی شد. آمار اعلام شده بیانگر آن است که یکی از مجوزهای صادره برای این کشور به «احداث رستوران زنجیره ای» در استان تهران و مجوز دوم این کشور برای «تولید انواع لوازم و قطعات پلاستیکی و کامپوزیتی زمینه پلیمری وسایل نقلیه» در استان تهران اختصاص داشته است. اما لهستان نیز در این مدت موفق به اخذ یک مجوز از سوی هیات سرمایه‌گذاری شده، که این مجوز به «تولید تجهیز خودروهای امداد و نجات جاده ای و ارائه خدمات پس از فروش» برای استان گیلان اختصاص داشته است. آلمان از دیگر کشورهای خارجی است که در این مدت موفق به اخذ یک مجوز مستقل و دو مجوز مشترک شده است، مجوز مستقل این کشور به «تولید مکمل های تغذیه ای» برای استان لرستان اختصاص داشته است؛ اما یکی از مجوزهای مشترک آلمان با کشور ترکیه و دیگر مجوز مشترک این کشور با ایتالیا صورت گرفته است. مجوز مشترک این کشور با ایتالیا به «تولید شیر قطع جریان گاز ساختمان، روبات آموزشی و مچ بند موقعیت یاب مکانی و گویای اطلاعات بیمار» اختصاص داشته، که براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار است در خراسان جنوبی صورت گیرد. پروژه مشترک این کشور با ترکیه نیز مربوط به تولید کنسانتره انواع میوه است. به طور کلی اما سرمایه‌گذاران آسیایی در مقایسه با سرمایه‌گذاران دیگر مناطق جهان، اشتیاق بیشتری به ورود سرمایه‌های خود به ایران نشان داده‌اند. براساس گزارش وزارت صنعت، معدن وتجارت از 32 طرح مصوب هیات سرمایه گذاری خارجی در نیمه اول سال 97، تعداد 20 طرح متعلق به کشورهای آسیایی و 8 طرح متعلق به اروپایی ها و 4 طرح نیز به صورت مشترک میان دو کشور اجرایی خواهد شد.