حذف محدوده زوج و فرد در کانون بحث های شهری

گروه راه و شهرسازی|

چند روزی است که معاون حمل و نقل شهرداری تهران از حذف محدوده زوج و فرد در طرح ترافیک تهران در سال آینده صحبت می کند که موافقان و مخالفانی دارد. عده ای مانند محمد علیخانی، رییس کمیسیون حمل ونقل شورای شهر معتقدند اصولا صحبت درباره طرحی که هنوز برنامه‌ریزی های لازم برای آن انجام نشده و نیاز به مصوبه شورا وشورای عالی ترافیک دارد ،آن هم با این قطعیت کار درستی نیست. به گفته او«اعلام زود هنگام تصمیمات ترافیکی قبل از طی شدن روند قانونی و کارشناسی درست نیست و در صورتی این طرح در سال آینده لغو می شود که به تأیید شورای عالی ترافیک برسد، بنابراین در حال حاضر این حرف مبنای قانونی ندارد.» از سوی دیگر، محمدعلی کرونی،‌ دبیر کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران نیز عنوان کرده است که نرخ های پیشنهادی از سوی شهرداری برای ورود به محدوده طرح زوج و فرد ترافیک باید در شورای شهر تهران بررسی و سپس در صحن علنی به تصویب برسد.

به گزارش «تعادل»، حذف محدوده زوج و فرد در طرح ترافیک نوین تهران دیده شده و قرار بود در طرح جدید از طرح زوج و فرد خبری نباشد. اما این رژیم نوین ترافیکی از ابتدای سال جاری بدون تغییر در رفت و آمد در محدوده زوج و فرد اجرایی شد. در طرح اولیه ارایه شده از سوی معاونت حمل و نقل شهرداری تهران در سال گذشته، تهران به دو قسمت محدوده سبز (طرح ترافیک قدیم) و محدوده آبی (طرح زوج و فرد فعلی) تقسیم شده بود و متقاضیان ورود به محدوده آبی نیز باید مبلغی را پرداخت می کردند. این قسمت از طرح از همان ابتدا مخالفت کارشناسان را در پی داشت. با توجه به این که طرح ترافیک نوین که جایگزین طرح ترافیک 38 ساله تهران شده بود هزینه هایی بر شهروندان تهرانی تحمیل می کرد، دریافت هزینه اضافی برای ورود به مناطق زوج و فرد قطعا نارضایتی بسیاری به دنبال داشت . ضمن این که زیرساخت های آن هم فراهم نبود. به اعتقاد مخالفان طرحی که هزینه به شهروندان تحمیل کند، نیازمند بررسی و تحقیقات بیشتری است. بنابراین اعضای شورای شهر تهران هنگام تصویب کلیات این لایحه، بخش مربوط به حذف محدوده زوج و فرد را ملغی اعلام کردند و قرار بر این شد تا در آینده و با توجه به نحوه اجرای طرح جدید در این باره تصمیم گیری شود.

از همان آغاز طرح ترافیک سال 97 اختلافاتی بین پلیس راهور وشهرداری وجود داشت که نمونه بارز آن در اجرای فاز دوم طرح LEZ آشکار شد. اما روز گذشته محمدرضا مهماندار رییس پلیس تهران نسبت به حذف طرح زوج و فرد نیز واکنش نشان داده و گفته است: اصلا برای تغییر محدوده زوج و فرد برنامه نداریم.تا این لحظه هیچ مصوبه‌ای در مورد تغییرات طرح زوج و فرد در شهر تهران به تصویب نرسیده است و اینکه یک نفر از اعضا، در مورد تغییر محدود یا شرایط طرح زوج و فرد صحبت کند، احتمالاً نظر شخصی ایشان است.

گفتنی است محدوده طرح ترافیک تهران 30 کیلومتر مربع است که حدود 5 درصد مساحت قانونی شهر تهران را دربر دارد و محدوده زوج و فرد نیز 80 کیلومتر مربع از سطح شهر تهران یعنی حدود 14.5 درصد از مساحت شهر را دربر می‌گیرد.

این طرح که با هدف کاهش ترافیک،‌آلودگی هوا و نیز حذف رانت و سهمیه های طرح ترافیک از سوی معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران پیشنهاد شده بود ، پس از تصویب ابتدا قرار بود 15 فروردین سال جاری اجرا شود اما به دلیل آماده نبودن زیر ساخت ها از جمله دوربین های ثبت ورود و خروج ماشین ها به مناطق طرح ترافیک یک ماه به تعویق افتاد و در نهایت مرحله اول آن 15 اردیبهشت کلید خورد. البته طرح ترافیک جاری بخشی از طرح «کاهش» یا همان LEZ است .این طرح در مرحله اول در نیمه دوم سال 95 پس از کش و قوس های فراوان تنها  در محدوده طرح ترافیک و زوج و فرد آن هم در ساعات معینی اجرایی شد،مرحله دوم هم پس از کش و قوس فراوان بین شهرداری و پلیس بالاخره در روزهای ابتدایی آذر ماه جاری اجرایی شد. در این مرحله از طرح ،تردد تمامی وسایل نقلیه به صورت 24 ساعته و در تمامی معابر پایتخت توسط دوربین های راهنمایی و رانندگی رصد شده و خودروی فاقد معاینه فنی به صورت روزانه 50 هزار تومان جریمه می شوند.

هر چند که معاونت حمل و نقل شهرداری از ابتدای اجرای طرح جدید ترافیک، آماج حملات مخالفان و برخی رسانه‌ها قرار گرفت اما هیچ کدام از انتقادها و حملات تند مانع از این نشد که پورسیدآقایی از مواضع خود عقب نشینی کند و اکنون که بحث حذف محدوده زوج و فرد را در سال آینده مطرح می کند باید شاهد وقوع این اتفاق در سال آینده باشیم. چنانچه پورسیدآقایی بر این موضوع اصرار داشته باشد قطعا طی ماه های آتی جلسات شورای شهر نیز تحت تاثیر این موضوع قرار خواهد گرفت. البته به نظر می‌رسد، معاونت حمل و نقل شهرداری بی گدار و بدون انجام تحقیقات اولیه قصد انجام این کار را ندارد.

  گزارش بانک جهانی از تجربه سایر کشورها

به گزارش «تعادل» محسن پورسیدآقایی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در جریان دیدار دو ماه پیش خود با مارتین هگر، از بانک جهانی خواسته است تا گزارشی از ناکارآمدی طرح زوج و فرد در شهرهای مختلف جهان را ارایه کند. در آن دیدار معاون شهردار تهران از کارشناس بانک جهانی خواست تجربه‌های مثبت و منفی طرح‌های زوج و فرد یا محدودیت‌های تردد مبتنی بر شماره پلاک و روزهای هفته را بررسی و نتایج آن را به شهرداری تهران ارائه کند که این مطالعات انجام و گزارش آن ارسال شد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که اجرای محدودیت تردد در شهرهای بزرگ دنیا که با مشکل ترافیک و آلودگی هوا رو به رو بوده اند در کوتاه مدت مثبت بوده اما در درازمدت تاثیر خود را  از دست داده بود.

بر اساس این گزارش، مطالعات یاد شده در ارتباط با اجرای طرح محدودیت تردد در مکزیکو سیتی به این شرح است؛ این طرح شامل ممنوعیت تردد خودروهای شخصی بین ساعات 5 صبح تا 10 شب در کلیه روزهای هفته براساس رقم آخر شماره پلاک در سال 1989 تا 1993 بود. به عنوان مثال ممنوعیت تردد پلاک‌های با رقم آخر 5 و 6 در روزهای دوشنبه، 7 و 8 در روزهای سه‌شنبه که البته در تعدادی از شهرهای در حال توسعه دیگر از قبیل سانتیاگوی شیلی، بوگوتا، کلمبیا، سائوپائولوی برزیل، پکن و تیانژین چین و در برخی شهرهای توسعه یافته مثل پاریس در سال 2015 هم اجرا شد.

معیار سنجش در یکی از مطالعات انجام شده پس از اجرای طرح، اندازه‌گیری میزان آلودگی 5 آلاینده اصلی در ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا و مقایسه آنها با زمان مشابه در سال گذشته بود. در ابتدا طرح با کاهش 11 درصد میزان مونواکسید کربن مواجه شد که درحقیقت نشان از موفقیت طرح داشت اما رفته‌رفته افراد اقدام به خرید خودروهای ارزان قیمت دست دوم کردندکه نتیجه اجرای طرح در بلند مدت افزایش 13درصد مونواکسید کربن بود. البته مزیت این طرح اجرای کم هزینه و نیازمند سرمایه‌گذاری محدود توسط بخش دولتی قبل از اجرا و اعمال قانون نسبتاً آسان بود. جریمه درنظر گرفته شده در مکزیکو سیتی برای تخلف ورود به محدوده ممنوعیت تردد، معادل 200 دلار درنظر گرفته شده بود.

بررسی‌های انجام شده پس از اجرای طرح حاکی از عدم بهبود آلودگی هوا هم از لحاظ میانگین سطح آلودگی و هم ساعات اوج آلودگی روزانه بود. همچنین میزان آلودگی در روزهای آخر هفته و ساعات بعد از اتمام طرح نسبتاً افزایش یافت و نه تنها بهبودی از نظر کاهش مصرف سوخت و افزایش استفاده از حمل و نقل عمومی در سایر روزهای هفته حاصل نشد بلکه آمارهای دریافت شده از مراکز ثبت و فروش اتومبیل حاکی از این بود که اجرای این طرح منجر به افزایش تعداد خودروهای در گردش و افزایش خرید خودروهای فرسوده و آلاینده‌تر شد.

 همچنین نه تنها کاهشی در میزان مصرف سوخت مشاهده نشد بلکه میزان آلودگی در روزهای آخر هفته و بعد از اتمام طرح افزایش نسبی داشت. همچنین ارزیابی کلیه مدهای حمل و نقل عمومی نشان داد که علی‌رغم پیش‌بینی‌های مدیریت شهری مبنی‌بر افزایش میزان پیمایش اتوبوس، مترو و تاکسی‌های عمومی، متاسفانه میزان استفاده از حمل و نقل عمومی نیز افزایش نیافت. به طور کلی ضرورت ارزیابی پیش از اجرای طرح‌ها مورد تاکید قرار گرفت.

همچنین بر این اساس اعمال طرح محدودیت تردد در پاریس در سال 2015 به صورت ممنوعیت تردد خودروهای با پلاک فرد در روز دوشنبه بود که براساس آنالیز اطلاعات به‌دست آمده، حاکی از آن است که آلودگی هوا در درازمدت افزایش یافت. این در حالی ‌است که نتیجه اجرای طرح  LEZ تاثیر مثبتی بر کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت در پاریس را داشت. آمارها نشان می‌دهد که با توجه به اعمال فشار بر رانندگان برای ارتقای خودروها، اجرای طرح LEZ  نتایج مثبتی بر کاهش آلودگی هوا در اثر ترافیک را دارد.

در بوگوتا، اعمال ممنوعیت تردد در ساعات اوج ترافیک دو روز در هفته بود که نتایج حاکی از آن است که تمرکز ذرات معلق در هوا افزایش یافت چون تردد رانندگان در ساعات غیراوج افزایش یافت.

طرح زوج و فرد در پکن مشابه طرح پاریس براساس ممنوعیت تردد روزهای زوج و فرد در بازی‌های المپیک سال 2008 اجرا شد. این طرح همزمان با بارش باران‌های شدید و تعطیلی کارخانه‌ها و صنایع اتفاق افتاد که این عوامل در آن مقطع تاثیر بسزایی در ایجاد آلودگی هوای پکن داشتند. نتیجه اجرای طرح کاهش 20 درصد ذرات معلق آلاینده در طول بازی‌های المپیک بود که پس از اتمام زمان المپیک، مقامات پکن تصمیم بر تمدید زمان اجرای طرح به صورت بلند مدت گرفتندکه در این زمان علاوه بر اینکه تاثیر محدودی بر کاهش آلودگی هوا گذاشت نهایتاً منجر به تشویق افراد برای خرید خودرو دوم شد.

طرح LEZ  در سال 1996 در استکهلم اجرا شد. به طور خلاصه، تنها خودروهایی که میزان آلایندگی آنها از استاندارد اروپا کمتر بود مجوز ورود به محدوده LEZ  را داشتند که نتایج به‌دست آمده حاکی از کاهش قابل توجه آلودگی هوا بود.

هزینه تراکم معادل 5 پوند برای تردد در محدوده داخلی شهر لندن در سال 2003 در نظر گرفته شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که میزان آلاینده‌های خطرناک از قبیل NO  و NO2 و PM10 به میزان 12 درصد کاهش یافت که این هزینه اکنون به 10 پوند افزایش یافته است. در سال 2008، طرح LEZ  نیز برای خودروهای باری، اتوبوس و مینی بوس در لندن بزرگ اجرا شد. میزان PM2.5 معادل 20 درصد کاهش یافت ولی تغییر قابل توجهی در کاهش میزان PM10 و NO2 به‌دست نیامد. منتقدان بر این باورند که درصورتی این طرح موفق خواهد بود که خودروهای شخصی هم شامل پرداخت هزینه تراکم در این طرح شوند.

طرح  LEZ در برلین در سال 2008 برای خودروهای دیزل و بنزینی دارای مبدل کاتالیست اجرا شد. تمرکز آلاینده‌ها به میزان ۲۲-۱۴ درصد کاهش یافت. تمرکز PM10 در نزدیک معابر اصلی 3 درصد کاهش یافت و تعداد روزهای آلوده به میزان 24 روز در سال کاهش یافت.

خرید ۱۳ اتوبوس از محل درآمدهای طرح ترافیک

    معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران گفت: از محل درآمدهای طرح ترافیک ۱۳ اتوبوس جدید خریداری شده و به یارانه بلیت اتوبوس و مترو نیز کمک شده است. محسن پورسیدآقایی با اشاره به درآمد حاصل از طرح ترافیک گفت: از این محل تاکنون ۱۳ اتوبوس جدید خریداری شده و به یارانه بلیت اتوبوس و مترو نیز کمک کرده ایم. همچنین به خطوط ۶ و ۷ مترو نیز کمک هایی شده است و در خصوص هزینه‌کرد درآمدها، سیستم حسابرسی شورا و شهرداری نظارت کامل دارند.

او در خصوص حذف محدوده زوج و فرد گفت: از سال گذشته در شورای ترافیک تهران این موضوع پیگیری می شد و مصوب شد در سال ۹۷ مطالعات تکمیلی در منطقه زوج و فرد انجام شود و اگر این گزارش به تأیید شورای ترافیک تهران رسید، در خصوص لغو محدود زوج و فرد تصمیم گیری شود.

وی افزود: این مطالعات انجام شد و نتیجه آن این بود که میزان آلودگی هوا در محدوده زوج و فرد با اعمال محدودیت ها کاهش نداشته است. این موضوع در دنیا نیز تجربه شده است. هر طرح مبتنی بر محدودیت در کوتاه مدت باعث کاهش آلودگی هوا شده اما در بلندمدت آلودگی دوباره به محدوده برگشته و حتی بیش از گذشته شده است. پورسیدآقایی گفت: در واقع این محدوده حلقه دوم طرح ترافیک خواهد بود و هزینه پیشنهادی ما نیز پرداخت یک سوم نرخ عوارض ورود به محدوده طرح ترافیک اصلی است تا ساکنان این محدوده از تخفیف های ویژه ای نیز برخوردار شوند.