حفاظت از اقتصاد با تخریب محیطزیست
تا امروز برای پیشرفت اقتصادی در زمینههای مختلف، بسیاری از طرحهای صنعتی و کشاورزی صرفا به دلیل آنکه از نظر مادی منطقی به نظر میآمد، بدون اینکه منطبق با استانداردهای محیط زیست باشد، به مرحله اجرا رسیده و در این میان ذخایر محیط زیستی، به نفع اقتصاد از بین رفت. این وضعیت در حالی است که عیسی کلانتری معاون رییسجمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست بر این باور است که بررسی بخشهای مختلف اقتصادی حکایت از آن دارد که با نابودی عوامل محیط زیست، صرفا اقتصاد قلابی خودمان را حفظ کردهایم؛ اقتصاد غیرپایدار و توسعه غیرپایدار سبب شده تا محیط زیست کشور اولین قربانی این سیستم اقتصادی باشد. به گزارش خبرنگار تعادل، کلانتری، روز گذشته در بیست و سومین همایش ملی منطقهای انجمن متخصصان محیط زیست ایران که با عنوان چالشها، بحرانها و فرصتهای محیط زیست ایران (رویکردهای ملی و منطقهای) برگزار شد گفت: وقتی به حسابهای ملی بر میگردیم سال ۱۳۶۰ تولید ناخالص داخلی ما ۸۰ میلیارد دلار بود و سرانه حدود ۲۵۰۰ دلار بود. سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیارد دلار بوده یعنی سرانه نزدیک به ۵ هزار دلار. اگر قیمت ثابت دلار را بر مبنای طلا بگیریم سال ۱۳۶۰ متوسط هر اونس طلا ۴۰۰ دلار بوده و الان چیزی نزدیک به ۱۲۰۰ دلار است. یعنی سه برابر دلار در مقابل طلا کاهش ارزش داشته اما ۲۵۰۰ دلار ما شده ۵ هزار دلار که یعنی ارزش واقعی این سرانه ما ۵۰۰ دلار است و اقتصاد ما نه تنها پیشرفت نداشته که حتی اقتصاد سرانه ما محدودتر شده است.
رییس سازمان محیط زیست افزود: اثرات زیست محیطی این مساله چه بوده است؟ علی الظاهر پایدارترین بخشهای اقتصاد ما یکی در بخش کشاورزی بوده است. ارزش کل تولید بخش کشاورزی ما ۴۰ میلیارد دلار است. انرژی مستقیمی که وارد بخش میشود اعم از برق و انواع فرآوردههای نفتی، قیمت جهانی آن ۱۰ میلیارد دلار است. نیروی کاری که وارد این بخش شده با حداقل حقوق و دستمزد و با دلار امروز که ۵۷۰۰ تا ۶ هزار تومان است چیزی حدود ۲۰ میلیارد دلار میشود. مواد میانی حدود ۷ میلیارد دلار است. سالانه نزدیک به ۴ میلیارد دلار استهلاک سرانه داریم یعنی ۴۰ میلیارد دلار تمام شد! پیامد زیست محیطی آن چقدر است؟
کلانتری تأکید کرد: صنعت ما هم وضعیتش همین است و بدتر. ما حداقل ۸۰ میلیارد مترمکعب آب مصرف میکنیم. ناخالص و بدون قیمت خود آب، یعنی با این فرض که خود آب مجانی است. تولیدش ۵۰ سنت به ازای هر مترمکعب هزینه دارد. اثرات تخریبی که محیط زیست ما متحمل میشود را ملاحظه میکنیم. تالابهای ما خشک میشود. ریزگردها و گرد و غبار متصاعد میشود. پوشش گیاهی از بین میرود. جنگلها به دلیل عدم حفاظت از آب رو به نابودی است.
وی ادامه داد: سال ۱۳۴۵ مس سرچشمه به کار افتاده هنوز هیچ مطالعه زیست محیطی ندارد. آلودگیهای گوگردی در منطقه که وارد آن نمیشویم. امروز وزیر نفت ما میگوید برای من توجیه اقتصادی ندارد گازوییل استاندارد تولید کنم. یکی از دغدغههای محیط زیست ما این است که هر روز معادل ۴۵۰ هزار بشکه نفت کوره داریم که انبارها پر شده، صادرات ندارد و ما هم اجازه نمیدهیم در نیروگاهها بسوزد. ما با محیط زیستمان چه کردهایم؟ صنایع معدنی ما ارزش افزودهشان در حد یک دهم تخریب محیط زیستشان نیست. واقعاً باید چه کرد؟ دانشمندان محیط زیست ما هم مثل ما سیاستگذاران گمراه شدهاند. به جای آنکه در کلان اقتصاد دخالت کنیم وارد گوشههای ریز معلول میشویم که هیچ کمکی به بهبود وضعیت اقتصاد و محیط زیست کشور نمیکند. هر سال ۱.۲ کیلوگرم فرسایش خاک در متر مربع داریم.
جامعه محیطزیست شیپور را از سر گشادش میزند
رییس سازمان محیط زیست بیان کرد: کلا جامعه محیط زیست کشور شیپور را از سر گشادش میزند. شمال کشور در زباله مدفون شده است. هیچ کدام از رودخانههای ما به مقصد نمیرسد. حتی کارون هم با فاضلاب به دریا رسید و آب نرسید. واقعا اگر بخواهیم محیط زیستمان را حفظ کنیم باید در سیاستهای کلان کشور و در اقتصاد و تولید ناکارآمد تجدید نظر شود. هزینههای محیط زیست در تمام ملاحظات اقتصادی صفر در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: تخریب خاک با دزدی خاک فرقی ندارد. پوشش گیاهی ما از بین رفته است. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع اعلام کرده بیش از ۵۰ درصد تخریب و فرسایش خاک به دلیل چرای بی رویه است. اگر محیط زیست را وارد اقتصاد کنیم خیلی از صنایع اقتصادی ما باید تعطیل شود. الان هم نمیتوانیم چنین کاری کنیم چون دایم از اشتغال دم میزنیم بدون توجه به تخریب محیط زیست. برای نسل بعد چه باقی میگذاریم؟ اگر اقتصادمان را اصلاح نکنیم برای نسل بعد نه آب و نه خاک و نه هوا و نه جانوری باقی میگذاریم.
کلانتری اظهار کرد: با توجه به بارشها اگر مسوولان ما قرق را رعایت کنند به دلیل افزایش چسبندگی خاک امسال گرد و خاک داخلی به جز منطقه سیستان نخواهیم داشت. آلودگی هوای ما را چه کسی ایجاد میکند جز صنعت خودرو و صنایع دیگر؟ مسوولان نظام باید روشن کنند که اشتغال به چه قیمتی؟ به خاطر چهار درصد کاهش انتشار به توافق پاریس حمله میکنند.
وی اضافه کرد: مجلس دو هفته پیش که ما را خواسته بود تا بپرسد چرا در سال ۱۴۰۹ باید دولت تولید کربنش را کم کند. جالب است چیزی که تصویب میکنند را خودشان نمیخوانند. برنامه ششمی که تصویب کردهاند در سال پایانی آن و نه ۱۴۰۹، 20درصد کاهش داشته است. اگر بر مبنای دستور مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۹ بخواهیم پیش برویم باید ۴۱ درصد تا سال ۱۴۰۹ کم کنیم. بعد میگویند اگر ۴ درصد کاهش انتشار کربن داشته باشیم اقتصاد ما لطمه خواهد دید.
کلانتری گفت: فرسایش خاک، فرسایش پوشش گیاهی، از بین رفتن آبهای کشور و آلودگیهای هوا کجا حساب میشود که هزینههای سرسامآور به دنبال دارد؟ ما با مصرف بنزین تولید داخل در موتورهای تولید داخل در تیرماه ۶ روز آلوده با آلاینده ازن داشتیم. محققان ما وارد مسائلریزی میشوند که اگر هم حل بشود مشکلی از محط زیست حل نمیشود. در این انجمنها و گردهماییها این مسائل ما باید حل شود. واقعاً محیط زیست کشور به سرعت و بهشدت در حال تخریب است. حتی شدت انرژی در کشوری مثل عربستان 50 درصد پایینتر از ماست. ما ۲.۲ هستیم و آنها ۱.۴. غیر از روسیه ما بدترین مصرف کننده انرژی در جهان هستیم.
خودکفاییهای کاذب منابع آب را هدر میدهد
وی همچنین گفت: خیلی دلم میخواهد وارد مسائل کلان شویم. ما کلان سیاستهای کشور را باید درست کنیم. وقتی کلان درست نباشد ما این پایین کاری نمیتوانیم بکنیم. ملت ما با پمپاژ پول نفت یک بار مصرف شده است. وقتی پیمانکارهای آنچنانی میآیند و بعد کار تازهای در سدسازی پیدا نمیکنند میروند سراغ استخراج آبهای ژرف. چاه زدهایم با هزینه ۵۵ میلیارد دلار روز اول آب باای سی ۲۲ هزار در آمد و بعد رسید به ۳۰ هزار.
کلانتری بیان کرد: مجامع علمی ما از بس وارد مسائل ریز میشوند که حوزه کلان را از دست دادهاند. صحبت از خودکفاییهای کاذب کردیم و میکنیم و منابع آبمان را هدر میدهیم. آب تجدیدپذیرمان به زیر ۸۰ میلیارد رسیده و مصرفمان بالای ۹۰ میلیارد مترمکعب است. ما باید زیر ۴۰ درصد آب تجدیدپذیر را استفاده کنیم و ما بالای ۱۱۰ درصد استفاده میکنیم و در بخشی از استانها بالای ۱۳۰ درصد استفاده میکنیم.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم چالشهای زیست محیطی را تبدیل به فرصت کنیم باید تجدیدنظر اساسی در کسانی که فکر محیط زیستی دارند بکنیم و اول از همه در خود سازمان محیط زیست. بزرگترین چالش ما اقتصاد کلان است و چالشهای بعدی ما کارهایی است که هیچوقت مطالعات زیست محیطی آن انجام نشده و رفتارهای زیست محیطی در آن رعایت نمیشود. همه صنایع ما از سال ۴۰ به این طرف خیلی خیلی کم مطالعات محیط زیستی داشته و آن هم ناقص. ما خودمان را وارد جنگ توسعه نمیکردهایم و خواستهایم با معلول آن مبارزه کنیم. از آغاز اگر محیطزیست را در نظر میگرفتیم اصلا اجازه میدادیم چنین خودرویی تولید و چنین سازههایی ساخته شود؟