دلار ترمز پروازهای خارجی را کشید

با افزایش 2  برابری قیمت‌ بلیت، تعداد پروازهای خارجی در سال گذشته میلادی حدود 50  درصد افت کرد

گروه راه و شهرسازی| زهره علامی|

در روزهای نخست سال 2019 میلادی به سر می‌بریم و بازار انتشار آمار مربوط به شاخص‌های مختلف اقتصادی در سال 2018، داغ است. در این میان حوزه حمل و نقل به دلیل نقش زیربنایی که بر رشد اقتصادی کشورها دارد، یکی از شاخص‌های اساسی در میان آمارها محسوب می‌شود و ارایه آمار مربوط به حمل ونقل هوایی و به ویژه حجم سفرهای خارجی و داخلی هر کشور هم همواره از مهم‌ترین گزارش‌هایی است که می‌تواند چشم‌انداز خوبی از وضعیت اقتصادی یک کشور در هر سال، به تصویر بکشد.

هنوز آمار دقیقی درباره حجم سفرهای خارجی و داخلی ایران، طی سالی که گذشت منتشر نشده است، اما مطالعات میدانی و همچنین آمارهایی که طی ماه‌های گذشته از سوی دبیرانجمن شرکت‌های هواپیمایی و سازمان هواپیمایی کشوری منتشر شده نشانگر کاهش پروازهای داخلی و خارجی در ماه‌های اخیر نسبت به مدت مشابه سال گذشته بوده است.

دلیل این افت را هم می‌توان در تحولات اقتصادی چند ماه اخیر جست‌وجو کرد، از اواسط سال گذشته میلادی، نوسانات شدید نرخ ارز در کشورمان آغاز شد، اما این نوسانات تاثیر چشمگیری بر قیمت بلیت پروازهای داخلی و خارجی نداشت چون شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از دولت ارز دولتی دریافت می‌کردند، اما با گذشت چند ماه و بحرانی شدن قیمت ارز، در مرداد سال جاری که تقریبا مقارن با هشتمین ماه سال 2018 میلادی بود، دولت شرکت‌های هواپیمایی را از لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی خارج کرد، تا ارز با نرخ دولتی فقط برای واردات کالاهای اساسی مورد استفاده قرارگیرد. پس از این تصمیم دولت، فشار ارزی وارد به ایرلاین‌های داخلی موجب شد که آنها نرخ بلیت پروازهای داخلی و خارجی را افزایش دهند، اگرچه شرکت‌های هواپیمایی تلاش کردند که با رایزنی سازمان هواپیمایی کشوری با بانک مرکزی، دوباره در لیست دریافت‌کنندگان قرار بگیرند اما این خواسته آنها عملی نشد.

البته ایرلاین‌ها به مذاکرات خود با بانک مرکزی ادامه دادند و در نهایت رضایت این بانک را برای دریافت ارز از نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) به دست آوردند اما عملی شدن این وعده حدود چهارماه به طول انجامید. در روزهای پایانی سال 2018، با اجرایی شدن تصمیم تازه بانک مرکزی و دریافت ارز نیمایی، فعالیت مالی و تجاری شرکت‌های هواپیمایی ثباتی نسبی را تجربه کرد که این موضوع می‌تواند در نرخ بلیت پروازهای داخلی و خارجی طی ماه‌های آینده و ثبات قیمت‌ها موثر باشد. در همین رابطه، چندی پیش، مقصود اسعدی سامانی در گفت‌وگو با «تعادل» پیش بینی کرد که با دریافت ارز نیمایی توسط ایرلاین‌ها، پیش بینی می‌شود که نرخ بلیت در ماه‌های آتی و پیش از آغاز سال نو شمسی، تغییری نداشته باشد. در این میان و فارغ از وضعیت نرخ بلیت هواپیما در ماه‌های آتی، که با ثبات خواهد بود نگاهی به وضعیت حجم سفرها در سالی که گذشت به خوبی نشان می‌دهد که اگر فکری به حال قیمت بلیت‌ها نشود، حجم سفرهای خارجی ایرانی‌ها در سال 2019 نسبت به 2018 کاهش می‌یابد، علیرضا منظری، معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری در مقایسه حجم سفرهای خارجی در سال 2018 نسبت به 2017 به «تعادل» می‌گوید: تعداد سفرهای هوایی به خارج از کشور در سال 2018 نسبت به سال گذشته آن با کاهش همراه بود، البته حجم سفرهای هوایی داخلی هم در این مدت با کاهش همراه بود، اما افت پروازهای خارجی بیش از داخلی بوده است. منظری می‌افزاید: تعداد سفرهای خارجی در سال 2018 نسبت به 2017، بیش از 10 درصد یعنی حدود 17 تا 18 درصد کاهش داشته وحجم سفرهای داخلی افت کمتر از 10 درصد داشته است.

او ادامه می‌دهد: دلیل اصلی کاهش حجم پروازهای خارجی، افزایش نرخ ارز و نامشخص بودن آن بود که موجب افزایش قیمت بلیت پروازهای خارجی و همچنین رشد دیگر هزینه‌های سفر از جمله هتل، تفریح و ... بود.

به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در ماه‌های گذشته کاهش توان اقتصادی خانوارها را شاهد بودیم، درواقع با افزایش نرخ ارز، قیمت تمام کالاها و خدمات رشد کرد و با توجه به رشد قیمت‌ها، امکان سفر داخلی و خارجی با هواپیما برای خانواده‌های متوسط و متوسط رو به پایین کاهش یافت. منظری اظهار می‌کند: کاهش توان اقتصادی خانوار موجب شد سفر با دیگر شیوه‌های حمل و نقل از جمله ریلی و جاده‌ای را جایگزین  ‌کنند.

او درباره وجود حباب در قیمت بلیت پروازهای خارجی بیان می‌کند: قیمت بلیت هواپیما حتی پس از افزایش نرخ ارز و رشد از میانگین قیمت بلیت در سایر کشورها بیشتر نیست و تقریبا برابری می‌کند، اما مشکل این است که توان اقتصادی خانوارها به دلیل افزایش نرخ ارز و رشد کالاها و خدمات کاهش یافته است.

معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشوری اضافه می‌کند: اگر اوضاع اقتصادی بهبود یابد امکان افزیش حجم سفرهای خارجی وجود دارد اما اگر شرایط به همین منوال ادامه یابد در سال 2019 تعداد سفرهای خارجی نسبت به 2018 کاهش می‌یابد و حتی این افت بیش از کاهش رخ داده در سال 2018 نسبت به 2017 باشد.

منظری درباره افزایش قیمت بلیت در سال 2018 نسبت به 2017 می‌گوید: افزایش قیمت بلیت پروازهای خارجی بستگی به نرخ تسعیر ارز دارد. در سال 2017 قیمت‌ها با نرخ ارز کمتر از 4 هزار تومان تعیین می‌شد و هم‌اکنون قیمت‌ها طبق دلار حدود 10 هزار تومانی، در واقع می‌توان گفت که قیمت بلیت دو برابر شده است.

   کاهش 50 تا 60 درصدی سفرهای خارجی

درحالی که علیرضا منظری معتقد است که سفرهای خارجی طی سال گذشته میلادی نسبت به سال 2017 حدود 17 تا 18 درصد کاهش یافته است، اما رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی، می‌گوید: سفرهای خارجی به استناد حجم فروش تورها و بلیت هواپیما در آژانس‌های مسافرتی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش داشته است.

حرمت‌الله رفیعی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: بی‌ثباتی نرخ ارز، برنامه‌ریزی سفر را تحت تاثیر قرار داده است. هر بسته سفر از زمان برنامه‌ریزی تا عرضه در بازار دست‌کم دو ماه زمان می‌برد، اما در این فاصله ارز آنقدر بالا و پایین می‌شود که نمی‌توان نرخ با ثباتی را تعیین کرد، از سوی دیگر وقتی نرخ ارز کاهش می‌یابد انتظار می‌رود قیمت خدمات هم کمتر شود اما این اتفاق رخ نمی‌دهد.

رفیعی به وضعیت سفرهای خارجی در مناسبت خاص کریسمس و سال نو میلادی نگاهی دارد و می‌گوید: هر سال به مناسبت کریسمس جمعیتی به خارج از کشور سفر می‌کردند که بیشتر هم به سمت اروپا است، اما در سال جاری میلادی تعداد این سفرها کم شده است. چون شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و تا وقتی غذا، پوشاک و مسکن مساله‌ مردم است، نمی‌توان انتظار داشت سفر را در اولویت اول قرار دهند.

این فعال گردشگری به کاهش سفرهای داخلی اشاره می‌کند و تفکر حاکم درباره پوشش سفرهای داخلی با ریزش سفرهای خارجی را رد می‌کند و می‌گوید: اوایل که سفرهای خارجی گران و کم شد، برخی گمان می‌کردند تعداد سفرهای داخلی بیشتر می‌شود، اما این‌گونه نشد.

به گفته او همه آنهایی که دیگر نمی‌توانند سفر خارجی بروند، به ایرانگردی روی نیاورده‌اند، چون آنهایی که خارج می‌رفتند از آنهایی که ایرانگردی می‌کنند، متفاوت‌اند. برخی می‌گویند سفر آنها به کیش زیاد شده است اما آمارها نشان می‌دهد که تعداد پروازهای کیش هم کم شده است.

رفیعی با استناد به فروش بلیت پروازها و تورهای داخلی هم بیان می‌کند: گرانی‌ها تعداد سفرهای آنهایی که ایرانگردی هم می‌کردند را هم کاهش داده است، هرچند ریزش در این بخش به اندازه سفرهای خارجی نبوده است، اما این طور هم نبوده که همدیگر را پوشش داده باشند.