تغییر ساختار سازمانی شهرداری نیازمند برنامه بنیادین

گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری |

حسن رسولی، نائب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران معتقد است، اجرای طرح «الزام شهرداری تهران به ادغام و کاهش حوزه‌های معاونت شهرداری تهران از 9 سطح به حداکثر 6 سطح سازمانی و حذف پست‌های قائم‌مقام و یا جانشین و مشاور در کلیه واحدهای ستادی، مناطق، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه»، هیچ اثر مثبت یا منفی در وضعیت کارکنان شهرداری تهران ندارد و با اجرای این طرح 250 مدیر ارشد اعم از قائم‌مقام، مشاور و جانشین در بخش‌های مختلف شهرداری تهران حذف خواهند شد.

به گزارش تعادل، بعد از تغییر 12 ساله مدیریت شهر تهران، ‌محمد علی نجفی اولین شهردار انتخابی اصلاح طلبان، سکان شهر تهران را در دست گرفت. او همان ابتدا گزارشی از وضعیت موجود شهرداری تهیه کرد که از فساد قابل ملاحظه در شهرداری پرده برداشت و همگان را در شوک فرو برد. بحث تغییر ساختار شهرداری نیز اولین بار از زبان وی مطرح شد و شهردارهای بعدی یعنی محمدعلی افشانی که به دلیل بازنشسته بودن مجبور به استعفا شد و نیز پیروز حناچی شهردار فعلی بر تغییر ساختار شهرداری تهران تاکید داشته و دارند و معتقدند: طی سال های گذشته و به خصوص یک سال آخر فعالیت قالیباف که 13 هزار نفر به استخدام شهرداری در آمدند،‌ این سازمان بیش از اندازه فربه شده است و نیاز به تغییر دارد.

شواهد نشان از این دارد که طی دوران مدیریت قالیباف، تعداد زیادی در شهرداری تهران استخدام شدند. یک نمونه آن استخدام 4200 نفر در شرکت بهره برداری مترو در فاصله سال های 91 و 92 با حقوق بین 9 تا 11 میلیون تومان بود  که در گزارش سازمان بازرسی کل کشور به آن اشاره شد و مورد انتقاد رحمت الله حافظی عضو شورای شهر سابق و احمد مسجد جامعی قرار گرفت. مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه شورای شهر تهران نیز با بیان اینکه در همه سازمان‌ها و مناطق مشاورین زیادی وجود دارند که هیچ گونه محدودیتی در جذب نداریم و افراد مختلف با دلیل و بی‌دلیل مشمول مشاوره هستند، گفته بود: مثلا در شهرداری ۵۰۰۰ نفر نیروی شاغل در امور فرهنگی داریم که حدود ۲۰ میلیارد تومان در ماه هزینه این افراد می‌شود؛ اما در اداره کل فرهنگ و ارشاد تنها ۱۰۰ نفر نیروی کار وجود دارد و یا ۴۰۰ نفر در پست مدیریت روابط عمومی قرار دارند که حداقل ۱.۵ میلیارد تومان در ماه هزینه حقوق این افراد می‌شود که نشان می‌دهد به چه میزان پست‌های موازی در شهرداری وجود دارد.

همچنین ایجاد سمت‌ها و مسئولیت هایی خارج از چارچوب سازمانی شهرداری نیز از دیگر انتقادهای وارد بر قالیباف بود. موضوع سوم که مورد انتقاد قرار می گرفت استخدام های خارج از ضابطه و براساس روابط بود، نیروهایی که از خارج، وارد شهرداری شده بودند.در واقع 68 هزار نفر در شهرداری تهران مشغول فعالیت بودند که به گفته نجفی شهردار وقت برخی از آنها هیچ وقت در شهرداری حضور نداشته و فقط حقوق دریافت می کردند.از همان زمان نجفی، تغییراتی در سطوح میانی صورت گرفت و تعدادی از کارمندان نیز تعدیل شدند و محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران از تعدیل 4 درصد از پرسنل شهرداری تا پایان سال 96 خبر داد که این امر برخی مخالفت ها را درپی داشت.

در واقع شهرداری تهران اداره یک شهر 8 میلیونی را با حدود ۶۸ هزار کارمند انجام می‌دهد و این در حالی است که شهرداری استانبول با ۱۸ میلیون نفر جمعیت تنها با نصف تعداد کارمندان شهرداری تهران اداره می‌شود، تنها ۱۸ هزار پست در شهرداری تهران وجود دارد اما برای این ۱۸ هزار پست ۶۸ هزار کارمند وجود دارد و این نشان می‌دهد که کارمندان بدون نیاز به مجموعه جذب شده‌اند. در تمام ۱۲۳ ناحیه، ۲۲منطقه، ۴۳ شرکت و سازمان پست روابط عمومی و همچنین مسئول امور فرهنگی وجود دارد که این نشان دهنده ساختار موازی است.

در شرایطی که شهرداری از کمبود منابع مالی رنج می‌برد و سالانه حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان هزینه حقوق، دستمزد، مزایا و ... پرسنل را می پردازد، قطعا کار برای شهردار کنونی سخت خواهد شد. از سوی دیگر اثر منفی تعداد زیاد نیروها فقط افزایش بار مالی شهرداری را در بر ندارد، بلکه به‌دلیل وجود تعداد زیادی مدیر و کارمند با نقش‌های یکسان، موازی کاری به شدت افزایش یافته و باعث می‌شود کارها به شکل مناسب و با سرعت  پیش نرود.

در همین رابطه، 13 آبان سال جاری کمیسیون برنامه و بودجه یک فوریت طرح الزام شهرداری تهران به ادغام و کاهش حوزه های معاونت شهرداری از 9 سطح به حداکثر 6 سطح انجام را در صحن علنی شورا مطرح کرد اما یک فوریت این طرح با 9 موافق و 11 مخالف تصویب نشد و مقرر شد طرح به صورت عادی در شورای شهر تهران بررسی شود.

   3 معاونت فاقد مصوبه قانونی

به گفته حسن رسولی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر سه معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورا، امور اجتماعی و فرهنگی و نیز توسعه منابع انسانی فاقد مصوبه قانونی هستند و باید این سه معاونت ادغام شوند. سکینه اشرفی، معاون برنامه ریزی، توسعه شهری و امور شورا شهرداری تهران نیز از آماده کردن طرحی در خصوص کاهش پست ها و تغییر چارت به صورت کارشناسی خبر داد و گفت: این طرح به زودی به شورا ارایه می شود. به گفته وی  به موجب ماده 80 قانون شوراهای شهرهای کشور هیچ تصریحی مبنی بر تغییر ساختار شهرداری ها توسط شوراها مقرر نشده است.همچنین طبق ماده 112 قانون امور استخدامی کشوری هر گونه تغییر در چارت شهرداری ها منوط به موافقت سازمان امور استخدامی کشور است.

رسولی روز گذشته در رابطه با طرح الزام شهرداری تهران به ادغام و کاهش حوزه‌های معاونت شهرداری تهران از 9 سطح به حداکثر 6 سطح سازمانی و حذف پست‌های قائم‌مقام یا جانشین و مشاور در کلیه واحدهای ستادی ، مناطق ، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه، در یک نشست خبری توضیحاتی ارایه کرد و گفت: با ارائه گزارش تغییر و تحول آقای نجفی به تصویر نسبتاً گویایی از شرایط جاری نظام مدیریت شهری رسیدیم، همچنین به دلیل کم ثباتی شهرداران شهر تهران در ماه‌های اخیر ،شورای شهر تهران در این مقوله نسبت به شهرداران قبلی و فعلی اشراف بیشتری به مسائل دارند.  به گفته رسولی، بحث ساماندهی سازمان‌های زیرمجموعه شهرداری شامل دو بخش اصلاح ساختار سازمان و شرکت‌های وابسته به شهرداری و ساختار سازمانی ستاد شهرداری مناطق و نواحی است. بدون شک ازجمله چالش‌های مهم شهرداری تهران نامناسب بودن ساختار سازمانی با شرح وظایف و مأموریت در این سازمان است. در این شرایط از منظر علم سازمان، مدیریت و تجارب فنی و حرفه‌ای نظام گردش کار به دلیل بزرگی بیش‌ازحد سازمان با کندی مواجه شده به همین دلیل مسیر ارائه خدمات به شهروندان روند عادی ندارد برای نمونه باوجود راه‌اندازی دفاتر خدمات الکترونیک شهر حداقل زمان برای صدور پروانه ساخت 9 ماه طول می‌کشد.

خزانه‌دار شورای شهر تهران اعلام کرد: یکی از کارکردهای مورد انتظار نظام کارآمد، گردش کار سریع و شفاف  است و این مهم با حذف موانع و مراحل اضافی و سرعت بخشیدن میسر خواهد بود. این هدف به‌جز مهندسی مجدد سازمان و ساختار و تجدیدنظر در نظام ساختار، اختیارات و مسئولیت‌ها و بازنگری در حد و اندازه سازمان میسر نمی‌شود .

رئیس کمیته تشکیلات و منابع انسانی شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه حد و اندازه شهرداری تهران در طول سال‌های گذشته بیش‌ازاندازه فربه شده و این موضوع مورد تایید متخصصان است که به دلیل این فربه گی سازمان ناکارآمد شده است، گفت: این توسعه به‌صورت افقی و عمودی در سطح معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه موجب موازی کاری و دوباره‌کاری انجام مأموریت‌ها در شهرداری تهران شده است. در این طرح به دنبال این هستم که تعداد معاونت‌های شهرداری تهران از 9 معاونت به حداکثر شش معاونت کاهش یابد همچنین علاوه بر هرس سازمانی برای حذف چابک سازی پست‌های غیرضروری نیز اقدام شده است زیرا برخی از این پست‌ها فاقد شرح وظیفه و مأموریت خاص هستند. پست‌هایی مانند، مشاور، قائم‌مقام و جانشین پست‌های غیرضروری هستند که کمکی به کارآمدی سازمان نمی‌کند.در بودجه سال 97 به شهرداری تهران الزام شده که 6 درصد از نیروهای موجود را کاهش دهد. همچنین به شهرداری اجازه داده شده معادل این 6 درصد، 3 درصد نیرو از نخبگان و متخصصان از طریق آزمون استخدامی جذب کند.

وی همچنین گفت: برای قانونی شدن ساختار معاونت و سازمان‌های شهرداری تهران باید مراحل مختلف طی شود. برخی از معاونت‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه شهرداری تهران تمام مراحل را طی نکرده‌اند. برای نمونه شش تا از سازمان‌های وابسته به شهرداری تهران تمام مراحل قانونی را طی نکردند و تائید وزارت کشور را ندارند. طی نکردن تمام مراحل قانونی به معنای تخلف نیست که حتما باید از معاونت‌ها حذف شوند، بلکه سه معاونت از 9 معاونت شهرداری تهران مراحل قانونی را طی نکرده‌اند.

   برنامه ریزی منسجم  و گسترده

هرچند رسولی معتقد است، با کاهش معاونت‌ها و زیرمجموعه های آن می توان به چابک‌سازی شهرداری تهران کمک کرد اما سعید سادات‌نیا کارشناس شهری در گفت‌و‌گو با «تعادل» عنوان کرد که طرح های اینچنینی کمک چندانی به تغییر ساختار شهرداری نمی‌کند و این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی منسجم و گسترده است.

او در این‌باره گفت:واقعیت این است که شهرداری تهران مانند دیگر سازمان ها و نهادهای دولتی دارای مشکلاتی است اما در دوره مدیریت 12ساله شهرداری ،این مشکلات در شهرداری تهران چندین برابر شد.شهرداری تهران به شدت فربه و ناکارآمد  شده است و نیاز به یک جراحی جدی دارد. در گزارشی که آقای نجفی در ابتدای آغاز به کار تهیه کردند، من نیز در جلسات بررسی این گزارش حضور داشتم . این گزارش بسیار کامل دقیق و حتی می توان گفت کم نظیر است که بیماری درون یک نهاد را به خوبی نشان می دهد.

 این کارشناس شهری با اشاره به تعداد زیاد نیروهای انسانی شاغل در شهرداری اظهار کرد: چرا شهرداری شهر تهران با 8 میلیون نفر جمعیت باید 68 هزار نفر نیرو داشته باشد که از این تعداد به گفته آقای افشانی، شهردار قبلی فقط 25 هزار نفر کارت می‌زنند؟شهرداری توکیو با 40 میلیون نفر 11 هزار نفر پرسنل دارد. شرکت‌ها پیرامونی شهرداری تهران که تعداد آنها بسیار زیاد است مانند شهربان،‌شهر سالم،‌شهروند و غیره شرکت های خصولتی هستند که تمام امورات شهرداری به آنها سپرده می شود و در واقع به محلی برای رانت و فساد تبدیل شده اند. در عین حال، تاسف بار است که کارمندان و کارگران این شرکت ها وضعیت مالی خوبی ندارند واکثرا به شکل پیمانی کار می کنند.

وی با بیان اینکه برای تغییر ساختار شهرداری باید از تجربه کشورها و شهرهای پیشرفته استفاده کنیم؛ تصریح کرد: باید ببینیم شهرداری‌های توکیو و لندن چگونه شهرهای خود را اینقدر دقیق و منظم  اداره می‌کنند و مردم هم راضی اند. همان طور که اشاره کردم در توکیو 40 میلیون نفر جمعیت زندگی می‌کنند اما حتی یک ثانیه تاخیر در سیستم حمل و نقل آنها مشاهده نمی‌شود و از هر نقطه شهر بخواهید به سمت دیگر حرکت کنید در زمان مقرر به مترو، اتوبوس یا قطار شهری خواهید رسید.آلودگی هوا دراین شهر وجود ندارد.

وی افزود: همان طور که عنوان کردم تهران نیاز به جراحی بزرگ با درایت و استفاده از به روز ترین دانش‌های نوین جهانی دارد.ابتدا باید هدف تعیین شود و در مرحله بعد از دانش و تجربیات شهرهای بزرگ و پیشرفته دنیا استفاده کنیم. باید درباره شهرداری تهران عارضه سنجی انجام شود و بعد درمان را شروع کنیم. به نظرم کاهش معاونت ها بیشتر جنبه صوری دارد در صورتی که تهران نیازمند برنامه بنیادین است و باید برنامه تغییر کارآمد برای آن تدوین شود.

او ادامه داد: شهرداری تهران باید با شورای شهر، شورای محله‌ها و تشکل‌های صنفی ، حرفه‌ای، اجتماعی و ان‌جی او‌ها پیوند بخورد. شهر نیازمند پالایش است. یکسر آن گودهای جنوب شهر ،‌کوره‌پزخانه‌ها و حاشیه‌های شهری است و یک سر دیگر آن  برج‌های نازیبا در دامنه کوه های البرز است و یکی از بدترین مجموعه‌های شهری به‌شمار می رود.

با این وجود هنوز می‌توان آن را نجات داد و باید برای آن برنامه‌ای تدوین کرد که با حمایت حکومت و مردم اجرا شود.باید افرادی از جنس خود آقای حناچی که سواد کافی برای این کار را دارند در شهرداری جمع شوند و این اهداف و برنامه‌ها را تعیین کنند.